Lili Schönemann

Anna Elisabeth Schönemann także Anna Elisabeth von Türckheim (ur. 23 czerwca 1758 w Offenbach am Main; zm. 6 maja 1817 w Krautergersheim w Alzacji) – do historii literatury przeszła jako narzeczona Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832).

Genealogia

Ojciec Johann Wolfgang Schönemann (zm. 1763), bankier we Frankfurcie nad Menem; matka Susanna Elisabet z domu d'Orville; rodzeństwo 4 bracia; – 25 sierpnia 1778 poślubiła bankiera barona Bernharda von Türckheima, późniejszego burmistrza Strasburga; miała 5 dzieci.

Życiorys

Lili Schönemann była córką zamożnego bankiera. Jej matka pochodziła z szlacheckiego rodu hugenockiego d’Orville, który wspólnie z rodziną Bernard otrzymał książęcy przywilej prowadzenia w Offenbach am Main fabryki tabaki do wciągania. Goethe poznał szesnastoletnią Lili, prawdopodobnie dzięki przyjacielowi Johannowi André (1741–1799), w zimie 1774/75 podczas domowego koncertu u rodziny Schönemannów we Frankfurcie, a wczesną wiosną 1775 r. zaręczył się z nią. Jednak już po pół roku zaręczyny zostały rozwiązane, ponieważ oba domy rodzinne były temu przeciwne. Matka Lili, która po śmierci męża sama zarządzała całym biznesem, nie widziała w poecie odpowiedniego kandydata na męża córki, człowieka mogącego zapewnić córce szczęście, ponadto od dawna miała upatrzonego dla niej narzeczonego, w osobie kuzyna Johanna Manskopfa, pochodzącego również z kupieckiej rodziny hugenockiej. Podobnie jak matka, również bracia Lili byli nieprzychylni poecie. Z drugiej strony rodzice Goethego widzieli w Lili rozpieszczoną córkę bankiera, której nie życzyli sobie za synową. Społeczne różnice dzielące obie rodziny, jedna rodzina patrycjuszowska a druga arystokracji finansowej, zaostrzała też różnica wyznaniowa. Dobrze wykształceni ewangelicy reformowani (w tym przypadku hugenoci), do których należała rodzina Schönemann-d'Orville, stanowiła wyróżniającą się klasę, chociaż dopiero w 1787 pozwolono im odprawiać nabożeństwa w staroluterańskim wolnym mieście Rzeszy, Frankfurcie nad Menem. Po spotkaniu z księciem Karolem Augustem (1757–1828) sam Goethe widział wkrótce Lili jak ograniczenie jego planów życiowych. Niemniej przez całe życie nie mógł jej zapomnieć. Jeszcze w wieku 80 lat Goethe oświadczył swojemu powiernikowi Frédéricowi Soretowi (1795–1865), że » Lili była pierwszą, którą prawdziwie głęboko kochałem, i być może też ostatnią. «

Trzy lata po rozstaniu z Johannem Wolfgangiem von Goethe, Lili poślubiła bankiera Bernharda von Türckheima. 9 sierpnia 1779 urodziła pierwsze dziecko, a do 1785 jeszcze czterech synów. Podczas rewolucji francuskiej w 1793 rodzina musiała uciekać ze Strasburga do Niemiec. Na emigracji mieszkała początkowo w Heidelbergu, a później w Erlangen. W czerwcu 1795 r. mogli wrócić do Strasburga. Lili poświęciła się wychowaniu dzieci. Ponieważ jej syn Wilhelm, porucznik huzarów, towarzyszył Napoleonowi w kampaniach w Niemczech, Hiszpanii i Rosji, nie brakowało jej zmartwień. Lili zmarła 6 maja 1817 r., w wieku 59 lat, i została pochowana w Krautergersheim.

Goethe związek z Lili przedstawił w czwartej części autobiografii Z mojego życia. Zmyślenie i prawda (księga 16–18). Dla niej napisał cykl wierszy miłosnych (m.in. Park Lili, Lili, byłaś mi niedawno, Do Lili), a jej rysy odnaleźć można np. w postaci Stelli w tragedii Stella, Dorocie w idylli Herman i Dorota, Ifigenii w Ifigenia w Taurydzie i innych.“

Literatura

Linki

Autor: Roman Penkała