Johann Friedrich Hartknoch

Johann Friedrich Hartknoch (ur. 28 września 1740 w Gołdapi (niem. Goldap, Prusy Wschodnie); zm. 1 kwietnia 1789 w Rydze) - niemiecki wydawca i handlarz nutami w okresie oświecenia. (wyznania luterańskiego)

Genealogia

Ojciec Gottfried (ok. 1697-1767), organista i muzyk miejski w Gołdapi; matka Elisabeth Wehle (1700-70); - ożenił się 1) w 1767 z Anną Benigną Mehmel z Mitau (obecnie Jełgawa, Łotwa), 2) w 1774 z Albertine Toussaint z Königsberga (Królewiec); z pierwszego małżeństwa miał syna Johanna Friedricha (1768/69-1819), który był wydawcą i popadł wkrótce w konflikt z rządem rosyjskim i dlatego w 1804 r. przesiedlił się do Lipska.

Życiorys

Johann Friedrich Hartknoch rozpoczął w 1755 r. studia teologiczne i filozoficzne w Królewcu. W tym czasie musiał zarabiać na swoje utrzymanie i nawiązał kontakt z wydawcą i drukarzem Johannem Jakobem Kanterem, w którego firmie przebywał cały świat duchowy Królewca. Zaprzyjaźnił się w tym czasie z Johannem Gottfriedem Herderem, Immanuelem Kantem, Johannem Georgiem Hamannem i Theodorem Gottliebem Hippelem, którzy później wydawali większość pism u niego. W 1762 r. Hartknoch administrował filią firmy Kantera w Jełgawie, którą potem samodzielnie prowadził. W 1767 r. zamieszkał w Rydze i wniósł nowe tchnienie w tamtejsze życie literackie. Przyczynił się do powołania Herdera do szkoły katedralnej w Rydze, a jego wydawnictwo stało się centrum literatury regionalnej w krajach bałtyckich. Oprócz Herdera, Hamanna do kręgu tego należał także Johann Gotthelf Lindner. Wydawał także pisma w języku łotewskim. Rozwinął kontakty z rosyjskimi intelektualistami, przyczynił się do rozpropagowania nauki języka rosyjskiego i wydawał tłumaczenia pism rosyjskich np. Michaiła Łomonosowa. Hartknoch był jednym z najwybitniejszych niemieckich wydawców XVIII wieku, który istotnie przyczynił się do odnowy życia literackiego i naukowego w krajach bałtyckich. Wydawnictwo jego wydawało także kompozycje bałtyckich kompozytorów.

Literatura