Johann Joachim Spalding

Johann Joachim Spalding (ur. 1 listopada 1714 r. w Tribsees, Pomorze Przednie; zm. 25 maja 1804 r. w Berlinie) niemiecki teolog luterański, twórca pieśni kościelnych i ważny przedstawiciel nowego trendu w teologii okresu oświecenia.

Johann Joachim Spalding
Portret Johanna Joachima Spaldinga autorstwa Antonna Graffa.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Georg Spalding (1681-1748), pastor; matka Catharina Ilsabe z domu Lehment (1694-1754); - ożenił się 1) w 1750 r. w Stralsundzie z Wilhelminą Sophią Gebhardi (1734-1762), 2) 1764 r. z Marią Dorotheą von Sodenstern (1744-1774), 3) w 1775 r. z Marią Charlottą Lieberkühn (1749-1804); miał 7 dzieci.

Życiorys

Spalding był synem pastora. Po nauczaniu w domu uczęszczał do gimnazjum w Stralsundzie. W latach 1730-1733 studiował filozofię i teologię w Rostocku i Greifswaldzie. Po promocji na doktora filozofii w 1736 pracował w różnych miejscach jako nauczyciel domowy i jako pomocnik pastora, swojego ojca. Podczas pracy jako sekretarz szwedzkiego poselstwa w Berlinie w latach 1745-1747 przyjaźnił się z czołowymi przedstawicielami anakreontyku takimi jak: Ewald Christian von Kleist i Johann Wilhelm Ludwig Gleim. W 1749 został pastorem w Lassan, a w 1757 udał się jako pierwszy kaznodzieja i prepozyt synodu do Barth. W tym czasie fomowała się u niego własna i nowoczesna teologia związana z przełomowym ruchem oświecenia, w której łączył motywy i impulsy z teologii Christiana Wolffa, filozofii Davida Hume, Andreasa Rüdigera, przejściowej teologii Siegmunda Jakoba Baumgartena i początkującej nowej teologii Augusta Friedricha Wilhelma Sacka.

W latach 1745-1756 ukazały się jego tłumaczenia kilku dzieł filozofii religii i etyki. Rozważaniem o Przeznaczeniu człowieka (Die Bestimmung des Menschen, 1748) dał literackie wyrażenie podstawowej idei niemieckiego oświecenia i przyczynił się zasadniczo do powstania filozoficznej antropologii w XVIII wieku. Znaczący wpływ uzyskało też dzieło Myśli o wartości uczucia w chrześcijaństwie (Gedanken über den Werth der Gefühle in dem Christenthum, 1761), w którym doszedł do pewnej kryteriologii teologicznej uczucia religijnego i jednocześnie ją zaprojektował.

Po tym jak dwa razy odrzucił proponowaną mu profesurę na uniwersytecie w Greifswaldzie został w 1764 prepozytem i nadradcą konsystorza, jak również pierwszym pastorem w kościele Nikolaikirche (kościół Mikołaja) i Marienkirche (kościół Mariacki) w Berlinie. Głównym punktem jego działalności, który wkrótce uczynił go bezsprzeczną głową berlińskiej teologii oświecenia było tworzenie opieki duszpasterskiej (m.in. spowiednik królowej Elisabeth Christine von Braunschweig-Wolfenbüttel-Bevern), praca w komisjach (m.in. reforma kancjonału), ale przede wszystkim jego praca na ambonie kościelnej. Ten nowy obraz pastora, który opracował w pełnieniu posługi osiągnął szerokie kościelne, teologiczne, a także literackie oddziaływanie (m.in. Friedrich Nicolai, Jakob Michael Reinhold Lenz i Johann Wolfgang von Goethe).

Po edykcie religijnym z 1788 Johanna Christoph von Woellnera sukcesywnie wycofał się do życia prywatnego. Jego późna praca Religia jako sprawa człowieka (Religion, eine Angelegenheit des Menschen, 1797) odrzuca, w wiernym sensie antycypację Friedricha Schleiermachera religii jako autonomicznie pomyślaną "własną prowincję w usposobieniu", przypisuje jej jednocześnie etyczne znaczenie.

Dzieła (wybór)

  • De calumnia Iuliani Apostatae, in confirmationem Christ. religionis versa exercitatio theol., 1735.
  • Betrachtung über die Bestimmung des Menschen , 1749.
  • Gedanken über den Werth der Gefühle in dem Christenthum, 1761.
  • Predigten, 1765.
  • Briefe, 1771.
  • Gedanken über den Werth der Gefühle in dem Christenthum, 1773.
  • Vertraute Briefe die Religion betreffend, 1785.
  • Religion, eine Angelegenheit des Menschen, 1797.
  • Johann Joachim Spalding's Lebensbeschreibung , 1804.

Literatura

  • Albrecht Beutel: Spalding, Johann Joachim. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 615-617.
  • Thomas K. Kuhn: Spalding, Johann Joachim. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 10, Bautz, Herzberg 1995, ISBN 3-88309-062-X, s. 868-870.
  • Hermann Petrich: Spalding, Johann Joachim. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 35, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 30.