Martin Heinrich Klaproth

Martin Heinrich Klaproth (ur. 1 grudnia 1743 w Wernigerode; zm. 1 stycznia 1817 w Berlinie) – niemiecki chemik, profesor na uniwersytecie w Berlinie. Odkrył pierwiastki uran, cyrkon i cer; zweryfikował odkrycie tytanu i zbadał tellur; w tym samym czasie jak szkocki chemik i lekarz Thomas Charles Hope (1766–1844) wydzielił związki strontu (1793).

Jako jeden z najbardziej cenionych chemików w swoich czasach, wpłynął na rozwój chemii w Niemczech. Odejście od teorii flogistonu i zaakceptowanie teorii utleniania Antoine'a Laurent'a de Lavoisier'a (1743–1794) poparł w 1792 r. odpowiednimi doświadczeniami.

Obok chemika francuskiego Josepha Louis'a Prousta (1754–1826) Klaproth był analitykiem w okresie przed Jönsem Jacobem Berzeliusem (1779–1848). Wprowadził wagę jako standardowy przyrząd analityczny. Dzięki połączeniu precyzyjnego przeprowadzania doświadczeń i dokładności podawania ich wyników przysłużył się szczególnie do rozwoju metod analitycznych. W analizie wagowej wprowadził zasadę suszenia do uzyskania stałej masy w kolejnych ważeniach suszonej próbki (masa nie różni się więcej niż 0,0005 g).

Jako aptekarz współdziałał w tworzeniu prawa aptekarskiego i był współtwórcą farmakopei pruskiej z 1799 roku. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia ↑

  • Ojciec: Johann Julius (1712–67), mistrz krawiecki w Wernigerode, syn woźnicy i handlarza końmi Johanna Georga z Zellerfeld i Anny Elisabeth Oppermann z Wernigerode;
  • Matka: Ursula Sophie (1716–85), córka mistrza krawieckiego Theodora Juliusa Dehne w Wernigerode;
  • Ożenił się: w Berlinie w 1780 z Christiane Sophie (1748–1803), córką kupca Joachima Friedricha Lehmanna (1710–76) i córki aptekarza Anny Amalie Marggraf z Berlna;
  • Dzieci: syn Heinrich Julius (1783–1835, podróżnik i orientalista) oraz 2 córki Johanna Wilhelmine i Charlotte.

Życiorys ↑

Martin Heinrich Klaproth pochodził z ubogiej rodziny. W latach 1755–58 uczęszczał do szkoły w Wernigerode, od 1759 do 1764 uczył się aptekarstwa, do 1766 był czeladnikiem w aptece ratuszowej w Quedlinburgu, w latach 1766–71 pracował jako czeladnik w aptece dworskiej w Hanowerze, następnie w aptece "Pod Murzynem" w Berlinie i w aptece ratuszowej w Gdańsku. Po powrocie do Berlina w 1771 r. pracował w aptece "Pod Białym Łabędziem" Valentina Rose (1736–1771), którą zarządzał po śmierci właściciela w latach 1771–80.

Po ślubie z Christiane Sophie Lehmann, siostrzenicą chemika Andreasa Sigismunda Marggrafa (1709–1782), kupił w 1780 r. w Berlinie jego "Aptekę Niedźwiedzią", którą posiadał do 1800 roku. W niej stworzył laboratorium, w którym dokonał większość odkryć (również uran).

Już w 1782 r. Martin Heinrich Klaproth został asesorem w Obercollegium medicum i Privatdozentem w Collegium medico-chirurgicum. Dwa lata później był nauczycielem w Akademii Górniczej, w 1787 r. został profesorem w Akademii Artylerii, jak również w 1788 r. członkiem Pruskiej Akademii Nauk, gdzie w 1800 r. otrzymał opłacaną posadę chemika zwyczajnego. Do nowo założonego uniwersytetu w Berlinie powołano go jako (pierwszego) profesora zwyczajnego chemii.

Będąc samoukiem, bez wyższych studiów, Martin Heinrich Klaproth uważany jest za najwybitniejszego chemika swojego czasu w Niemczech. Odwracał się od wszystkich hipotez i spekulacji, i wyłącznie eksperyment uważał jako jedyną podstawę wiedzy chemicznej. Był jednym z pierwszych analityków w dzisiejszym pojęciu i założycielem dokładnej analizy wagowej, przez co znacząco przyczynił się do rozwoju chemii mineralnej poprzez swoje badania.

Pierwsze duże prace naukowe Martina Heinricha Klaprotha służyły w 1776 r. scharakteryzowaniu kopalu i jego identyfikacji jako żywicy roślinnej oraz w 1782 r. wyjaśniającemu badaniu tinktury żelazowej stosowanej w leczeniu niedokrwistości (anemii). W dalszych pracach przeprowadził według swojej nowej metody analizę ok. 300 minerałów. Przy tej okazji znalazł 7 nowych pierwiastków. W 1789 r. odkrył i scharakteryzował cyrkon i uran, w 1792 r. tytan, w 1793 r. stront (jednocześnie z Thomasem Charlesem Hope, ale niezależnie od niego) i w 1797 r. chrom (jednocześnie z Louisem Nicolasem Vauquelinem (1763–1829). W 1798 r. potwierdził i scharakteryzował podejrzewane tylko przez Franza Josepha Müllera von Reichenstein (1742–1825) istnienie pierwiastka tellur. Pierwiastkowi odkrytemu przez Vauquelina i nazwanemu początkowo glicynium nadał nazwę beryl. W 1803 r. odkrył, jednocześnie z Berzeliusem i Wilhelmem Hisingerem (1766–1852), ale niezależnie od nich cer.

Jego uczniami byli Christian Samuel Weiss (1780–1856), Heinrich Rose (1795–1864) i Gustav Rose (1798–1873).

Dzieła (wybór) ↑

  • Chemische Untersuchung der Mineralquellen zu Carlsbad. Berlin 1790.
  • Beiträge zur chemischen Kenntnis der Mineralkörper. 6 tomów, Berlin 1795–1815.
  • Chemische Abhandlungen gemischten Inhalts. Nicolai, Berlin 1815.
  • Chemisches Wörterbuch. 5 tomów, 1807–1810 (razem z Wolffem).

Literatura ↑

  • Georg Edmund Dann: Klaproth, Martin Heinrich w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 11, Duncker & Humblot, Berlin 1977, ISBN 3-428-00192-3, s. 707–709 (online).
  • Albert Ladenburg: Klaproth, Martin Heinrich w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 16, Duncker & Humblot, Leipzig 1882, s. 60.
Autor: Roman Penkała