Martin Rade
Paul Martin Rade (ur. 4 kwietnia 1857 r. w Rennersdorf (od 2013 r. dzielnica miasta Herrnhut na Górnych Łużycach); zm. 9 kwietnia 1940 r. we Frankfurcie nad Menem) - niemiecki teolog ewangelicki i polityk lewicowo-liberalny.
Genealogia
Ojciec Moritz Leberecht (1815-1892), pastor w Berthelsdorf k. Herrnhut; matka Karoline Thekla z domu Glöckner (1824-1898); - ożenił się w Callnbergu (Saksonia) w 1889 r. z Dorą z domu Naumann (1868-1945); miał syna i dwie córki; szwagier Friedrich Naumann (1860-1919), teolog i liberalny polityk.
Życiorys
Martin Rade po okresie nauki w Berthelsdorfie i maturze w 1875 r. w Zittau (pol. Żytawa) studiował teologię ewangelicką w Lipsku, gdzie wpływ na niego wywarł Adolf von Harnack (1851-1930) i pisma nauczyciela Harnacka, Albrechta Ritschla (1822-1889). W odrzuceniu spekulatywnych zasad teologii powstał jego historyczno-krytyczny pogląd na chrześcijaństwo, którego podkreślał etyczną istotę. Religia i etyka, chrześcijańska wiara i moralna postawa były dla niego ściśle powiązane.
W 1878 r. złożył pierwszy, a w 1880 r. drugi egzamin teologiczny. W 1881 r. został licencjatem teologii po obronie pracy »Damasus von Rom, Bischof von Rom, Ein Beitrag zur Geschichte der Anfänge des röm. Primats« (wydr. 1882) u Harnacka. Po służbie wojskowej w Berlinie został pastorem w Schönbach (Górne Łużyce), a w 1892 r. w kościele Paulskirche (kościół Pawła) we Frankfurcie nad Menem.
Razem z współtowarzyszami z okresu lipskiego, Wilhelmem Bornemannem (1858-1946), Friedrichem Loofsem (1858-1928) i Paulem Drewsem (1858-1912) założył w 1886 r. tygodnik kościelno-religijny Die Christliche Welt (1887-1941), z którym do dzisiaj jest związane jego nazwisko. Ich celem było przeciwdziałanie postępującej od 2 połowy XIX w. dechrystianizacji i procesowi odchodzenia od Kościoła. Czasopismo stało się, pod jego kierownictwem, głównym organem protestantyzmu kulturowego (niem. Kulturprotestantismus), w którym poruszane były aktualne kwestie teologii, kultury i polityki.
Do okresu spędzonego w Schönbach nawiązuje jego przyjaźń z Friedrichem Naumannem, z którym należał w 1890 r. do komitetu założycielskiego Evangelisch-Sozialer Kongress. W Marburgu habilitował się w 1899 r. pracą z zakresu teologii systematycznej i od 1900 r. uczył tam jako docent, od 1904 jako profesor nadzwyczajny, od 1921 jako profesor zwyczajny. Martin Rade był od 1904 r. członkiem liberalnej partii Freisinnige Vereinigung, od 1910 lewicowo-liberalnej i mieszczańsko-demokratycznej partii Fortschrittliche Volkspartei i po 1918 należał do Deutsche Demokratische Partei (DDP), której był delegatem w latach 1919-1921 w Pruskim Zgromadzeniu Narodowym. W czasie Republiki Weimarskiej zaliczał się do wpływowych bojowników o wprowadzenie i utrzymanie republiki. Aż do śmierci występował z krytycznymi artykułami w Die Christliche Welt.
Dzieła (wybór)
- Damasus, Bischof von Rom. 1882.
- Bedarf Luther wider Janssen der Verteidigung? 1883.
- Die Konfessionen und die sociale Frage. 1891.
- Der rechte evangelische Glaube. 1892.
- Religion und Moral. 1898.
- Die Religion im modernen Geistesleben. 1898.
- Die Wahrheit der christlichen Religion. 1900.
- Die Stellung des Christentums zum Geschlechtsleben. 1910.
- Die Kirche nach dem Kriege. 1915.
- Luther in Worten aus seinen Werken. 1917.
- Erinnerungen eines alten Gesangbuchchristen. 1935.
Literatura
- Anne Christine Nagel: Rade, Paul Martin. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 86.
- Friedrich Wilhelm Graf: Rade, Paul Martin. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 7, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, s. 1195-1223.
Linki
- Pisma Martina Rade i o nim w Katalog der Deutschen Nationalbibliothek.
- Biografia w Hessische Biografie.