Johann Caspar von Orelli

Johann Caspar von Orelli (ur. 13 lutego 1787 w Zurychu; zm. 6 stycznia 1849 w Zurychu) – szwajcarski filolog klasyczny. (wyznanie ewangelicko-reformowane)

Johann Caspar Orelli
Johann Caspar Orelli.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: David (1749–1813), landwójt w Wädenswil, wielki radca i sędzia trybunalski;
  • Matka: Regula Escher (1757–1829), córka kupca i rajcy w Zurychu Hansa Caspara Eschera (1725–81) i Anny Barbary Fries (1728–70);
  • Brat: Konrad (1788–1854), profesor języka francuskiego w gimnazjum i w Industrieschule in Zurychu;
  • Żona: od 1823 Elisabeth Ganz (1797–1881);
  • Dzieci: syn (wcześnie zmarł) i córka.

Życiorys i twórczość

Johann Caspar von Orelli urodził się 13 lutego 1787 w Zurychu jako syn Davida von Orelliego i jego żony Reguli z domu Escher. Jego przodkowie wywędrowali w czasie reformacji z Locarno i schronili się przed prześladowaniami religijnymi w Zurychu. Podobnie jak chrzestny Johann Caspar Lavater studiował teologię. Już wcześnie wykazywał zainteresowanie filologią. W gimnazjum języków klasycznych uczył się u wybitnego filologa Johanna Jakoba Hottingera. Po ordynacji został pastorem w małym zborze ewangelicko-reformowanym w Bergamo, gdzie zainteresował się włoską literaturą, co zaowocowało publikacją Beiträge zur Geschichte der italienischen Poesie (Przyczynki do historii poezji włoskiej, 1810) i biografią Vittorino da Feltre (1812), którego uważał za wzór nauczyciela.

Już w 1806 roku odwiedził placówkę wychowawczą Johanna Heinricha Pestalozziego w Yverdon. Odtąd trwale zainteresował się kwestiami pedagogicznymi i szkolnymi. Od 1814 roku uczył nowożytnych języków i historii w szkole kantonalnej w Chur. Pomimo pracy pedagogicznej znalazł czas na publicystykę naukową. Tutaj powstało m.in. pismo Kurze Geschichte der Reformation in der Schweiz und Bünden (Krótka historia reformacji w Szwajcarii i Gryzonii). Johann Caspar von Orelli otrzymał prawa obywatelskie Gryzonii, jednak w 1819 roku został profesorem elokwencji i hermeneutyki w Carolinum w Zurychu. W 1829 roku wybrano go do zuryskiej rady edukacyjnej. Od 1831 do 1849 kierował Miejską Biblioteką Zurychu. W tym czasie jego zainteresowanie skupiało się przede wszystkim na literaturze klasycznej i starożytności. Miał już na swoim koncie wydanie Antidosis Izokratesa, z krytycznymi uwagami i komentarzami, którego pełny tekst, oparty na rękopisach z Bibliotek Ambrozjańskiej i Laurentiańskiej, opublikował Andreas Mustoxydis z Korfu.

Wraz z rozpoczęciem wojny niepodległościowej w Grecji w 1821 roku stał się rzecznikiem filhellenizmu; razem z Johannem Heinrichem Bremi i Conradem Melchiorem Hirzelem założył w Zurychu greckie stowarzyszenie, które było poświęcone idei filhelleńskiej i opublikował Sammlung von Verfassungsurkunden des befreiten Griechenland (Zbiór dokumentów konstytucyjnych wyzwolonej Grecji), za który otrzymał obywatelstwo greckie.

Kiedy po powołaniu teologa Davida Friedricha Straussa, który w książce Das Leben Jesu, kritisch bearbeitet (Życie Jezusa opracowane krytycznie) obraz Jezusa przedstawił jako twór pobożnej fantazji, wybuchł w Zurychu wielki opór ze strony konserwatystów, opowiedział się publicznie za wolnością nauki.

Od liberalnego rządu spodziewał się wsparcia jego neohumanistycznych planów. Zgodnie z memoriałem Orelli's und Usteri's pädagogische Ansichten (Pedagogiczne poglądy Orelliego i Ustriego, 1831) nastąpiła rozbudowa szkoły kantonalnej w dwa wzajemnie równorzędne oddziały, humanistyczny i realny. Jednak głównym celem Orelliego było założenie szkoły wyższej, aby „przezwyciężyć bezduszną stagnację dążeń naukowych”. Tylko organicznie spójna uczelnia wyższa mogła przyczynić się do wprowadzenia systemu republikańskiego w Konfederacji Szwajcarskiej i w niemieckiej sferze kultury. Wbrew wszelkim przeciwnościom, Orelliemu udało się osiągnąć swój cel: w 1833 roku otwarto uniwersytet w Zurychu, w którym od momentu jego powstania uczył. Głosił pogląd: „Nauka musi być przekazywana, rozwijana i promowana przez znakomitych nauczycieli, jeśli ... idea wolności narodów w Europie ma być realizowana najpierw przez nas”. Większość profesorów zatrudniono zgodnie z propozycjami Orelliego; pozyskał dla uczelni m.in. lekarza Lucasa Schönleina i filozofa przyrody Lorenza Okena.

Jako naukowiec Johann Caspar von Orelli pracował początkowo jako romanista, potem jako filolog klasyczny. Według ścisłych zasad wydał w latach 1826–1838 w dwunastu tomach kompletne dzieła Cycerona. W latach 1845-1863 ukazało się nowe siedmiotomowe wydanie, z czego cztery zawierały teksty, piąty stare teksty scholastyczne, a trzy pozostałe (zwane Onomasticon Tullianum) poświęcił życiu Cycerona, bibliografii poprzednich wydań, indeksom miejsc i nazw, ustawom i rozporządzeniom, słownictwu greckiemu, a także kronikom konsularnym. Po jego śmierci, poprawione wydanie jego tekstu zostało uzupełnione przez Johanna Georga Baitera i Karla Feliksa Halma oraz poprawione przez Theodora Mommsena i Johana Nicolai Madviga. Poza tym wydał pisma Horacego ( 2 tomy, 1837–1838), Platona ( z Johannem Georgiem Baiterem i Augustem Wilhelmem Winckelmannem, 21 tomów, 1839–1842) i Tacyta (z Johannem Georgiem Baiterem, 2 tomy, 1846–1848) i pomocne przy badaniu życia prywatnego oraz religii w Cesarstwie Rzymskim Inscriptionum Latinarum Selectarum Collectio (1828, przejrzane przez Wilhelma Hinzena, 1856). Dla celów szkolnych zredagował również bajki Fedrusa (Phaedrus) i listy Pliniusza.

W 1834 roku został członkiem korespondencyjnym Bawarskiej, a w 1836 Pruskiej Akademii Nauk.

Literatura

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autor: Roman Penkała