Johannes Sturm

Johannes Sturm, wersja łacińska Ioannes Sturmius, francuska Jean Sturm (ur. 1 października 1507 w Schleiden (Eifel, Nadrenia Północna-Westfalia); zm. 3 marca 1589 w Strasburgu) – protestancki humanista, reformator szkolnictwa, uczony i pedagog. Obok Filipa Melanchtona (1497–1560) uchodzi za najwybitniejszego reformatora szkolnictwa w duchu humanistycznego protestantyzmu w XVI wieku.

Johannes Sturm. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec : Wilhelm, podskarbi hrabiego von Manderscheid (Eifel)
• Matka : Gertrud Hüls(en) (Hulsana) z Kolonii
• Ożenił się : 1) w Paryżu ok. 1532 z Jeanne Pison (Johanna Pondéria) (zm. 1551), 2) w Strasburgu (?) z Margarethe Wigand, 3) w Straßburgu (?) z Elisabeth von Hohenburg
• Dzieci : 5 dzieci (wszystkie wcześnie zmarły)

Życiorys

Johannes Sturm razem z Johannesem Sleidanusem (1506–1556) uczęszczał do szkoły w rodzinnej miejscowości prowadzonej przez hieronimitów, nim w 1521 wstąpił do gimnazjum Braci Wspólnego Życia w Lüttich. Od 1524 studiował na uniwersytecie w Leuven, gdzie razem z profesorem greki, Rutgerusem Resciusem (Rüdiger Ressen, 1497–1545) założył drukarnię, aby publikować pisma antycznych autorów. Po pobycie w Strasburgu w 1528, gdzie spotkał Marcina Bucera (1491–1551), kontynuował od 1529 studia w Paryżu, gdzie był sekretarzem kardynała Jean'a du Bellay'a (1498–1560), który był blisko kręgów reformacyjnych skupiających się wokół Małgorzaty z Nawarry (1492–1549) i biskupa Guillaume'a Briçonnet'a (1470–1534). W Paryżu prowadził wykłady publiczne o Cyceronie, Demostenesie i Rudolfie Agricoli (1444–1485). Wśród jego słuchaczy byli Jan Kalwin (1509–1564), Johannes Sleidanus (1506–1556), Ignacy Loyola (1491–1556) oraz Petrus Ramus (1515–1572), z którym prowadził długoletnią korespondencję. W związku z polityką zbliżenia króla Francji Franciszka I (1494–1547) i francuskich protestantów, jak również niemieckich luteran ok. 1533–35 angażował się na rzecz irenicznego porozumienia. Jako członek delegacji Strasburga brał udział w rozmowach religijnych w Hagenau (1540), Wormacji (1540/41) i Ratyzbonie (1546).

W wyniku antykatolickich konfliktów w Paryżu próby porozumienia między wyznaniami szybko zakończyły się, a król wrócił do swojej antyreformacyjnej polityki, która prowadziła do prześladowań i wydalenia Sturma z Paryża.

W styczniu 1537 Jakob Sturm von Sturmeck (1489–1553) zaprosił go do Strasburga, gdzie początkowo jako lektor filozofii uczył w Collegium praedicatorum i pośredniczył między paryskimi kręgami reformacyjnymi a Strasburgiem. W następnym roku założył konwikt teologiczny i w byłym klasztorze dominikanów dziewięcioklasowe gimnazjum (obecne Gymnase Jean Sturm) , którego został pierwszym dożywotnim rektorem. Uczniowie uczyli się tam od 6 do 15 roku życia. Nowy porządek szkolny oraz plan nauczania przedstawił w piśmie De litterarum ludis recte aperiendis liber. Na panujące wówczas stosunki szkoła była bardzo postępowa, oferowała wykłady z dialektyki, retoryki, teologii, filozofii, prawa, języka greckiego i hebrajskiego oraz medycyny. W 1566 otrzymała od cesarza Maksymiliana II (1527–1576) status akademii (gymnasium academicum; częściej znana jako gymnasium illustre) i mogła nadawać tytuł bakałarza, ale nie doktora. Stała się bardzo szybko wzorem humanistycznej edukacji dla całej Europy. Na wzór tego gimnazjum powstały też szkoły jezuickie. Koncepcje szkolnictwa opisał przede wszystkim w piśmie Scholae Lauinganae (1565). Johannes Sturm jako reformator szkolnictwa od początku był w religijnym i politycznym konflikcie z tamtejszymi władzami. Także z własnych środków wspierał uciekinierów hugenockich i innych prześladowanych z powodu wiary. Po długotrwałych sporach, zwłaszcza z luterańskimi teologami Johannesem Marbachem (1521–81) i Johannesem Pappusem (1549–1610) został w 1581 zmuszony do oddania urzędu rektora. Kilka lat przed śmiercią przeprowadził się do Nordheim koło Marlenheim.

Dzieła (wybór)

• De literarum ludis recte aperiendis, 1538.
• Partitionum dialecticarum libri II priores, 1539.
• De amissa et recuperanda dicendi ratione, 1539.
• De amissa dicendi ratione, et quomodo ea recuperanda sit, libri duo, Straßburg o. J.
• Ausgabe des Cicero, 1540 ff.
• De nobilitate literata, 1549.
• Leges scholae lauinganae, 1565.
• Epistolae academicae, 1569.
• De formis orationis, 1571.
• De imitatione oratoria, 1574.
• De exercitationibus rhetoricis, 1575.
• De universa ratione Elocutionis Rhetoricae, libri IV, 1576.

Literatura

• Theobald Ziegler: Sturm, Johann w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 37, Duncker & Humblot, Leipzig 1894, s. 21–38.

Linki

• Pisma Johannesa Sturma i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.