Hanns Johst

Hanns Johst (ur. 8 lipca 1890 w Seerhausen (Saksonia); zm. 23 listopada 1978 w Ruhpolding) był niemieckim pisarzem, dramaturgiem, nacjonalistycznym funkcjonariuszem kultury i od 1935 prezydentem Izby Pisarstwa Rzeszy (niem. Reichsschrifttumskammer, RSK).

Bundesarchiv Bild 183-2007-1010-501, Hanns Johst
Hanns Johst.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys i twórczość

Hanns Johst był synem nauczyciela w szkole ludowej w Oschatz i Lipsku, gdzie od 1902 r. uczęszczał go gimnazjum Königin-Carola-Gymnasium, w którym zdał maturę w 1911 roku. Pragnąc zostać misjonarzem spędził w wieku 17 lat kilka miesięcy w placówce Friedricha von Bodelschwingha w Bethel. Następnie studiował medycynę, germanistyką, filozofię i historię sztuki na uniwersytetach w Lipsku, Monachium i Wiedniu. Studia przerwał w 1915 roku. W 1914 r. opublikował pierwszy dramat Die Stunde der Sterbenden. Jako ochotnik brał udział w I wojnie światowej, ale już po dwóch miesiącach zwolniono go z wojska z powodu bliżej nieokreślonej choroby. Od tego momentu żył jako wolny pisarz i asystent reżysera. Po ślubie z zamożną Johanną Feder zamieszkał w 1918 r. w posiadłości w Allmannshausen nad jeziorem Starnberger See.

W 1928 r. Hanns Johst wstąpił do założonego przez Alfreda Rosenberga Związku Walki o Kulturę Niemiecką (Kampfbund für deutsche Kultur). W 1932 r. został członkiem NSDAP. W eseju Standpunkt und Fortschritt z 1933 r. przyznaje się do światopoglądu nazistów. Od 1935 r. był prezydentem Izby Piśmiennictwa Rzeszy (niem. Reichsschrifttumskammer, RSK) i dbał o »utrzymanie wolności pisarstwa od niewłaściwych i niewiarygodnych elementów«. Wstąpił do SS (jako członek nr 274.576) i już 9 listopada 1935 r. awansował na SS-Oberführera, 30 stycznia 1942 na SS-Gruppenführera, a 9 listopada 1944 przyjęty został do sztabu Reichsführera SS Heinricha Himmlera . W 1944 r. trafił na listę najważniejszych artystów w III Rzeszy, Gottbegnadeten–Liste (pol. Lista obdarzonych łaską Bożą).

Po zakończeniu wojny Hanns Johst został internowany i 7 lipca 1949 r. zakwalifikowany jako współpracownik (»Mitläufer«), co pozwoliłoby go denazyfikować, jednak w kolejnym postępowaniu kończącym się w 1949 r. został uznany za głównego winowajcę (»Hauptschuldiger«) i skazany na 3 i pół roku obozu pracy, którą to karę już odpokutował. Po zwolnieniu z aresztu i denazyfikacji został w 1951 r. zakwalifikowany jako »obciążony« (belastet). W 1955 r. osiągnął zniesienie tego postanowienia, przez co został faktycznie zrehabilitowany.

W Republice Federalnej Niemiec Johst nie mógł działać jako pisarz, ale od 1952 r. pod pseudonimem Odemar Oderich pisał wiersze dla czasopisma Die kluge Hausfrau. W sowieckiej strefie okupacyjnej wszystkie pisma Johsta – za wyjątkiem Der Anfang. Roman (1917), Der Ausländer (1916), Ave Eva (1932), Lieder der Sehnsucht. Gedichte (1924), Der junge Mensch. Szenarium (1916), Mutter. Gedichte (1921), Mutter ohne Tod. Begegnung (1933), Stroh (1916), Die Stunde der Sterbenden (1944), Torheit einer Liebe. Roman (1931) i Wegwärts. Gedichte (1916) – trafiły w 1946 r. na Listę literatury wyselekcjonowanej (Liste der auszusondernden Literatur).

Hanns Johst zmarł 23 listopada 1978 w domu starców w Ruhpolding.

Dramat Schlageter

Hanns Johst odniósł największy sukces w swojej karierze dramaturga dzięki zadedykowanej Adolfowi Hitlerowi sztuce Schlageter. Dramat, który rozgrywa się w latach 1929–32 został wystawiony 20 kwietnia 1933 r. z okazji urodzin Hitlera. Sztuka była wystawiona w licznych teatrach niemieckich w ponad 1.000 miastach. Johst otrzymał za to 50.000 marek tantiemy. Tematem sztuki jest członek korpusu ochotniczego (Freikorps) Albert Leo Schlageter (1894–1923), który za przewodzenie grupom sabotażowo-dywersyjnym w Zagłębiu Ruhry został w 1923 r. skazany na karę śmierci przez francuski sąd wojskowy. Johst proklamował go na »pierwszego żołnierza III Rzeszy«.

Dzieła (wybór)

Powieści, opowiadania, nowele

  • Der Anfang, 1917.
  • Der Kreuzweg, 1921.
  • Consuela, 1924.
  • Consuela. Aus dem Tagebuch einer Spitzbergenfahrt, 1925.
  • So gehen sie hin. Ein Roman vom sterbenden Adel. 1930.
  • Die Begegnung, 1930.
  • Die Torheit einer Liebe, 1931.
  • Ave Eva, 1932.
  • Mutter ohne Tod. Die Begegnung, 1933.
  • Maske und Gesicht, 1935.
  • Gesegnete Vergänglichkeit, 1955.

Dramaty

  • Stunde der Sterbenden, 1914.
  • Stroh, 1915.
  • Der junge Mensch, 1916.
  • Der Ausländer, 1916.
  • Der Einsame, 1917.
  • Der König, 1920.
  • Propheten, 1922.
  • Wechsler und Händler, 1923.
  • Die fröhliche Stadt, 1925.
  • Der Herr Monsieur, 1926.
  • Thomas Paine, 1927.
  • Schlageter, 1933.
  • Fritz Todt. Requiem, 1943.

Liryka

  • Wegwärts, 1916.
  • Rolandruf, 1918.
  • Mutter, 1921.
  • Lieder der Sehnsucht, 1924.
  • Briefe und Gedichte von einer Reise durch Italien und durch die Wüste, 1926.

Eseje i inne

  • Dramatisches Schaffen, 1922.
  • Wissen und Gewissen, 1924.
  • Ich glaube! Bekenntnisse, 1928.
  • Meine Erde heißt Deutschland, 1938.
  • Ruf des Reiches, Echo des Volkes, 1940.
  • Hanns Johst spricht zu dir (Sammelausgabe), 1942.
  • Fritz Todt, Requiem, 1943.
  • Erzählungen, 1944.

Literatura

  • Rolf Düsterberg: Hanns Johst: Der Barde der SS. Karrieren eines deutschen Dichters. Schöningh-Verlag, Paderborn 2004, ISBN 3-506-71729-4.
  • Ernst Klee: Das Kulturlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945. S. Fischer, Frankfurt am Main 2007, ISBN 978-3-10-039326-5, s. 285–286.

Linki