Ludwig Thoma

Ludwig thoma karl klimsch1909
Ludwig Thoma (autor:Karl Klimsch, ok. 1909)
Źródło: Wikimedia Commons

Ludwig Thoma (pseudonim: Peter Schlemihl; ur. 21 stycznia 1867 w Oberammergau, zm. 26 sierpnia 1921 w Tegernsee) – niemiecki pisarz znany przede wszystkim z realistycznego i satyrycznego przedstawiania bawarskiej codzienności oraz aktualnych mu wydarzeń politycznych. Jako wolny duch i liberalny myśliciel krytykował zarówno autorytety kościelne, jak i państwowe. Na podstawie artykułów pisanych do czasopisma „Miesbacher Anzeiger” (1920–1921) zarzuca się mu, że w schyłkowym okresie życia stał się zagorzałym antysemitą i torował drogę nazistom do władzy. (wyznanie katolickie)

Genealogia

  • Ojciec : Max, leśnik;
  • Matka : Katharina z domu Pfeiffert;
  • Ożenił się w 1907 z tancerką Marietta di Rigardo, zwaną Marion (1880–1966, rozwód 1911).

Życiorys

Ludwig Thoma był piątym dzieckiem leśnika Maxa Thoma i jego żony Kathariny z domu Pfeiffert. Pierwsze lata życia spędził w leśniczówce w Vorderriß nad Izarą. Zgodnie z wolą matki miał zostać duchownym, dlatego też przywiązywała dużą wagę do jego dobrego wykształcenia. Domowi nauczyciele uczyli go pisać, czytać i dodatkowo pobierał lekcje łaciny. Krótko po zamieszkaniu rodziny w 1874 roku w Forstenried (obecnie część Monachium) zmarł mu ojciec. Odtąd matka, która musiała sama wychowywać siedmioro dzieci, prowadziła gospodę w Prien am Chiemsee.

Zgodnie z obowiązującym w Niemczech prawem rodzeństwo otrzymało kolegę ojca jako opiekuna. Ludwig i jego siostra Luise trafili pod pieczę wujka Alberta Paulusa w Landstuhl w Palatynacie. Tam Ludwig Thoma uczęszczał do pierwszej klasy szkoły ludowej i drugiej klasy szkoły łacińskiej. Rozłąka z rodziną (pozostałe rodzeństwo mieszkało z matką) wpłynęła na jego psychikę. Uchodził za trudnego ucznia. Uczęszczał do kilku gimnazjów: w Landstuhl, Neuburgu an der Donau, Burghausen i w Monachium, gdzie powtarzał dwie klasy. Okres młodzieńczy opisał później w Lausbubengeschichten (1905) i Tante Frieda (1907). W 1886 roku zdał maturę w Landshut i w semestrze zimowym 1886/1887 zaczął studiować leśnictwo w Aschaffenburgu. Jednak po roku przeniósł się do Monachium i od semestru zimowego 1887/1888 studiował prawo na tamtejszym uniwersytecie. Następnie studia kontynuował w Erlangen, gdzie w grudniu 1890 roku uzyskał tytuł doktora prawa.

W 1892 roku rozpoczął pracę w monachijskim magistracie, od lutego 1893 pracował w kancelarii prawniczej Loewenfeld & Bernstein w Monachium. Niewielki dochód nie wystarczał na pokrycie jego stylu życia. Często wspierał go wujek Josef Thoma z Ebersbergu, którego w Lausbubengeschichten przedstawił jako „wujka Pepi”. W Monachium rozpoczął także karierę literacką. Pierwszy wiersz opublikował w styczniu 1893 roku w czasopiśmie „Fliegende Blätter”.

Od 1894 roku prowadził kancelarię w Dachau, a oprócz tego zajmował się polityką i literaturą. W kwietniu 1895 roku opublikował w dodatku literackim „Sammler” krótkie opowiadanie Der Truderer, w którym pierwszy raz opisał wesołe wydarzenia z życia chłopskiego. Polityczną tematyką zajął się w październiku w artykule o zjeździe partyjnym SPD i jej polityce agrarnej dla „Augsburger Abendzeitung”. W 1896 roku opublikował sześć wierszy w czasopiśmie „Jugend”. W tym samym roku nawiązał kontakt ze współpracownikami tygodnika satyrycznego „Simplicissimus”. Dwaj z rysowników tygodnika, Adolf Hölzel (1853–1934) i Bruno Paul (1874–1968) ilustrowali jego zbiór opowiadań Agricola. Bauerngeschichten (1897). Wykorzystał tutaj historie rolników, które zebrał jako adwokat w Dachau. W 1897 roku zamieszkał w Monachium i zaczął pracować nad komedią Witwen (1899), u podstaw której legła korespondencja i spotkania z kobietami z ogłoszeń, kiedy Ludwig Thoma poszukiwał żony. Komedia opublikowana była w 1898 roku w tygodniku „Simplicissimus” i znalazła poklask u czytelników. Kiedy wydanie tygodnika z 31 października 1899 roku zostało skonfiskowane z powodu obrazy majestatu cesarskiego autor Frank Wedekind (1864–1918), rysownik Thomas Theodor Heine (1867–1948) i wydawca Albert Langen (1869–1909) uciekli za granicę, aby uniknąć kary. „Simplicissimus” potrzebował odpowiedzialnej osoby do redakcji w Monachium i wybór padł na Ludwiga Thoma, który we wrześniu 1899 roku sprzedał swoją kancelarię i został stałym redaktorem tygodnika „Simplicissimus”, wówczas najodważniejszego pisma satyrycznego w Europie.

W 1902 roku spędził miesiące letnie w Finsterwald koło Gmund am Tegernsee i ukończył tam sztukę Die Lokalbahn, której premiera w Monachium okazała się wielkim sukcesem. W 1903 roku poznał autora bestselerów Ludwiga Ganghofera (1855–1920), z którym połączyła go dożywotnia przyjaźń. Obaj pasjonowali się polowaniami. Na rok 1903 przypada także podróż rowerem Ludwiga Thomy po Włoszech. W następnym roku podróżował przez Włochy i południe Francji do Afryki Północnej. Napisał opowiadanie Der heilige Hies (1904) i zaczął pierwszą powieść Andreas Vöst (1905). W 1906 roku został z Hermannem Hesse (1877–1962) wydawcą czasopisma „März”. W tym samym roku, z powodu opublikowania w tygodniku „Simplicissimus” wiersza satyrycznego An die Sittlichkeitsprediger in Köln am Rheine, został skazany na karę sześciu tygodni więzienia, którą odbył w Stadelheim koło Monachium. W więzieniu napisał Stadelheimer Tagebuch (1922) i pracował nad komedią Moral (1908). W 1908 r. zamieszkał we własnym domu „Auf der Tuften“ w Rottach am Tegernsee.

Dotychczasowe nastawienie polityczne Ludwiga Thomy było raczej lewicowo–liberalne. Często zgryźliwie krytykował społeczeństwo, Kościół i państwo. Jednak postawa jego zmieniła się wraz z początkiem I wojny światowej. Simplicissimus stracił dotychczasową zadziorność, a Thoma nie był w stanie uniknąć panującego powszechnego entuzjazmu szczególnie wśród intelektualistów. Zgłosił się na ochotnika jako sanitariusz i w 1915 roku wyruszył razem z dywizją bawarską na front wschodni do Galicji. Tam ciężko zachorował na czerwonkę i uznany został za niezdolnego do dalszej służby polowej. Rok 1916 okazał się dla Ludwiga Thomy bardzo twórczy literacko. W lipcu 1917 roku zapisał się do Niemieckiej Partii Ojczyźnianej ( Deutsche Vaterlandspartei), która domagała się bezkompromisowego zwycięstwa w wojnie. Nie mógł przeboleć przegranej Niemiec i rozgoryczony wycofał się w zacisze domowe.

W lecie 1918 roku poznał pochodzącą z żydowskiej dynastii Feist-Belmont, mężatkę Maidi Liebermann von Wahlendorf (1883–1971), do której zapałał miłością. Do śmierci o nią zabiegał. Wprawdzie była z nim związana, ale nie mogła się zdecydować na przeprowadzkę do niego, ponieważ jej mąż Wilhelm Ritter Liebermann von Wahlendorf (1863–1939) nie chciał się z nią rozwieść.

W ostatnich 14 miesiącach życia napisał anonimowo dla czasopisma „Miesbacher Anzeiger” około 180 artykułów, komentarzy i polemik antysemickich, antyrządowych i skierowanych przeciw socjaldemokracji. W tym czasie nakład gazety wzrósł z 4.000 do 18.000 egzemplarzy dziennie.

Grób Ludwiga Thomy
Grób Ludwiga Thomy na cmentarzu przy kościele St. Laurentius w Rottach-Egern am Tegernsee.
Źródło: Wikimedia Commons

6 sierpnia miał operację żołądka. Ludwig Thoma zmarł 26 sierpnia 1921 roku w swoim domu w Tegernsee na raka żołądka. Większość majątku, honoraria i tantiemy zapisał Maidi Liebermann. Jego rozwiedziona żona Marion, siostry Katharina Hübner i Bertha Zurwesten, jak również brat Peter Thoma otrzymali każdy po 200.000 marek, a brat Peter Thoma dodatkowo dożywotnią rentę w wysokości 2.000 marek rocznie.

Dzieła (wybór)

  • Agricola (opowiadania), 1897
  • Die Witwen (sztuka teatralna), 1899
  • Assessor Karlchen (opowiadania), 1901
  • Die Lokalbahn (sztuka teatralna), 1902
  • Der heilige Hies (opowiadania), 1904
  • Lausbubengeschichten (opowiadania), 1905
  • Andreas Vöst (powieść), 1906
  • Tante Frieda (opowiadania), 1907
  • Moral (sztuka teatralna),1909
  • Briefwechsel eines bayrischen Landtagsabgeordneten (zbiór listów), 1909
  • Erster Klasse (sztuka teatralna), 1910
  • Der Wittiber (powieść), 1911
  • Magdalena (sztuka teatralna), 1912
  • Die kleinen Verwandten (sztuka teatralna), 1916
  • Brautschau (sztuka teatralna), 1916
  • Dichters Ehrentag (sztuka teatralna), 1916
  • Altaich (opowiadanie), 1918
  • Erinnerungen (autobiografia), 1919
  • Der Jagerloisl (powieść), 1921
  • Der Ruepp (powieść), 1921

Literatura

  • Roland Ziersch: Ludwig Thoma. Stieglitz Händle, Mühlacker 1964
  • Gerd Thumser: Ludwig Thoma und seine Welt. Desch, München 1966

Linki

Autor: Roman Penkała