Johannes Olearius

Johannes Olearius (ur. 5 maja 1639 roku w Halle, zm. 6 sierpnia 1713 roku w Lipsku) - niemiecki luterański teolog i filolog.

Johannes Olearius III
Johannes Olearius.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Gottfried Olearius (1604–1685), pastor w kościele Marienkirche (Kościół Mariacki) i superintendent w Halle; matka Elisabeth Schäffer (1607-1674); - ożenił się w 1667 roku z Anną Elisabeth Müller, córką profesora matematyki z Lipska; mieli 6 synów i 9 córek, między innymi Gottfrieda (1672–1715), Georga Philippa i Johannę Elisabeth, która poślubiła Paula Antona (1661-1730).

Życiorys

Johannes Olearius rozpoczął naukę w domu pod okiem prywatnego nauczyciela, później ukończył gimnazjum w Halle, a w 1657 roku rozpoczął studia filozoficzne na uniwersytecie w Lipsku. 9 maja 1659 roku został bakalaureatem siedmiu sztuk wyzwolonych, a 26 stycznia 1660 magistrem filozofii. Następnie poświęcił się studiowaniu teologii między innymi u Johanna Hülsemanna, uczęszczał też na teologiczne wykłady na uniwersytecie w Jenie i na uniwersytecie w Wittemberdze. W tym samym czasie studiował też filologię i filozofię. W Wittenberdze jego nauczycielami byli między innymi przedstawiciele luterańskij ortodoksji tacy jak Abraham Calov, Johann Andreas Quenstedt, Johann Deutschmann i Johannes Meisner. W 1663 roku został asesorem wydziału filozoficznego, a w 1665 roku profesorem języka greckiego. W 1666 roku został kolegiatem ( daw. profesor w radzie uczelni) w kolegium książęcym.
17 października 1668 roku po wygłoszeniu dysertacji „De stylo Novi Testamenti” został licencjatem, a w 1677 roku profesorem teologii. Doktoryzował się 17 września 1678 roku z teologii.
W 1683 roku został kanonikiem w Zeitz, eforem książęcych stypendystów i seniorem uniwersytetu w Lipsku. Brał udział również w organizacyjnych zadaniach uczelni. Był dziewięć razy dziekanem wydziału teologicznego i osiem razy rektorem (1669, 1671, 1677, 1683, 1689, 1695, 1703, 1705).
W 1699 roku zdarzyło się, że zmarło dwóch profesorów teologii Johann Benedict Carpzov (1639-1699) i Georg Lehmann, a czwarty Thomas Ittig nie obronił jeszcze pracy doktorskiej. Tak więc został jedynym doktorem na wydziale i w tym roku promował 11 nowych doktorów.
W 1703 roku miał wylew, który dwa lata później się powtórzył, w wyniku czego długi czas nie mówił. W ostatnich trzech latach życia wiele cierpiał i zrezygnował z wszystkich pełnionych funkcji, oprócz wykładów, z których też zrezygnował w ostatnim roku życia. Od 1713 roku był już obłożnie chory.
Zmarł 6 sierpnia 1713 roku w Lipsku.

Znaczenie

Chociaż Johannes Olearius otrzymał wychowanie i wykształcenie w duchu luterańskiej ortodoksji, nie stronił od stosunków z pietyzmem.
W 1668 roku wydał pozwolenie, jako rektor uniwersytetu, magistrowi Augustowi Hermannowi Francke na wygłoszenie wykładów na temat listów Pawła, co jemu z drugiej strony brano za złe jako zbyt wielkie sprzyjanie "pietystom". Konflikt zaostrzał się coraz bardziej. Po wyjeździe w 1691 roku Filipa Jakuba Spenera z Drezna do Berlina, zagorzały przeciwnik pietyzmu Johann Benedict Carpzov, w 1692 roku wysłał opinie przeciw „pietystom” do Landtagu w Dreźnie. Opinia ta podobno była ekspertyzą wydziału teologicznego, ale faktycznie została zredagowana bez zgody i wspólnej narady. Jednak w Landtagu jako przedstawiciel uniwersytetu zjawił się Olearius. Tam otrzymał od Spenera z Berlina pismo, w którym tenże odpierał zarzuty zawarte w oszczerczym piśmie "Imago pietismi". Olearius odpowiedział na to 14 marca 1692 roku w piśmie zredagowanym w języku łacińskim (wydanym przez Ranffta, Leben kursächsischer Gottesgelehrten, 1742, II, 838 ff.). Wypowiada się w nim z wielkim szacunkiem przeciw Spenerowi.
Co się tyczy samej rzeczy, w publicznym wyjaśnieniu wobec Landtagu, wyrzekł się podstępnie zdobytej jego opinii i również pisemnie przeciw temu protestował. W zaskarżonej sprawie "causa veritatis aeque ac pietatis" (sprawa prawdy, jak i pobożności), chociaż stojąc w osamotnieniu przyjmował zasadę pietyzmu, mianowicie, że świątobliwość życia dla teologa jest niezbędna. Poglądy jego doprowadziły w 1708 roku do zażyłej i przyjaznej korespondencji z Valentinem Ernstem Löscherem.
Mimo wewnętrznych rozterek nie zmienił swoich poglądów i trwał w tym czego go nauczono. Pomimo tego Johannes Olearius próbował wyostrzyć spojrzenie swoich uczniów na praktykę, aby obiektywnie postępowali w przyszłej działalności. Taki sposób postępowania poszerzył drogę pietyzmu do Lipsku.

Dzieła (wybór)

  • De stylo Novi Testamenti Liber philosophico – theologicus. Leipzig 1668, Coburg 1721.
  • Gottseliges Alter mit seiner eigenen Beschaffenheit. Leipzig 1690.
  • Geistliches Handbuch der Kinder Gottes. Leipzig 1692.
  • Elementa hermeneuticae sacrae, 1699 – jedna z pierwszych prób,zestawienia zasad biblijnej wykładni.
  • Kern der ganzen Bibel. Leipzig 1704.
  • Doctrina theologiae moralis. Leipzig 1708.
  • Biblothekca scriptorum ecclesiasticorum. Leipzig 1711.
  • Andächtige Wittwer, Wittwe und Waise. Leipzig 1714.
  • Disputationes Veteris et Novi Testamenti. Halle 1730.
  • Christliches Communionbüchlein, nebst einem Gesangbuche. Leipzig 1739, 1740.
  • Geistliche Gedenkkunst, welche lehret, wie ein Mensch recht gläuben, christlich leben und selig sterben solle. Leipzig 1754.
  • Christliche Sterbeschule. Leipzig 1755.

Literatura