Hugo Riemann

Karl Wilhelm Julius Hugo Riemann (pseudonim Hugibert Ries; ur. 18 lipca 1849 r. w Grossmehlra (wówczas Groß-Mehlra, obecnie w gminie Obermehler) koło Sondershausen; zm. 10 lipca 1919] w Lipsku) - niemiecki muzykolog, kompozytor. (wyznania ewangelickiego)

Hugo Riemann
Hugo Riemann, 1889.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Robert (1824-96), właściciel dóbr, wyższy urzędnik administracji, kompozytor amator; matka Luise z domu Kleemann (1827-1910); rodzeństwo brat Paul (1864-1909) i siostra Anna (ur. 1862); - ożenił się w Gadderbaum k. Bielefeld w 1876 r. z Elisabeth z domu Bertelsmann (1856-1930); miał 3 synów m.in Roberta (1877-1957), dr filozofii, germanista, Conrada (ur 1880), dr med., lekarz na Górnym Śląsku, Hansa (1882-1948) i 2 córki m.in. Elsę (1879-1922), dr filozofii, nauczycielka w Hamburgu, Ferdinandine (1895–1947), dr filozofii, nauczycielka.

Życiorys

Hugo Riemann uczęszczał od 1858 r. do gimnazjum w Sondershausen, od 1865 do szkoły klasztornej w Roßleben, w 1868 złożył egzamin dojrzałości w gimnazjum w Arnstadt. Od 1868 r. studiował w Berlinie prawo, germanistykę i historię. Historyk kultury Wilhelm Scherer (1841-1886) dał mu impuls do prac związanych z historią sztuki.

Od 1869 r. kontynuował studia w Tybindze w zakresie filozofii u Christopha von Sigwarta (1830-1904), historii u Juliusa Weizsäckera (1828-1889), historii sztuki u Bernharda von Kuglera (1837-1898) i estetyki u Karla Reinholda von Köstlina (1819-1894). W latach 1870-71 brał udział w wojnie francusko-pruskiej. Po wojnie rozpoczął studia na uniwersytecie i konserwatorium w Lipsku. W konserwatorium studiował teorię muzyki u Ernsta Friedricha Richtera (1808-1879), kompozycję u Carla Reinecke (1824-1910) i historię muzyki u Oscar Paul (1836-1898). W 1873 r. jego dysertacja Über das musikalische Hören została odrzucona przez Oscara Paula, jednak w tym samym roku została przyjęta w Getyndze przez Rudolfa Hermanna Lotze (1817-1881) i Eduarda Krügera (1807-1885) i 30 listopada tegoż roku uzyskał tytuł doktora filozofii.

Od 1874 r. był dyrygentem w Bielefeld, w 1878 wrócił do Lipska i habilitował się pracą Studien zur Geschichte der Notenschrift. Po daremnych próbach uzyskania akademickiej posady, krótkiej działalności w 1880 jako nauczyciel gimnazjalny w Brombergu (obecnie Bydgoszcz), pracował w latach 1881-90 jako nauczyciel muzyki w konserwatorium w Hamburgu, gdzie uczył gry na fortepianie, teorii, historii i estetyki. W 1890 pracował przez krótki czas (3 miesiące) w konserwatorium w Sondershausen, a od jesieni 1894 w Wiesbaden. W tym czasie jego uczniem był Max Reger (1873-1916).

W 1895 Hugo Riemann wrócił ostatecznie do Lipska, gdzie uczył aż do śmierci na uniwersytecie. W 1901 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1905 zwyczajnym. Od 1908 był dyrektorem założonego przez siebie instytutu muzykologicznego Collegium musicum. Mimo wielu wyróżnień nigdy nie prowadził katedry, a w 1911 został profesorem tytularnym. W 1914 został dyrektorem założonego przez siebie instytutu Staatlich sächsischen Forschungsinstituts für Musikwissenschaft.

Przez 10 lat pracował nie otrzymując wynagrodzenia, a rodzinę utrzymywał dzięki pieniądzom kolegów i pracy publicystycznej. Dopiero w 1905 otrzymał pierwszą pensję za nauczanie. Tutaj właśnie tkwi przyczyna tak wielkiej liczby jego publikacji. Napisał leksykon muzyki, ok 50 niezależnych publikacji, ponad 200 artykułów, poza tym 70 własnych kompozycji i wydał ponad 70 edycji muzycznych.

W wyniku dwóch udarów mózgu ostatnie lata swego życia spędził na wózku inwalidzkim i zmarł w wieku 69 lat. Został pochowany na cmentarzu Südfriedhof w Lipsku.

Znaczenie

Hugo Riemann rozróżniał treść i formę muzyki. Wysokość tonów, ich siłę i prędkość zmiany wysokości tonów i ich siły określał jako elementarne czynniki, które konstruują wyraz muzyczny i przez to treść. Jako kształtującą zasadę widział harmonię i rytmikę względnie metrykę, przez nie awansuje dopiero wydarzenie dźwiękowe do sztuki muzycznej. Dla niego tylko forma muzyki stawała się sensownym przedmiotem nauki, co wyjaśnia obfitość dzieł do nauki harmonii i rytmiki. Jego siatka tonów jest poprzednikiem nowoczesnej koncepcji przestrzeni dźwięków.

Leksykon muzyki Riemanna (zwany też »Der Riemann«) jest jego najbardziej znanym dziełem i do dzisiaj zajmuje ważne miejsce w w literaturze muzycznej. Pisał także artykuły do Meyers Konversationslexikon.

Wiele pojęć, które stosował w swoich rozprawach stosowane jest do dzisiaj w niemieckojęzycznej literaturze m.in. »Agogik« (agogika), »Motiv« (motyw) lub »Phrasierung« (frazowanie).

Oprócz Maxa Regera jego uczniami byli m.in. Hans Pfitzner (1869-1949), Walter Niemann (1876-1953), Friedrich Blume (1893-1975) i Hans Joachim Moser (1889-1967).

Dzieła (wybór)

  • Musikalische Logik. Hauptzüge der physiologischen und psychologischen Begründung unseres Musik-systems. 1873.
  • Die Hülfsmittel der Modulation. 1875.
  • Musikalische Syntaxis. Grundriß einer harmonischen Satzbildungslehre. 1877.
  • Die Entwickelung unserer Notenschrift. 1881.
  • Die Natur der Harmonik. 1882.
  • Der Ausdruck in der Musik. 1883.
  • Musikalische Dynamik und Agogik. 1884.
  • Praktische Anleitung zum Phrasieren. 1886.
  • Systematische Modulationslehre als Grundlage der musikalischen Formenlehre. 1887.
  • Katechismus des Klavierspiels. 1888.
  • Lehrbuch des einfachen, doppelten und imitierenden Kontrapunkts. 1888.
  • Die Elemente der musikalischen Ästhetik. 1900.
  • Johannes Brahms und die Theorie der Musik. 1909.
  • Beethovens Streichquartette. 1910.
  • Kompendium der Notenschriftkunde. 1910.

Literatura

  • Michael Arntz: Riemann, Hugo. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 592–594 (online).
  • Thomas Röder: RIEMANN, Hugo (Karl Wilhelm Julius). W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 8, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-053-0, s. 317-320.
  • Michael Arntz, Hugo Riemann (1849-1919) Leben, Werk und Wirkung, Köln, 1999.

Linki

  • Hugo Riemann w Professorenkatalog der Universität Leipzig (online).
Autor: Roman Penkała