Juliane von Krüdener


Beate Barbara Juliane von Krüdener (ur. 22 listopada 1764 r. w Rydze jako Beate Barbara Juliane Vietinghoff genannt Scheel; zm. 25 grudnia 1824 r. w Karasubasar (obecnie Bilohirsk) na Krymie) była pietystką, doradczynią cara rosyjskiego Aleksandra I i pisarką pochodzącą z niemiecko-bałtyckiej szlachty. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia


Ojciec Otto Hermann von Vietinghoff genannt Scheel (1722–92), pan na Kosse (obecnie Vitina w Estonii), rosyjski pułkownik, założyciel teatru w Rydze; matka Anna Ulrika (1741–1811), córka grafa Ernsta von Münnicha, ochmistrza rosyjskiego i baronowej Anny Dorothei von Mengden; siostra Margarete (ur. 1769, poślubiła grafa Johanna Georga Browne, 1768–1827, przyjaciela i mecenasa Beethovena); – wyszła za mąż w Rydze w 1782 r. za Burcharda von Krüdener (1746–1802), posła rosyjskiego w Wenecji, Monachium, Kopenhadze, Madrycie i Berlinie (1800-02); miała syna Paula (1784–1858) i córkę.

Życiorys


Juliane von Krüdener była córką zamożnego i wpływowego właściciela dóbr ziemskich w Inflantach (m.in. zamek Marienburg, obecnie Alūksne), otrzymała staranne wychowanie, wcześnie podróżowała z rodzicami, opanowała doskonale język francuski oraz inne języki. Po rozstaniu w 1791 r. z starszym o 20 lat mężem zamieszkała w swoim majątku Kosse i ponownie zaczęła podróżować. W 1796 r. poznała Jean Paula, z którym korespondowała. Później nawiązała kontakt z Madame de Staël i François-René de Chateaubriandem (1768–1848). Po śmierci męża zamieszkała w Paryżu i pod wpływem lektury »Cierpień młodego Wertera« Johanna Wolfganga von Goethego napisała w języku francuskim w 1803 r. autobiograficzną powieść »Valerie« (tłum. niem. 1804), która zyskała duży poklask w Paryżu. Książka stała się także nadzwyczaj popularna w Niemczech i Rosji

Wiosną 1804 r. wróciła do majątku Kosse, gdzie w tym samym roku przeżyła religijne przebudzenie i wstąpiła do zboru herrnhutów. W 1806 r. przebywała w Wiesbaden. Z światowej damy z ambicjami pisarskimi stała się żarliwą prorokinią. Czuła się odtąd powołana do udzielania rad politycznych decydującym postaciom swojej epoki, co w przypadku spotkania w 1806 r. z pruską królową Luise było nie bez znaczenia dla roli królowej w Tylży w 1807 r., kiedy podpisywano tam pokój między Francją z Rosją i Prusami. Po bitwie pod Pruską Iławą troszczyła się o rannych bez względu do jakiej armii należeli. W czasie pobytu w Dreźnie odwiedziła zbory herrnhutów w Kleinwelke, Herrnhut i Berthelsdorf. Następnie udała się do Karlsruhe, gdzie spotkała m.in. Maxa von Schenkendorfa. W 1815 r. spotkała w Heilbronnie cara Aleksandra I. Podążyła za nim do Paryża, gdzie wzięła udział w paradzie zwycięstwa, a jednocześnie wstawiała się za pokonanymi. Umacniała cara w jego wierze mistycznej w jego posłannictwo europejskie i podzielała jego projekt »Świętego Przymierza« opartego na chrześcijańskich zasadach.

Juliane von Krüdener brała udział w Szwajcarii i Badenii w zakładaniu towarzystw utopijno-religijnych, wydawała swój majątek na pomoc ubogim i krytykowała tamtejsze władze co spowodowało, że została stamtąd wypędzona w 1818 roku. Krótki czas przebywała w Rydze, a lata 1818–21 spędziła w Kosse. W swojej ojczyźnie Inflantach opowiadała się, bezpośrednio po uwolnieniu chłopów pańszczyźnianych, za udzieleniem im pomocy, aby wyszli z gospodarczej biedy, co czyniła też sama organizując żywienie masowe w swoich dobrach.

Po przyjeździe do Petersburga w 1821 r. zastała tam zmienioną atmosferę polityczną. W Petersburgu prosiła o umożliwienie osiedlenia się na Krymie osobom wypędzonych z powodów wyznaniowych z Szwajcarii i Wirtembergii, co jej się udało uzyskać. Jej wpływ na cesarza Aleksandra I. jednak ustąpił, a rosyjscy przywódcy kościelni byli do niej wrogo nastawieni z powodu jej religijno–społecznych i ponad wyznaniowych dążeń Wkrótce też została stamtąd wypędzona i wróciła do Kosse. Jako towarzyszka księżnej Anny Siergiejewny Golicyn udała się wiosną 1824 r. w podróż na południe Rosji, gdzie chciała ustalić co pozostało z jej działań na Krymie. Już w czasie podróży rozwinęła się jej choroba i mimo troskliwej opieki córki i zięcia w Karasubasar zmarła tam 25 grudnia 1824 roku.

Dzieła (wybór)


  • Valérie, Ou Lettres De Gustave De Linar A Ernest De G... 1803.
  • Alexis ou l'Histoire d'un soldat russe. 1796–1798.
  • Gesänge welche Frau von Krüdener bei ihrem Versammlungen gebraucht. ok. 1815.
  • Treu niedergeschriebene Rede, welche Frau von Krüdener in einer Versammlung zu Beeskow, am 27. Jan. 1818, gehalten hat. 1818.

Literatura


  • Krug, Wilhelm Traugott: Gespräch unter vier Augen mit Frau von Krüdener. Leipzig : Rein, 1818.
  • C. Eynard: Vie de Madame de K., 1849.
  • Wilhelm Baur: Krüdener, Barbara Julie von. w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 17, Duncker & Humblot, Leipzig 1883, s. 196–212.
  • Georg von Rauch: Krüdener, Juliane von. w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 13, Duncker & Humblot, Berlin 1982, ISBN 3-428-00194-X, s. 95.

Linki