Kurt Hiller

Kurt Hiller (ur. 17 sierpnia 1885 w Berlinie; zm. 1 października 1972 w Hamburgu) - niemiecki prawnik, pisarz i pacyfistyczny publicysta pochodzący z żydowskiej rodziny. Walczył przez całe życie o pokój, prawa mniejszości seksualnych i socjalizm.

Kurt Hiller
Kurt Hiller, 1903. (1840–1925).
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys i działalność

Kurt Hillar po ukończeniu gimnazjum »Askanisches Gymnasium« w Berlinie studiował prawoznawstwo od 1903 r. na tamtejszym uniwersytecie. Jego nauczycielem był m.in. filozof Georg Simmel. W 1907 r. doktoryzował się w Heidelbergu dysertacją »Die kriminalistische Bedeutung des Selbstmordes«.

Zapoznał się z poglądami filozofa Leonarda Nelsona oraz poznał Magnusa Hirschfelda. Chociaż był przeciwny teorii Hirschfelda o seksualności, to angażował się w prace »Naukowego Komitetu Humanitarnego« (niem. Wissenschaftlich-humanitärem Komitee, (WhK)), który walczył przeciw karaniu homoseksualistów, a także w prace »Institut für Sexualwissenschaft«.

W Berlinie Kurt Hiller został pionierem literackiego ekspresjonizmu. W 1909 r. założył razem z Jakobem van Hoddisem klub studentów i młodych artystów »Der Neue Club«, do którego wstąpili Georg Heym i Ernst Blass (1890-1939). Klub zorganizował w lipcu, listopadzie i grudniu 1910 r. cztery wieczorki literackie tzw. »Neopathetisches Cabaret«, w których udział wzięła m.in. Else Lasker-Schüler. Po piątym wieczorze tego rodzaju w dniu 18 stycznia 1911 r. doszło do sporu, w trakcie którego Hoddis postawił wniosek, żeby z »Der Neue Club« wykluczyć Hillera. Hiller, do którego przyłączyli się Ernst Blass, Arthur Drey (1890-1965), Erwin Loewenson (1888-1963), który wówczas używał pseudonim »Golo Gangi«, opuścił klub i założył literacki kabaret »GNU«. Hiller pisał liczne artykuły dla czasopism »PAN« i »Der Sturm«, jak również dla czasopisma »Die Aktion« Franza Pfemferta. W 1912 r. wydał w heidelberskim wydawnictwie antologię liryki ekspresjonistycznej »Der Kondor«. Od 1915 r. pisał artykuły także do czasopisma »Weltbühne«.

W czasie rewolucji listopadowej w 1918 (niem. Novemberrevolution) próbował wpłynąć na politykę jako przewodniczący i współzałożyciel »Politischer Rat geistiger Arbeite« (Polityczna Rada Pracowników Umysłowych). Stworzył model demokracji tzw. »logokrację« (niem. Logokratie), u podstaw której stanęła idea platońskiego »króla-filozofa« - władza podzielona między wybrany parlament i komisją elit umysłowych.

W 1919 r. założył razem z Arminem Theophilem Wegnerem antymilitarną organizację radykalnych pacyfistów »Bund der Kriegsdienstgegner«, która w 1926 r. miała 3000 członków. W 1920 r. wstąpił do organizacji pokojowej »Deutsche Friedensgesellschaft« (DFG). Tutaj reprezentował pogląd, że niemiecki pacyfizm musi kierować się w stronę Związku Radzieckiego, chociaż był bardzo krytyczny wobec leninizmu. Ponieważ większość pozostała pod wpływem mieszczańsko-demokratycznej Francji, doszło w DFG do ostrych konfliktów, które wciąż narastały, a kiedy Hiller w komunistycznych gazetach pacyfistów Friedricha Wilhelma Foerstera i Fritza Küstera zarzucił im, że są opłacani przez Francuzów, dał tym samym amunicję przeciwnikom niemieckiego ruchu pokojowego.

Hiller założył w 1926 r. »Grupę Rewolucyjnych Pacyfistów« (Gruppe Revolutionärer Pazifisten), do której należeli m.in. Kurt Tucholsky, Ernst Toller i przypuszczalnie Klaus Mann. Już w artykule »Anti-Kain« z 1919 r. ukazał się jako absolutny pacyfista, ceniący zachowanie życia ponad wszystkie inne wartości. Razem z »Grupą Rewolucyjnych Pacyfistów« chciał zwiększyć swoje wpływy w DFG. Opowiadał się za wolnym od przemocy i socjalnie sprawiedliwym społeczeństwem, którego osiągnięcie jest możliwe po pokonaniu kapitalizmu. Aby osiągnąć ten cel radykalni pacyfiści nie wykluczali także użycie przemocy.

Na prośbę Magnusa Hirschfelda i powstałego ruchu »Kartelu Do Reformy Prawa Seksualnego« (niem. Kartell für Reform des Sexualstrafrechts) zredagował w 1926 r. konkurencyjny do urzędowego projekt seksualnego prawa karnego tzw. »Gegen-Entwurf«, dotyczący homoseksualizmu, prostytucji, cudzołóstwa, aborcji. Proponował, że:
»Kara powinna tylko wtedy grozić, jeśli czyn został dokonany przy zastosowaniu groźby lub przemocy, na osobie niedojrzałej płciowo lub ubezwłasnowolnionej lub
jeśli w jakiś sposób, naruszył publiczne obyczaje« .(Kartell 1927)
W 1929 r. komisja Reichstagu głosami Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (niem. SPD – Sozialdemokratische Partei Deutschlands), Komunistycznej Partii Niemiec (niem. KPD – Kommunistische Partei Deutschlands), Niemieckiej Partii Demokratycznej (niem. DDP – Deutsche Demokratische Partei), DPD i Niemieckiej Partii Ludowej (niem. DVP – Deutsche Volkspartei) postanowiła znieść dotychczasowe paragrafy dotyczące homoseksualizmu. Jednak do przejęcia władzy przez NSDAP postanowienia komisji nie były zatwierdzone w Reichstagu, ponieważ przedłużały się negocjacje w międzyparlamentarnej komisji austriacko-niemieckiej do ujednolicenia prawa.

W tym samym roku opublikował w »Weltbühne« esej, w którym podziwiał Benito Mussoliniego (1883-1945) (Mussolini und unsereins, 12 stycznia 1926). W »Duce« fascynowała go śmiała estetyka jego publicznych wystąpień, a przede wszystkim siła przekonywującej politycznej perswazji. Jednak już w następnym roku drwił z faszyzmu (Das Ziel entscheidet, 12 lipca 1927). Na łamach tego czasopisma prowadził analizy i osądy na temat »nowego nacjonalizmu«, a w sierpniu 1932 r. zastanawiał się nad przyczynami jego sukcesu.

Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 r. Hiller jako pacyfista, socjalista, Żyd i homoseksualista był znienawidzony przez nazistów, trzy razy aresztowany, przetrzymywany i maltretowany w obozach koncentracyjnych Columbia-Haus (Berlin), Altes Zuchthaus Brandenburg an der Havel i Oranienburgu. Po zwolnieniu w 1934 r., na co wpływ miało wstawienie się Rudolfa Heßa, uciekł do Pragi i w 1938 r. do Londynu. Na emigracji założył »Wolny Związek Niemieckich Socjalistów« (niem. Freiheitsbund Deutscher Sozialisten) i »Grupę Niezależnych Niemieckich Autorów« (niem. Gruppe Unabhängiger Deutscher Autoren). W Pradze wydał razem z Otto Strasserem »Prager Erklärung«, manifest przeciw faszystowskiemu państwu niemieckiemu.

Hiller wrócił do Niemiec w 1955 roku, osiadł w Hamburgu i próbował tam w 1962 r. założyć nowy komitet »Wissenschaftlich-humanitärem Komitee« (WhK), ale próba jego nie powiodła się. Założył »Neosocjalistyczny Związek« (Neusozialistischer Bund) i niezależne czasopisma. Deklaracja »Neosocjalistycznego Związku« przeciw wojnie zaczepnej została poparta m.in. przez Karlheinza Deschnera i Martina Niemöllera. Hiller publikował pod pseudonimem Keith Llurr wiersze i artykuły także w szwajcarskim homoseksualnym czasopiśmie »Der Kreis«.

W 1955 r. został wyróżniony nagrodą »Deutscher Kritikerpreis«.

Dzieła (wybór)

  • Die kriminalistische Bedeutung des Selbstmordes. 1908.
  • Das Recht über sich selbst: eine strafrechtsphilosophische Studie. 1908.
  • An die Partei des deutschen Geistes! 1915.
  • Ein deutsches Herrenhaus. 1918.
  • Logokratie oder Ein Weltbund des Geistes. 1921.
  • Der Strafgesetzskandal. 1928.
  • Selbstkritik links! oder Über die Ursachen des nationalsozialistischen Erfolges. 1932.
  • Der Unnennbare: Verse 1918 - 1937. 1938.
  • Köpfe und Tröpfe: Profile aus einem Vierteljahrhundert. 1950.
  • Der Aufbruch zum Paradies: ein Thesenbuch. 1952.
  • Leben gegen die Zeit. Band 1: Logos. tom I, 1969.
  • Leben gegen die Zeit. Band 1: Logos. tom II, 1973 (pośmiertnie).

Literatura

  • Wolfgang Beutin: Hilleriana. Studien zum Leben und Werk Kurt Hillers (1885–1972). Neumünster 2010, ISBN 978-3-932696-83-1.
  • Daniel Münzner: Kurt Hiller. Der Intellektuelle als Außenseiter. Göttingen 2015, ISBN 978-3-8353-1773-4.
  • Karin Bruns: Der neue Club/Neopathetisches Cabaret (Berlin). W: Wulf Wülfing: Handbuch literarisch-kultureller Vereine, Gruppen und Bünde. 1825–1933. 1998, ISBN 3-476-01336-7, s. 350–358.

Linki

Autor: Roman Penkała