Johann Gottfried Seume

Johann Gottfried Seume (ur. 29 stycznia 1763 roku w Poserna (obecnie dzielnica Lützen); zm. 13 czerwca 1810 roku w Cieplicach (czes. Teplice; niem. Teplitz) w Czechach) - niemiecki pisarz i poeta, znany przede wszystkim jako autor Spaceru do Syrakuz w roku 1802 (Spaziergang nach Syrakus). (wyznania luterańskiego)

Johann Gottfried Seume
Johann Gottfried Seume.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Andreas (1739-1776), gospodarz i karczmarz w Poserna; matka Regina Christina Liebing (1738-1807); kawaler.

Życiorys

Johann Gottfried Seume uczęszczał do szkoły wiejskiej łacińskiej w Borna. Po śmierci ojca dzięki wsparciu hrabiego Friedricha Wilhelma von Hohenthala ukończył Nikolaischule w Lipsku i w latach 1780-1781 studiował teologię na uniwersytecie w Lipsku. Końcem czerwca 1781 roku niepodziewanie w tajemnicy przerwał studia i pieszo udał się do Francji. Podczas drogi został pojmany przez żołnierzy i wbrew swojej woli wcielony do wojska heskiego i jako najemnik został wynajęty do Anglii i wysłany na wojnę do Ameryki Północnej. W maju 1782 roku przybył do Kanady do Halifaxu (Nowa Szkocja), gdzie poznał oficera, późniejszego poetę Karla von Münchhausena (1759-1836), z którym się zaprzyjaźnił. Podczas powrotu do Niemiec we wrześniu 1783 roku zdezerterował w Bremie, ale wpadł w szpony pruskiego wojska i jako muszkieter przebywał w Emden.

W lecie 1787 roku otrzymał urlop i udał się do Lipska, gdzie w latach 1789-1792 studiował prawo, filozofię, filologię i historię. W 1791 roku ukończył studia z tytułem magistra artium (1791), w 1792 roku habilitował i został sekretarzem generała Otto Heinrich von Igelströma będącego w służbie rosyjskiej. W służbie generała awansował na porucznika. W 1794 roku został polskim jeńcem podczas insurekcji kościuszkowskiej. Po ponownym zdobyciu Warszawy w listopadzie 1794 roku przez Rosjan został uwolniony, a po trzecim rozbiorze Polski wrócił w 1795 roku do Lipska. W grudniu 1796 roku nie wykonał rozkazu powrotu do Rosji i został wykluczony z armii rosyjskiej. Od lata 1797 roku pracował w Grimma jako korektor w drukarni zaprzyjaźnionego wydawcy Georga Joachima Göschena (1752-1828), dla którego opracowywał m.in. dzieła Friedricha Gottlieba Klopstocka i Christopha Martina Wielanda. W 1797 roku razem z Münchhausenem opublikował tom wierszy Rückerinnerungen.

6 grudnia 1801 roku wyruszył pieszo w podróż na Sycylię, która do historii literatury przeszła jako Spaziergang nach Syrakus im Jahre 1802 (Spacer do Syrakuz w roku 1802). Podróż prowadziła przez Pragę, Wiedeń, Wenecję i Rzym do Neapolu, skąd popłynął na Sycylię. W drodze powrotnej przemierzył Szwajcarię, skąd udał się do Paryża. Kiedy końcem sierpnia 1802 roku przybył ponownie do Lipska, przebył ok. 7000 km, w większości pieszo.

W Lipsku znalazł skromne utrzymanie jako nauczyciel i pisarz, zanim w kwietniu 1805 roku wyruszył w drugą wielką podróż, która prowadziła przez Warszawę, Rygę do Sankt Petersburga. Po krótkim pobycie w Moskwie wrócił przez Finlandię, Szwecję i Danię do Niemiec.
O jego ascetycznym trybie życia świadczą te słowa:
»Ich trinke keinen Wein, keinen Kaffeeh, keinen Liqueur,
rauche keinen Tabak und schnupfe keinen,
eße die einfachsten Speisen,
und bin nie krank gewesen, nicht auf der See und unter den verschiedensten Himmelstrichen.«

Wina, kawy, likieru nie piję,
tabaki nie palę ani nie sznupię,
najprostsze potrawy jem,
na morzu i pod gołym niebem nigdy chory nie byłem.

W 1808 roku rozchorował się i w czerwcu 1810 roku przebywał na leczeniu w Cieplicach, gdzie zmarł 10 dni po przybyciu.

Znaczenie

Seume uzyskał już uznanie u jemu współczesnych zbiorem wierszy Gedichte (1801), z których część stała się popularnymi powiedzeniami. Najbardziej znane z nich znajduje się w wierszu Die Gesänge (Śpiewy, 1804). Jego pierwsza zwrotka brzmi:

»Wo man singet, lass dich ruhig nieder,
Ohne Furcht, was man im Lande glaubt;
Wo man singet, wird kein Mensch beraubt;
Bösewichter haben keine Lieder.«

a wywodząca się z niej popularna sentencja przypisywana czasem mylnie Goethemu :
»Wo man singt, da laß' dich ruhig nieder,
böse Menschen haben keine Lieder.«

(Gdzie słyszysz śpiew, tam wejdź, tam dobre serce mają.
Źli ludzie, wierzaj mi, ci nigdy nie śpiewają.)

Obecną reputację nie zapewniły mu wiersze, ale dzieło napisane prozą Spaziergang nach Syrakus im Jahre 1802 opisujące w nowy sposób wrażenia pisarza z jego pieszej wędrówki do Syrakuz.

Autor mniejszą uwagę poświęca sztuce i kulturze Włoch, za to jego zainteresowanie poświęcone jest życiu codziennemu ludzi i politycznym niedociągnięciom. Mimo, że Seume nie był pierwszym autorem opisującym przeżycia z podróży, to jego opis stał się wzorem dla innych autorów XIX-wiecznych np. Levina Schückinga w książce Das malerische und romantische Westfalen opisał podróż po Westfalii Ferdinanda Freiligratha i Carla Schlickuma. , a nawet XX- wiecznych takich jak Otto Juliusa Bierbauma (Eine empfindsame Reise im Automobil, 1903) i Friedricha Christiana Deliusa (Der Spaziergang von Rostock nach Syrakus, 1995).

Od 2001 roku stowarzyszenie Der Internationale Johann-Gottfried-Seume-Verein „Arethusa“ e.V. w Grimma przyznaje corocznie nagrodę Johann-Gottfried-Seume-Literaturpreis w dziedzinie literatury podróżniczej.

Dzieła (wybór)

  • Gedichte (Wiersze), 1801.
  • Spaziergang nach Syrakus im Jahre 1802 (Spacer do Syrakuz w roku 1802), 1803.
  • Apokryphen (Apokryfy), pośmiertnie 1811.
  • Mein Leben (Moje życie), autobiografia, pośmiertnie 1813.

Literatura

  • Rudolf Wolkan: Seume, Johann Gottfried. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 34, Duncker & Humblot, Leipzig 1892, s. 64-67.
  • Dirk Sangmeister: Seume, Johann Gottfried. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 281-283.
  • Johannes Paul: Johann Gottfried Seume: "Spaziergang nach Syrakus“. W: Abenteuerliche Lebensreise – Sieben biographische Essays. Wilhelm Köhler, Minden 1954, s. 113-139.
Autor: Roman Penkała