Heinz G. Konsalik

Heinz G. Konsalik, właściwie Heinz Günther (ur. 28 maja 1921 w Kolonii; zm. 2 października 1999 w Salzburgu) – niemiecki pisarz, redaktor, dramaturg i scenarzysta. Niektóre pisma wydawał pod różnymi pseudonimami, takimi jak Jens Bekker, Stefan Doerner, Boris Nikolai czy Henry Pahlen. Konsalik było rodowym nazwiskiem matki. Pod względem ilości sprzedawanych książek (85 milionów egzemplarzy) zajmował w Niemczech 3 miejsce za Karolem Mayem i Helmutem Rellergerdem (Geisterjäger John Sinclair), natomiast pod względem popularności w 1990 roku uplasował się na 3 miejscu po Güntherze Grassie i Johannesie Mario Simmelu. Kilkanaście jego powieści zostało sfilmowanych.

Wprawdzie Heinz G. Konsalik zalicza się do autorów, którzy odnieśli największy sukces w niemieckiej literaturze powojennej, ale krytycy sklasyfikowali go jako przedstawiciela literatury trywialnej (kuchennej), chociaż sam pisarz uważał siebie za pisarza ludowego.

Twórczość Konsalika składa się prawie wyłącznie z powieści. Wiele z nich dotyczy zbrodni wojennych popełnionych przez żołnierzy niemieckich w Związku Radzieckim podczas II wojny światowej oraz zbrodni popełnionych przez żołnierzy alianckich w Niemczech. Głównym tematem wielu jego książek była bezsensowność wojny. Jego przynależność do gestapo w okresie Trzeciej Rzeszy i wciąż kontrowersyjne pytanie, czy Konsalik pisał sam swoje powieści, czy też zatrudniał jednego lub więcej ghostwriterów, stały się tematami dyskusji publicznej dopiero po jego śmierci.

Heinz G. Konsalik

Heinz G. Konsalik.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys i twórczość

Heinz Günther pochodził według własnych niepotwierdzonych wypowiedzi ze starego saksońskiego rodu szlacheckiego (baronowie von Günther, Ritter zu Augustusberg), który stracił tytuł w okresie wilhelmiańskim. Jego ojciec był dyrektorem w firmie ubezpieczeniowej. Już w wieku dziesięciu lat napisał pierwszą powieść, której akcja rozgrywała się na Dzikim Zachodzie.

W wieku 16 lat pisał felietony do gazet kolońskich. W 1938 roku opublikował, jak sam to określił, „pierwszy użyteczny wiersz”. 31 sierpnia 1939 roku ukończył, jako uczeń siódmej klasy gimnazjum, tragedię heroiczną Der Geuse. Później wstąpił do Hitlerjugend. W grudniu 1939 roku rozpoczął działalność w gestapo. Następny dramat pt. Gutenberg ukończył w marcu 1940 roku. W tym samym roku zabiegał o przyjęcie do Izby Piśmiennictwa Rzeszy (Reichsschrifttumskammer), co jednak początkowo mu się nie powiodło, ponieważ rozmiar jego działalności pisarskiej uznano za zbyt mały. Wkrótce potem jednak spełnił wymagania potrzebne do przyjęcia i uzyskał członkostwo w Izbie Piśmiennictwa Rzeszy, co było niezbędne do regularnych publikacji literackich.

Po maturze w Humboldt-Gymnasium w Kolonii studiował medycynę, później zmienił kierunek studiów na teatrologię, literaturoznawstwo i germanistykę. W czasie II wojny światowej był korespondentem wojennym we Francji, a później jako żołnierz trafił na front wschodni, gdzie w Związku Radzieckim został ciężko ranny (rana ramienia pod Smoleńskiem). Okres wojenny w Rosji określił jako „potworną szkołę”.

Po powrocie z wojny zamieszkał u mamy, która z Kolonii była ewakuowana do Attendorn (Sauerland). Początkowo pracował jako lektor w wydawnictwie, potem redaktor i wreszcie jako zastępca redaktora naczelnego Lustige Illustrierte, jak również jako dramaturg. Pierwszą powieść Liebesspiel mit Jubilalar (później tytuł zmienił na Der Gentleman) opublikował w 1948 roku jako Heinz Günther Konsalik. Późniejsze pisma wydawał już jako Heinz G. Konsalik.

Początkowo Konsalik nadal mieszkał w Attendorn. Ożenił się z tamtejszą nauczycielką Elsbeth (zm. 2 lutego 2007), z którą miał dwie córki Almutę (1951) i Dagmarę (1955). Po jakimś czasie przeprowadził się z rodziną do Aegidienberg, dzielnicy Bad Honnef. Konsalik był miłośnikiem muzyki, chętnie słuchał Wagnera i Czajkowskiego oraz regularnie odwiedzał Festiwale Wagnerowskie w Bayreuth.

Od 1951 roku był niezależnym pisarzem, a po ukazaniu się książki Der Arzt von Stalingrad (Lekarz ze Stalingradu, 1956) należał do najbardziej poczytnych pisarzy w Niemczech. Bardzo wcześnie ugruntował się typowy patetyczny styl pisarstwa Konsalika. Jako dowód na to często przytaczano fragmenty tej powieści (np. „Jaka dobra jest noc. Jakże cicho, jak delikatnie, jak chętne myśli brudnego niemieckiego jeńca wojennego. Wierzę, że Bóg spogląda także na Rosję”) czy („Wołga jak płynące srebro, szeroka, wspaniała, cicha. Piękny kraj zamieszkiwany przez brzydkich ludzi.”) Powieść przetłumaczono na 39 języków, a łączny nakład wyniósł miliony egzemplarzy. Z powodu tej powieści Konsalik otrzymał dopiero w 1987 roku pozwolenie na podróż do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. W powieści Lekarz ze Stalingradu, której akcja rozgrywa się już w niewoli sowieckiej, skrytykowano następujący obraz: „Niemcy w obozie jenieckim, twardzi mężczyźni, prawdziwi żołnierze. Bardzo przyzwoici Rosjanie, trochę prymitywni i barbarzyńscy, ale dzielni i czyści. Jest też rosyjska lekarka. Zwierzęca bolszewicka w pełni dojrzała kobieta, pasjonująca z błyszczącymi zębami i rosyjski lekarz, który właściwie jest także w porządku. I jest też specjalny typ. Skośnooki, mały, szybki jak błyskawica, z brudnymi włosami, odrzucony przez wszystkich. Taki oślizgły mały szczur. To był żydowski tłumacz.”

W 1984 roku Konsalik opublikował swoją setną powieść Die strahlenden Hände. Wówczas światowy nakład książek Konsalika wynosił 65 milionów w 22 językach. Kilka powieści pisarza sfilmowano, m.in. Lekarza ze Stalingradu (1958), Batalion karny 999 (Strafbataillon 999, 1959) czy Noce miłosne w tajdze (Liebesnächte in der Taiga, 1967). Po ukazaniu się wersji filmowej książki Lekarz ze Stalingradu jej nakład wzrósł z 8.000 do 80.000 egzemplarzy. W związku z nakręconym w 1985 roku w NRD filmem Miłość sprawia, że wszystkie kwiaty kwitną (Liebe läßt alle Blumen blühen magazyn Der Spiegel napisał odnośnie ekipy filmowej, że „Kto czyta Konsalika, ten wierzy we wszystko”. Odnośnie tego Heinz G. Konsalik określił oba swoje dzieła Lekarz ze Stalingradu i Dziesięciu przeciw Kremlowi (Sie waren zehn, 1979), że są tak napisane „jak oni tego chcieli”.

W powieści Batalion karny 999 napisał: „Ci mężczyźni nie mieli żadnej przeszłości. Są strzelcami w batalionie karnym. Strzelcami bez broni. Stracili zaszczyt noszenia broni. Pozostaje im jeszcze jedynie godność umierania.” O książce tej autor napisał: „Batalion karny był jednostką, która składała się z osób skazanych na śmierć, dokładnie ok. 95 do 98 procent skazanych. Ale skazanymi na śmierć w tym czasie byli prawie wszyscy umundurowani, nawet gdy straty ilościowe w innych jednostkach nie były tak wielkie.”

Heinz G. Konsalik został oszukany przez swojego doradcę wydawniczego i stracił majątek wartości ok. 9 milionów marek, włącznie z prawami do swoich książek. Mając już 75 lat pisarz odrobił stratę dzięki dochodom z nowych książek.

Pod koniec życia rozstał się z żoną i ostatnie siedem lat życia spędził w Salzburgu z o 44 lata młodszą Chinką Ke Gao. Istnieją przypuszczenia, że w ostatnich latach już sam nie pisał, lecz zatrudniał ghostwriterów(a), którzy zajmowali się przynajmniej częścią prac, co wynikało z napiętych terminów wydawniczych. To zostało zdementowane przez córkę pisarza Dagmarę Stecher-Konsalik. Określiła współpracę ojca z usługodawcami jako „przetwarzanie, przygotowywanie i opracowywanie”. W tym czasie część pracy pisarskiej miał wykonywać zaprzyjaźniony z nim autor Peter Heim, z którym w latach 60-tych XX wieku pisał do czasopisma ilustrowanego Quick. Przez Heima faktycznie została napisana 150 książka Konsalika Na zlecenie tygrysa (Im Auftrag des Tigers, 1996), chociaż zawiera typowe dla Konsalika sformułowania.

Kiedy poważnie chory na cukrzycę Heinz G. Konsalik zmarł 2 października 1999, w wieku 78 lat, na udar mózgu w swoim salzburskim domu, miał na swoim koncie 155 powieści napisanych w okresie 43-letniej działalności pisarskiej. Pochowany został na Melaten-Friedhof w Kolonii. Miesiąc po jego śmierci gazeta Hamburger Morgenpost poinformowała, że pracował nad kolejnymi 45 nowymi tytułami, które odkryto w jego spuściźnie. Agent Konsalika Reinhold Stecher sprostował tę wiadomość i podał, że w grę wchodzą tylko dwa niedokończone rękopisy i różne ujęte w punktach zbiory pomysłów.

Pisma Heinza G. Konsalika wydane w Polsce (wybór)

  • Kobieta w czarnych norkach; tł. Elżbieta Susten. Switzerland : Graphmedia Inter, 1985.

  • Skradzione szczęście : [Carola, czyli poszukiwanie miłości]; przeł. Wawrzyniec Sawicki. Gdańsk : Graf, 1991.

  • Noc pokusy; tł. Marek Konrad. Bydgoszcz : Somix, 1992.

  • Szklana trumna; tł. Maryna Heintze. Warszawa : "Orion", 1992.

  • Tajna misja; tł. Maryna Heintze. Warszawa : "Orion", 1992.

  • Statek nadziei; tł. Barbara Tarnas. Bydgoszcz : "Somix", 1992.

  • Coś zmienić; tł. Wawrzyniec Sawicki. Gdańsk : Graph Media Film, 1993.

  • Dziesięciu przeciw Kremlowi; tł. Barbara i Daniel Lulińscy. Warszawa : "Bellona", 1996.

Literatura

  • Heinz Puknus, Reinhold G. Steener (redakcja): Heinz G. Konsalik. Leben und Werk eines Bestseller-Autors.. 5 wydanie. Heyne, München 1991, ISBN 3-453-01353-0.

Linki

  • Heinz G. Konsalik w de.wikipedia.org (online).