Martin Moller
Martin Moller (ur. 10 listopada 1547 w Ließnitz, dzisiaj Kropstädt k. Wittenbergi, zm. 2 marca 1606 w Görlitz) – niemiecki mistyk i twórca pieśni kościelnych. Uważany jest za współtwórcę ewangelickiej literatury budującej. (wyznanie luterańskie)
Genealogia
- Ojciec: Dionysius, rolnik i murarz;
- Matka: N. N.;
- Ożenił się: N. N.;
- Dzieci: m.in. Martin (1594–1649), magister i rektor w szkole w Görlitz.
Życiorys
Martin Moller uczęszczał od 1560 roku do szkoły miejskiej w Wittenberdze, a od 1566 roku do gimnazjum w Görlitz, dokąd zabrał go se sobą nauczyciel M. Frentzel, dzięki któremu poczynił duże postępy w nauce muzyki i już w 1568 roku został kantorem w Lwówku Śląskim. Bez teologicznego wykształcenia został w 1572 roku pastorem w Kotliskach, wkrótce po tym w Lwówku Śląskim i w 1575 w Szprotawie, gdzie pracował przez 25 lat. Od 1600 roku był pierwszym pastorem w kościele Piotra i Pawła (Peter- und Paulskirche) w Görlitz, gdzie w 1602 otrzymał prawa obywatelskie. Po kilku latach pracy w kościele Piotra i Pawła oślepł z powodu katarakty.
Moller pisał pieśni kościelne i religijne teksty motywujące. Zakładał, że reformacyjne nauki o usprawiedliwieniu przez wiarę powinny w modlitwie i medytacji stać się dostrzegalne w osobistej i codziennej pobożności. W swoich pismach wracał do przedreformacyjnej mistyki. Dzięki jego pismom dostępne stały się dla duchowości ewangelickiej poglądy Bernharda von Clairvaux i Johannesa Taulera, które wpłynęły na przyszłą literaturę budującą i poezję kościelną. W 1584 r. ukazały się jego medytacje Meditationes sacrae, Schöne andächtige Gebete etc., w 1593 opublikował Manuale de Praeparatione ad Mortem, w Görlitz wydał modlitewnik Thesaurus precationum (1602), ale najbardziej wartym uwagi była czterotomowa Postilla Evangelia, Praxis Evangeliorum, d. i. praktische Erklärung der sonn- und festtäglichen Evangelien (1601-05). Postylla stała się powodem do podejrzewania Mollera o kryptokalwinizm i przyczyną ostrych ataków ze strony Salomona Gesnera. Sam Moller uważał się za filipistę (zwolennika Filipa Melanchtona) i za swój obowiązek uważał postępowanie według doktryn Melanchtona. Dzięki pieśniom Moller stał się szeroko znany, a część z nich jeszcze dzisiaj można znaleźć w śpiewnikach ewangelickich. Kilka z nich wykorzystał Jan Sebastian Bach w 6 kantatach (BWV 3, 44, 58, 90, 101 i 153).
Dzieła (wybór)
- Meditationes sanctorum Patrum.Schöne, Andechtige Gebet, Tröstliche Sprüche, Gottselige Gedancken … Aus den heyligen Altvätern: Augustino, Bernhardo, Taulero, vnd andern, fleissig … zusammen getragen vnd verdeutschet. Görlitz: 1. Teil 1584, 2. Teil 1591.
- Manuale De praeparatione ad mortem. Heylsame vnd sehr nützliche betrachtung, wie ein Christen Mensch aus Gottes Wort sol lernen Christlich leben, vnd Seliglich sterben. Görlitz 1593.
- Praxis Evangeliorum. Einfeltige erklerung und nützliche betrachtung der Evangelien, so auff alle Sontage und vornemesten Fest Jährlich zu predigen verordnet sind: Für alle frome Hertzen, die sich in jetzigen letzten Zeiten vom Sündlichen WeltLaufft absondern und auff die Erscheinung unsers Herrn Jesu mit Frewden warten. Görlitz 1601.
- Kurtze Apologia und Verantwortung etlicher wenig Lehr und Troststücke, so von Doctore Salomone Gesnero, Professore zu Wittenberg, in dem new außgangen Buche, Praxis Evangeliorum genandt, angefeindet und verdächtig gehalten werden. Görlitz 1602.
- Thesaurus precationum: Andächtige Gebet, und tröstliche Seufftzen, aus den ordentlichen Sontages und Fest Evangelien, darinnen die vornembsten Lehren unnd Trost, so der Text mit bringet, zum rechten Brauch gezogen, und neben dem Heyligen Vater unser und Psalmen, täglich mit grossem nutz können gebraucht werden; Mit einem ordentlichen Register. Görlitz 1603.
Literatura
- l. u., "Moller, Martin" w: Allgemeine Deutsche Biographie 22 (1885), s. 128; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118870874.html#adbcontent
- Stupperich, Robert, "Moller, Martin" w: Neue Deutsche Biographie 18 (1997), s. 1; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118870874.html#ndbcontent