Marianne Weber

Marianne Weber (ur. 2 sierpnia 1870 w Oerlinghausen jako Lucie Dorotte Marianne Schnitger, zm. 12 marca 1954 w Heidelbergu) – niemiecka pisarka, socjolożka, polityk, historyk prawa i obrończyni praw kobiet. (wyznanie ewangelickie)

Marianne Weber, 1896, Kurpfälzisches Museum. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Eduard Schnitger (ur. 1844), lekarz;
• Matka: Eleonor Jule Lucie Anna z domu Weber (1851-1873);
• Mąż: od 1893 Max Weber (1864–1920), socjolog;
• Dzieci: bezdzietna.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość Marianny Weber przebiegło częściowo w dramatycznych okolicznościach. Po wczesnej śmierci matki w marcu 1873 roku przy porodzie drugiej córki, która zmarła dwa tygodnie później, ojciec zamieszkał z nią u swojej matki w Lemgo. Jednak chory psychicznie ojciec opuścił ją i pozostała pod opieką babci. Obcowanie z osobami psychicznie chorymi, również dwaj jego bracia przebywali na leczeniu psychiatrycznym, dała jej być może doświadczenia, które później wykorzystała w późniejszym życiu w postępowaniu wobec nerwowości i depresji małżonka. Kontakt z rodziną matki utrzymywała jedynie podczas pobytów w czasie wakacji u dziadka i cioci Alwine Möller.

Do siedemnastego roku życia Marianne uczęszczała do szkoły dla dziewcząt w Lemgo (obecnie Gimnazjum im. Marianny Weber) i od 1887 do 1889 do wyższej szkoły dla dziewcząt w Hanowerze. Celem edukacji dziewcząt z rodzin mieszczańskich w XIX wieku było przygotowanie ich do roli „gospodyni, żony i matki”. Dlatego też nauka koncentrowała się na językach obcych (francuski, angielski), literaturze, lekcjach gry na fortepianie i tańca, jak również na uczestnictwie w koncertach i wystawach sztuki. Po ukończeniu nauki w wieku 19 lat zamieszkała u cioci Alwiny w Oerlinghausen.

W zimie 1890/91 spędziła kilka tygodni u krewnych Helene Weber (z domu Fallenstein) i Maxa Webera seniora w Berlinie, rodziców socjologa Maxa Webera. Po tej wizycie postanowiła dalej się kształcić, na co otrzymała zgodę dziadka Carla Davida Webera i przeprowadziła się do rodziny w Berlinie. W czasie jej ponownej wizyty w Berlinie Marianne i Max Weber zakochali się w sobie i 20 września 1893 roku pobrali się w Oerlinghausen. Dzięki temu małżeństwu mogła realizować swoje zainteresowania intelektualne. Początkowo małżonkowie mieszkali w Berlinie, a w 1894 roku przeprowadzili się do Fryburga w Bryzgowi po powołaniu Maxa Webera na tamtejszy uniwersytet. Gdy Max Weber został w 1897 roku następcą Karla Kniesa w Heidelbergu, Marianne przyłączyła się do tamtejszego ruchu kobiet. Założyła stowarzyszenie „Verein zur Ausbreitung der modernen Frauenideale”, heidelberską sekcję „Frauenstudium - Frauenbildung”. Była to organizacja konkurująca z heidelberskim stowarzyszeniem kobiet, w którym kobiety według tradycyjnego wzoru zajmowały się pracami ręcznymi, organizacją bazarów, a na czele której stał mężczyzna. Celem organizacji stworzonej przez Mariannę Weber nie były robótki ręczne, lecz dyskutowanie np. o rozwoju niemieckiego i europejskiego ruchu kobiecego.

Intencją Marianne Weber było dopuszczenie kobiet do studiów uniwersyteckich, co oficjalnie stało się możliwe między 1903 a 1908 rokiem w niemieckim cesarstwie. Fryburg i Heidelberg były pierwszymi uniwersytetami, na których kobiety mogły studiować od 1901 roku. Prawo do habilitacji kobiety otrzymały w Niemczech dopiero w 1920 roku. Marianne Weber w przeciwieństwie do jej przyjaciółek Else von Richthofen, Gertrud Bäumer i Marie Baum nie uzyskała żadnego stopnia naukowego. Studiowała we Fryburgu jako wolna słuchaczka u kolegów męża, filozofię u Aloysa Riehla i Heinricha Rickerta. Działalność pisarką rozpoczęła pismami filozoficznymi, a nie feministycznymi. W 1900 roku ukazało się jej pismo wydane przez Maxa Webera Socjalizm Fichtego i jego stosunek do doktryny Marksa (Fichte’s Sozialismus und sein Verhältnis zur Marx’schen Doktrin).

Najbliższą przyjaciółką Marianne Weber była Else von Richthofen. Ich przyjaźń przetrwała sześćdziesiąt lat, chociaż miały bardzo różne charaktery, różne poglądy na temat stosunków między płciami z punktu widzenia relacji etyki i erotyki, i obie kochały Maxa Webera. Else von Richthofen należała do protagonistek ruchu seksualnego wyzwolenia, do tzw. „nowej etyki”. Ruch ten propagował zmianę relacji płciowych przez wolny rozwój seksualności. Jego zwolennicy domagali się m.in. uznania związków pozamałżeńskich i równouprawnienia seksualnego doświadczenia osobistego dla kobiet. Postawione zostały zatem pod znakiem zapytania takie wartości jak: wierność, odpowiedzialność i małżeństwo. Podczas gdy Marianne i Max Weber byli zwolennikami „dozgonnego małżeństwa monogamicznego”, Else reprezentowała idee psychiatry i ucznia Zygmunta Freuda Otto Grossa (1877–1920), które Marianne określała jako „komunizm seksualny”. Marianne Weber publicznie występowała przeciwko „wolnej miłości” i jako obrończyni praw kobiet opowiadała się za instytucją małżeństwa jako prawną ochroną dla kobiet.

Od 1897 roku Max Weber cierpiał na bezsenność i depresje. Choroba Maxa rzutowała na związek małżonków. Z powodu długich pobytów w sanatorium Max i Marianne żyli często kilka tygodni oddzielnie. Choroba męża była uciążliwa dla Marianne, ale z drugiej strony wzmacniała ich małżeństwo. Max popierał działalność żony w ruchu kobiecym. W 1901 roku Marianne założyła placówkę ochrony prawnej dla kobiet, która troszczyła się o sprawy kelnerek, pomocy domowych i pokojówek. W pierwszym eseju feministycznym Udział kobiet w nauce (Die Beteiligung der Frau an der Wissenschaft) krytykowała jednostronność męskich badań.

Gdy stan zdrowia Maxa Webera poprawił się, podróżowała z nim m.in. do Włoch, Anglii, Hiszpanii i USA. Wizyta w Stanach Zjednoczonych Ameryki w 1904 roku zrobiła na niej duże wrażenie, ponieważ tamtejsza emancypacja kobiet dokonała zdecydowanie większego postępu niż w Niemczech. Amerykański przykład upewnił ją, że publiczne równouprawnienie kobiet jest warunkiem emancypacji w rodzinie. Zdecydowanie opowiadała się za prawnym równouprawnieniem kobiet w małżeństwie, przyznaniem takich samych praw obywatelskich oraz za jednakowymi szansami kształcenia. Odnośnie sytuacji życiowej kobiet wypowiedziała się w piśmie Żona i matka w rozwoju prawnym (Ehefrau und Mutter in der Rechtsentwicklung). Jest to jej najbardziej znane pismo i dzięki niemu uznana została za eksperta kwestii prawnych i obyczajowych w ruchu kobiecym.

Rozpoczęcie I wojny światowej Max i Marianna Weber przyjęli, jak większość społeczeństwa entuzjastycznie. Narodowościowe poglądy były zupełnie typowe dla większości kobiet w starych ruchach kobiecych. Marianne angażowała się w heidelberskiej „Narodowej Służbie Kobiet” („Nationaler Frauendienst”). Dla kobiet wspieranie rozpoczętej wojny nie wynikało tylko z narodowego poczucia obowiązku, lecz także było nadzieją na przyznanie praw wyborczych. Po upadku cesarstwa i rewolucji listopadowej, kobiety niemieckie uzyskały 12 listopada 1918 roku faktycznie prawo wyborcze.

Po I wojnie światowej małżeństwo Weberów należało do założycieli Niemieckiej Partii Demokratycznej (Deutsche Demokratische Partei, DDP). Marianne Weber została deputowaną do Zgromadzenia Narodowego Badenii. W różnych miejscach przemawiała do kobiet, nakłaniając je do udziału w wyborach, czego efektem było, że 19 stycznia 1919 roku prawie 90% kobiet uczestniczyło w wyborach. Marianne Weber była jedyną kobietą w Zgromadzeniu Narodowym Badenii i przypuszczalnie pierwszą kobietą, która przemawiała w niemieckim parlamencie. W 1919 roku wybrano Marianne Weber na przewodniczącą Bund Deutscher Frauenvereine (BDF).

Śmierć męża 14 czerwca 1920 spowodowała u Marianne Weber kryzys życiowy i wycofała się na kilka lat z działalności w ruchu kobiet i z życia towarzyskiego w Heidelbergu. W piśmie Kobiety i miłość (Die Frauen und die Liebe) opisała następstwa wdowieństwa dla kobiet. Wydała pisma Maxa Webera i napisała jego biografię. W 1922 roku uniwersytet w Heidelbergu nadał jej tytuł doctora honoris causa prawa.

Marianne Weber, oprócz pracy pisarskiej i edytorskiej, opiekowała się czworgiem dzieci siostry męża Lili Schäfer, Albertem, Klarą, Hermannem i Maxem, które w 1927 roku adoptowała. Przyjęła też dzieci od krewnych z rodziny Baumgarten i Mommsen. Po pobycie w Monachium wróciła w 1921 do Heidelbergu. Inflacja spowodowała, że popadła w tarapaty finansowe i zdana była na wspiercie przyjaciół. Ponownie w jej domu spotykało się starannie wybrane grono przyjaciół. Od 1926 roku prowadziła ponownie publiczne wykłady na tematy społeczne i seksualne. Jej zaangażowanie skierowane było szczególnie przeciwko „wolnej miłości”.

Po samorozwiązaniu w 1933 roku związku Bund Deutscher Frauenvereine (BDF) zakończyła działalność publiczną. Gdy władzę przejęli nacjonaliści nadal odbywały się w domu Marianne Weber spotkania, ale unikano dyskusji na tematy polityczne. W okresie powojennym do 1952 roku spotkania w jej willi odbywały się w każdą niedzielę.

Marianne Weber zmarła 12 marca 1954 w Heidelbergu, w wieku 84 lat.

Dzieła (wybór)

• Fichte’s Sozialismus und sein Verhältnis zur Marx’schen Doktrin. Mohr, Tübingen 1900.
• Beruf und Ehe. Die Beteiligung der Frau an der Wissenschaft. 2 Vorträge. Buchverlag der Hilfe, Berlin-Schöneberg 1906.
• Ehefrau und Mutter in der Rechtsentwicklung. Eine Einführung. Mohr, Tübingen 1907.
• Frauenfragen und Frauengedanken. Gesammelte Aufsätze. Mohr, Tübingen 1919.
• Max Weber. Ein Lebensbild. Mohr, Tübingen 1926.
• Die Frauen und die Liebe. Langewiesche, Königstein (Taunus)1935.
• Erfülltes Leben. Schneider, Heidelberg 1946.
• Lebenserinnerungen. Storm, Bremen 1948.
• Wege einer Freundschaft. Briefwechsel Peter Wust – Marianne Weber 1927–1939. Wydawca Walter Theodor Cleve. Kerle, Heidelberg 1951.
• Frauen auf der Flucht. Aisthesis-Verlag, Bielefeld 2005, ISBN 3-89528-517-X.

Literatura

• Bärbel Meurer: Marianne Weber. Leben und Werk. Mohr Siebeck, Tübingen 2010, ISBN 978-3-16-150452-5.

Linki

• Biografia Marianne Weber w Westfälische Geschichte. (dostęp 15.01.2020)