Johannes Sleidanus

Johannes Sleidanus, także Johannes Philippson von Schleiden (ur. w 1506 w Schleiden (Eifel); zm. 31 października 1556 w Strasburgu) – niemiecki prawnik i dyplomata. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia

  • Ojciec : Philipp, mistrz kowalski, handlarz, rajca miejski w Schleiden
  • Matka : Elisabeth Wanhalter lub Winhelter z Kall (Eifel)
  • Rodzeństwo 6 rodzeństwa
  • Ożenił się : w Strasburgu w 1546 z Yolą (Yolanda) (zm. 1553), córką Johanna Brunona von Niedbrucka (Neidtbruck, Nitbruck, Nyd[e]bruck, Nidepontanus, Jean du Pont de Nied) (1490/95–1558), lekarza w Metz i Strasburgu i Yolande von Rosnay
  • Dzieci : 3 córki Magdalena (ur. 1547), Maria, Yola (ur. 1553).

Życiorys

Johannes Sleidanus jako najstarszy syn zamożnej rodziny otrzymał akademickie wykształcenie. Razem z Johannesem Sturmem (1507–89) uczył się w szkole miejskiej w Schleiden prowadzonej przez hieronimitów, w 1521 wstąpił do gimnazjum Braci Wspólnego Życia w Lüttich i od 1524 studiował Collegium Trilingue w Leuven. Przetłumaczenie greckiego epigramatu na łacinę i przyjęcie zlatynizowanego nazwiska świadczą o jego dążeniach humanistycznych. Przez pewien czas pracował jako nauczyciel domowy, po czym w 1533 wyjechał do Francji, gdzie na uniwersytecie w Orleanie studiował prawo. W 1536 Johannes Sturm załatwił mu stanowisko sekretarza u biskupa Paryża, kardynała Jean'a du Bellay'a (1492–1560). Ten, będąc czołową postacią na dworze Franciszka I, reformatorem Kościoła, mecenasem sztuki i przeciwnikiem Habsburgów, miał na celu pokonanie cesarza Karola V (1500–1558) dzięki koalicji Francji z niemieckimi protestantami. Johannesowi Sleidanusowi przypadło zadanie pośredniczenia, w związku z czym kilka razy podróżował w misjach dyplomatycznych do Rzeszy. W 1549 brał udział w dysputach religijnych w Hagenau, gdzie Jan Kalwin (1509–1564), Marcin Bucer (1491–1551) i Jakob Sturm von Sturmeck (1489–1553) spotkali przyszłych protektorów, w 1541 uczestniczył w sejmie Rzeszy w Ratyzbonie, w 1544 brał udział w sejmie Rzeszy w Spirze. Johannes Sleidanus stał się znany dzięki dwom wydrukowanym mowom. Jedna skierowana była do stanów Rzeszy, a druga do cesarza, w której usprawiedliwiał protestantyzm i wzywał go do walki z antychrystami w Rzymie i przeciw Turkom.

Kiedy polityka przymierza Jean'a du Bellay'a nie powiodła się po zawarciu między cesarzem Karolem V a Franciszkiem I pokoju w Crépy, Sleidanus udał się w 1544 do Strasburga. W 1545 otrzymał od Związku Szmalkaldzkiego zlecenie na napisanie oficjalnej historii Reformacji. Jednak wojna szmalkaldzka (1546/47) ograniczyła możliwości finansowe jego sponsorów i zmusiła do zarabiania kolejnymi tłumaczeniami (m.in. Platona Polityka). W 1551/52 reprezentował Strasburg podczas soboru trydenckiego. Oprócz tego kontynuował prace nad historią Reformacji, która w 1555 wydrukowana została pt. De statu religionis et reipublicae Carolo Quinto Caesare Commentarii. Ani krytyka niektórych książąt luterańskich ani papieskie wciągnięcie jej na listę ksiąg zakazanych nie zahamowało jej kolejnych wydań, tłumaczeń na inne języki i rozpowszechnienie w całej Europie. Już po pierwszej generacji czytelników uchodziła ona za miarodajne przedstawienie Reformacji w Rzeszy, udokumentowane, ponieważ sporządzona była przez naocznych świadków, a jej autor miał dostęp do wszystkich dokumentów, gdyż książęta i rady miasta zobowiązały swoje kancelarie do ścisłej współpracy z nim. Historia była obiektywna, ponieważ unikała jakichkolwiek wyraźnych osądów i przełomowa metodycznie, gdyż opierała się na niespotykanej dotąd ilości dokumentów źródłowych, do których nikt dotychczas nie miał dostępu. Dopiero Leopold von Ranke (1795–1886) w rozprawie Zur Kritik neuerer Geschichtsschreiber (Krytyka nowej historiografii) wykazał, że Johannes Sleidanus, przekonany o swojej bezstronności, opuścił część niewiarygodnych i tendencyjnych materiałów.

Podobny sukces odniosło inne jego dzieło De quatuor summis imperiis libri tres (1556), w którym na przykładzie czterech światowych monarchii stworzył zarys historii świata dla potrzeb szkolnych. W tej książce zintegrowany został program edukacji wszystkich konfesji. Ponad 90 wydań świadczy, o tym że od drugiej połowy XVI wieku uczniowie w Europie uczyli się historii świata z tej publikacji.

Dzieła (wybór)

  • De statu religionis et rei publicae Carolo V. Caesare commentarii (Über den Zustand der Religion und des Staates unter dem Kaiser Karl V.). 1555.
  • De quattuor monarchiis. 1556.
  • Johannis Sleidani Opvscvla Qvaedam, Qvorvm Ipse Partim Avctor, partim Interpres. I, De quatuor Summis Imperiis Lib. III. II, Cl. Sesellii de Repub. Gallorum & regum officiis, libri II. Latine redditi. III, Summa doctrinae Platonis De Rep. & legibus. IV. Orationes duae: una ad Carolum V. Caesarem; altera ad Germaniae Principes & Ordines Imperii. Omnia nunc primum simul ita iuncta opera & studio Heliae Putschii. Accesserunt seorsum Commentarii & Notae Guil. Xylandri in libros de IV. Monarchiis, nunc primum in lucem editi. Hanau 1608.
  • Johannes Sleidani Wahrhaftige und eigentliche Beschreibung der geistlichen und weltlichen Sachen. 1557.

Literatura

  • Hermann Baumgarten: Sleidan, Johann w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 34, Duncker & Humblot, Leipzig 1892, s. 454–461.
  • Johannes Süßmann: Sleidan, Johann w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 499 f. (online).

Linki