Heinrich Rickert

Heinrich John Rickert (ur. 25 maja 1863 w Gdańsku; zm. 25 lipca 1936 w Heidelbergu) – niemiecki filozof, profesor uniwersytetów we Fryburgu Bryzgowijskim i Heidelbergu, przedstawiciel  szkoły badeńskiej neokantyzmu. Jego pismo Die Grenzen der naturwissenschaftlichen Begriffsbildung (1896-1902) uzyskało znaczenie międzynarodowe, ostro było atakowane, podobnie jak jego teoria poznania i teoria o systemie wartości. (wyznanie ewangelickie)

 Heinrich Rickert
Heinrich Rickert.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Heinrich Edwin (1833–1902), polityk;
  • Matka: Annette Stoddart;
  • Ożenił się: w Dąbrówce Szlacheckiej (niem. Adlig-Dombrowken) w 1888 z Sophie (1864–1951, rzeźbiarka), córką Hermanna Keibela (1818–93), właściciela majątku rycerskiego i Anny Scharlock;
  • Dzieci: 4 synów (1 zginął na wojnie), m.in. Franz (złotnik, 1904–1991) i Arnold (rzeźbiarz, 1889–1976).

Życiorys

Po okresie prywatnej nauki w Gdańsku i Berlinie Heinrich Rickert uczęszczał do berlińskiego Gymnasium zum Grauen Kloster, które ukończył bez egzaminu dojrzałości. W roku akademickim 1884/85 słuchał na uniwersytecie w Berlinie wykładów z historii sztuki u Hermana Grimma (1828–1901), z historii u Heinricha von Treitschke (1834–1896), z fizjologii u Emila Heinricha du Bois-Reymonda (1818–1896), z poezji u Wilhelma Scherera (1841–1886) i z filozofii u Friedricha Paulsena (1846–1908). Wiosną 1885 r. udał się do Strasburga, gdzie zdał maturę i studiował filozofię u Wilhelma Windelbanda (1848–1915), ekonomię u Georga Friedricha Knappa (1842–1926) i Lujo Brentano (1844–1931) oraz fizjologię u Friedricha Goltza (1834–1902). W 1888 r. doktoryzował się u Wilhelma Windelbanda dysertacją Zur Lehre von der Definition, w 1891 r. habilitował się we Fryburgu Bryzgowijskim u Aloisa Riehla (1844–1924) pismem Der Gegenstand der Erkenntnis. W tym samym roku został we Fryburgu Bryzgowijskim Privatdozentem, a w listopadzie 1894 r. profesorem nadzwyczajnym filozofii. W 1915 r. habilitował się u niego Martin Heidegger (1889–1976). W grudniu 1915 r. przeniósł się do Heidelbergu jako następca Wilhelma Windelbanda i we wrześniu 1896 r. został tam profesorem zwyczajnym. W Heidelbergu pracował do przejścia na emeryturę w 1932 roku.

Heinrich Rickert odrzucał przyklejoną mu etykietę neokantysty, tak samo jak częste zaliczanie go przez jemu współczesnych do filozoficznych „modnych nurtów”, z którymi się rozliczył w piśmie Die Philosophie des Lebens. Darstellung und Kritik der philosophischen Modeströmungen unserer Zeit (1920). Był przeciwnikiem fenomenologii swojego następcy we Fryburgu Bryzgowijskim Edmunda Husserla (1859–1938) i Martina Heideggera (1889–1976), filozofii życia Henri Bergsona (1859–1941) i filozofii egzystencjalnej Karla Jaspersa (1883–1969). Filozofię jako naukę chciał rozwinąć w system otwarty. W teorii poznania reprezentował idealizm transcendentalny, który powinien harmonizować z realizmem empirycznym poszczególnej dziedziny nauki. Filozofia jako „wszechstronna teoria całego życia kulturalnego” musi – jego zdaniem – wypracować „pewien system wartości” i uwzględnić historyczne uwarunkowania człowieka. Dzięki obserwacji historii można więc przezwyciężyć historyzm. Kulturowe dzieło człowieka, którego wymiar etyczny opiera się nie na maksymie, ale na etyce społecznej, jest dla Heinricha Rickerta autonomiczną wartością realizującego się działania.

Do grona licznych jego uczniów oprócz Heideggera należeli Brunon Bauch (1877–1942), Jonas Cohn (1869–1947), Richard Kroner (1884–1974) i Emil Lask (1875–1915). Wywarł także wpływ na przedstawicieli innych dyscyplin naukowych m.in.na historyków Friedricha Meinecke (1862–1954) i Georga von Belowa (1858–1927), ekonomistę Maxa Webera (1864–1920), teologa Ernsta Troeltscha (1865–1923) i pisarza Carla Sternheima (1878–1942).

Dzieła (wybór)

  • Zur Lehre von der Definition, Tübingen 1888.
  • Der Gegenstand der Erkenntnis: ein Beitrag zum Problem der philosophischen Transcendenz, Freiburg 1892.
  • Die Grenzen der naturwissenschaftlichen Begriffsbildung, Eine logische Einleitung in die historischen Wissenschaften, Freiburg 1896.
  • Kulturwissenschaft und Naturwissenschaft, Freiburg 1899.
  • Wilhelm Windelband, Tübingen 1915.
  • Die Philosophie des Lebens. Darstellung und Kritik der philosophischen Modeströmungen unserer Zeit, Tübingen 1920.
  • Die Probleme der Geschichtsphilosophie. Eine Einführung, Heidelberg 1924.
  • Kant als Philosoph der modernen Kultur. Ein geschichtsphilosophischer Versuch, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen 1924.
  • Über die Welt der Erfahrung, München 1927.
  • Die Logik des Prädikats und das Problem der Ontologie, Heidelberg 1930.
  • Die Heidelberger Tradition in der Deutschen Philosophie, Tübingen 1931.
  • Goethes Faust. Die dramatische Einheit der Dichtung, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen 1932.
  • Grundprobleme der Philosophie. Methodologie, Ontologie, Anthropologie, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen 1934.
  • Unmittelbarkeit und Sinndeutung, Aufsätze zur Ausgestaltung des Systems der Philosophie, Tübingen 1939.

Literatura

  • Rainer A. Bast: Rickert, Heinrich John w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 550–552 (online).
  • Wolfdietrich von Kloeden: Rickert, Heinrich w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 8, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-053-0, sp. 256–260.
Autor: Roman Penkała