Joseph Weigl

Joseph Weigl ( ur. 28 marca 1766 w należącym wówczas do Węgier Eisenstadt (węgierski Kismarton); zm. 3 lutego 1846 w Wiedniu) – austriacki kompozytor i dyrygent. Skomponował 33 opery i śpiewogry, 11 mszy, oratoria, kantaty, pieśni, tańce, muzykę kameralną i muzykę do ponad 20 baletów. (wyznanie katolickie)

Joseph Weigl; litografia autorstwa Josepha Kriehubera, 1829. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Joseph Franz Weigl (1740–1820), wiolonczelista w orkiestrze księcia Esterházy, którą kierował Joseph Haydn;
• Matka: Anna Maria Josepha z domu Scheffstoß (1742–1824), śpiewaczka (sopran);
• Żona: Elisabeth Bertier.

Życiorys

Joseph Weigl urodził się 28 marca 1766 roku w węgierskim mieście Eisenstadt. Jego ojcem chrzestnym był Joseph Haydn. Gdy miał cztery lata rodzina zamieszkała w Wiedniu, gdzie uwagę zwrócił na niego kompozytor Florian Gaßmann. W wieku dziewięciu lat zaczął uczyć się podstaw muzyki, śpiewu, gry na fortepianie i basu generalnego u byłego nauczyciela ojca, kierownika chóru w Korneuburgu Sebastiana Witziga. W następnym roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Wiedniu i jednocześnie wieloletnią naukę (1776–82) muzyki pod kierownictwem organisty dworskiego Georga Albrechtsbergera.

Zainteresowanie teatrem spowodowało, że posiadane kieszonkowe przeznaczył na stworzenie teatru marionetek. Do przedstawień skomponował operę Die unnütze Vorsicht oder betrogene Arglift. Przy pracy tej zaskoczył go ojciec, który poradził mu do kwartetu smyczkowego dołączyć instrumenty dęte. Praca ta znalazła uznanie w oczach Christopha Willibalda Glucka i Antonio Salieriego, którzy postanowili wesprzeć młodego, utalentowanego artystę. Uzyskali cesarskie polecenie na inscenizację opery, której premiera odbyła się 23 lutego 1783 roku. Kompozytorowi przyniosła cesarski podarunek w wysokości 65 dukatów.

Na polecenie ojca Joseph Weigel zaczął studiować medycynę, ale zajęcia w prosektorium zrodziły w nim wielką niechęć do tego zawodu i prosił ojca o zgodę na studiowanie prawa. Na zaproszenie barona Gottfrieda van Swietena uczestniczył w coniedzielnych wykonaniach dzieł Georga Friedricha Händla, Jana Sebastiana Bacha, Carla Heinricha Grauna i innych znanych mistrzów, przy czym Antonio Salieri, Joseph Starzer, Anton Teyber, van Swieten i Weigl śpiewali, a na klawesynie akompaniował Amadeusz Wolfgang Mozart. Tutaj, wzorując się na Mozarcie, nauczył się grać partytury.

Za radą Salieriego ojciec wyraził zgodę, aby syn został muzykiem, tym bardziej, że Salieri zadeklarował się, że przyjmie go jako ucznia. Salieri nauczył go kompozycji, dał mu lekcje muzycznej deklamacji, dyrygentury, brał go na wszystkie próby i przedstawienia oraz zapewnił mu posadę swojego zastępcy w teatrze dworskim (Hoftheater). W 1788 roku nastąpił przełom w karierze Weigla po premierze opery Il Pazzo per Forsa, która przyniosła mu wielkie uznanie. W 1790 roku święcił tryumf dzięki kantacie Venere ed Adone. W tym samym roku został z polecenia cesarza Leopolda II mianowany kapelmistrzem upoważnionym do dyrygowania, ale nie uzyskał zgody na pisanie oper dla teatru dworskiego. W 1791 roku zaprzyjaźnił się z przybyłym do Wiednia Domenico Cimarosa, następcą Antonio Salieriego na stanowisku kompozytora dworskiego. Wstawiennictwu Cimarosa, na którym zrobił wrażenie melodramat Amletto napisany dla księżnej Lubomirskiej, zawdzięczał podniesienie pensji i perspektywę dożywotniej opieki cesarskiej.

10 stycznia 1794 roku duży sukces odniosła opera Weigla La principessa d’Amalfi. Wśród kolejnych dzieł, poza napisanymi na polecenie jego mecenaski cesarzowej Marii Teresy w 1804 roku oratoriami La Passione di Gesù Cristo i La Resurrezione, na uwagę zasługuje skomponowana w ciągu dwóch miesięcy opera L'Uniforme, w której cesarzowa w 1805 roku śpiewała kwestię Pauliny w przedstawieniu domowym w Schönbrunn.

Po śmierci swojej patronki podróżował w 1807 do Mediolanu, gdzie w krótkim czasie napisał operę Cleopatra, a następnie kolejną Il Rivale di se stesso, która zrobiła furorę. Zaproponowano mu posadę dyrektora tamtejszego konserwatorium, ale jej nie przyjął. Po siedmiomiesięcznej nieobecności w Wiedniu napisał wkrótce po powrocie dwie najlepsze swoje opery Das Waisenhaus i Die Schweizerfamilie, która została entuzjastycznie przyjęta i osiągnęła największy sukces, jaki od czasów Czarodziejskiego fletu Mozarta do wydania Wolnego strzelca Carl Marii von Webera odniosło jakiekolwiek niemieckie dzieło operowe. W 1815 roku ponownie przebywał w Mediolanie, gdzie przychylnie przyjęto jego operę L’imboscata. W 1823 roku napisał ostatnią operę Die eiserne Pforte, po czym wycofał się z życia teatralnego.

Po 40 latach działalności w teatrze dworskim poprosił o zwolnienie. W 1827 roku został wicekapelmistrzem dworskim i odtąd poświęcił się komponowaniu muzyki kościelnej. Jeszcze 8 grudnia tegoż roku kapela dworska wykonała O-Messe. W 1837 roku napisał ostatnią mszę E-Messe. W 1839 roku otrzymał Złoty Medal Honorowy (Goldene Civil-Ehrenmedaille), a w 1843 roku wycofał się z wszelkiej działalności muzycznej.

Joseph Weigl zmarł 3 lutego 1846 w Wiedniu. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Centralnym (Zentralfriedhof, Gruppe 0, Reihe 1, Nummer 21).

Dzieła (wybór)

Opery i śpiewogry

• Die unnütze Vorsicht oder Die betrogene Arglist, opera w jednym akcie, 1783
• La sposa collerica, 1786
• Il pazzo per forza, opera w dwóch aktach, 1788
• La caffettiera bizzarra, opera w dwóch aktach, 1790
• Der Strazzensammler oder Ein gutes Herz ziert jeden Stand, opera w jednym akcie, 1792
• La principessa d’Amalfi, opera w dwóch aktach, 1794
• Giulietta e Pierotto, opera w dwóch aktach, 1794
• I solitari, opera w trzech aktach, 1797
• L’amor marinaro ossia Il corsaro, opera w dwóch aktach, 1797
• Das Dorf im Gebirge, widowisko ze śpiewem w dwóch aktach, 1798
• L’accademia del maestro Cisolfaut, opera w dwóch aktach, 1798
• Kaiser Hadrian, opera w trzech aktach, 1807
• Das Waisenhaus, opera w dwóch aktach, 1808
• Die Schweizer Familie, opera w trzech aktach, 1809
• Der Einsiedler auf den Alpen, opera w jednym akcie, 1810
• Die Jugend Peter des Großen, opera w trzech aktach, 1814
• L’imboscata, opera w dwóch aktach, Mediolan 1815
• Die Nachtigall und der Rabe, opera jedoaktowa, 1818
• Die eiserne Pforte, opera w dwóch aktach, 1823

Literatura

• Dietz, Max, "Weigl, Josef" w: Allgemeine Deutsche Biographie 41 (1896), s. 478-482; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd100470106.html#adbcontent