Matthias Jacob Schleiden

Genealogia ↑

Ojciec Andreas (1775–1853) z Lütgenhorn (Szlezwik), dr med., lekarz miejski w Hamburgu; matka Eleonore Sophie Bergeest (1776–1856), córka kupca; rodzeństwo brat Heinrich (1809–90) oraz 2 siostry: Wilhelmine Marie (1806–55) i Marie (1808–55); – ożenił się 1) w Wöllnitz w 1844 z Berthą Mirus (1814–54), 2) w 1855 z Therese Marezoll (1821–96); dzieci z pierwszego małżeństwa miał 3 córki.

Życiorys ↑

Matthias Jacob Schleiden uczył się w latach 1810–21 w gimnazjum Johanneum w rodzinnym mieście i od 1824 r. uczęszczał do tamtejszego gimnazjum akademickiego. Od 1824 do 1827 r. studiował prawo w Heidelbergu, gdzie w 1826 r. uzyskał tytuł doktora. Po studiach osiadł w Hamburgu jako notariusz. Po próbie samobójczej rozpoczął w 1832 r. studiowanie w Getyndze medycyny i botaniki (u Friedricha Gottlieba Bartlinga 1798–1875). Dzięki bratu i matematykowi Carlowi Friedrichowi Gaussowi (1777–1855) poznał filozofię Jakoba Friedricha Friesa (1773–1843). W 1835 r. przeniósł się na uniwersytet do Berlina, gdzie profesorem fizjologii porównawczej był jego wuj Johannes Horkel (1769–1846). Pod jego kierownictwem rozpoczął studia o zapładnianiu i tworzeniu zarodka, przy czym w 1839 r. zaatakował błędną hipotezę wuja. Decydującą inspirację otrzymał dzięki angielskiemu botanikowi Robertowi Brown (1773–1858), który w 1831 r. odkrył jądro komórki i podczas wizyty w Berlinie w 1836 r. zwrócił mu uwagę na znaczenie obserwacji mikroskopowych zawartości komórki. To przekonało Schleidena, że każdy rozwój rośliny zaczyna się wewnątrz komórki i te muszą stanowić punkt wyjścia we wszystkich badaniach. Opierając się na tym postulacie i podobnych obserwacjach zwierzęcych embrionów jego przyjaciel Theodor Schwann (1810–82) rozwinął w 1839 r. swoją teorię budowy komórkowej organizmów. Po nieudanych zabiegach o posadę na uniwersytetach w Halle, Petersburgu i Kalkucie oraz prywatnych problemach podjął w Wernigerode w 1838 r. kolejną próbę samobójczą. Interwencja jego rodziny i przyjaciół na dworze weimarskim utorowała mu drogę do kariery akademickiej.

W 1839 r. doktoryzował się w Jenie i w 1840 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Prowadził wykłady o botanice ogólnej i zastosowaniu mikroskopu, od 1843 r. o antropologii. W 1845 r. założył prywatny instytut, w którym prowadzono ćwiczenia mikroskopowe i chemiczne. W 1846 r. został profesorem honorowym na wydziale medycznym, w 1849 profesorem zwyczajnym nauk przyrodniczych i od 1850 r. kierował katedrą przyrody. Od 1850 r. kierował także Ogrodem Botanicznym w Jenie. Był także kilka razy dziekanem i w 1859 r. prorektorem. Jego pozycję naukową ugruntował podręcznik Grundzüge der wissenschaftlichen Botanik (1842/43). W 1851 r. rozpoczął dodatkowo pracę w instytucie farmaceutycznym Ferdinanda Wackenrodera (1798–1854) i poprzez podręcznik Handbuch der medicinischpharmaceutischen Botanik und botanischen Pharmacognosie (3 tomy, 1851–57) stworzył farmakognozję mikroskopową. W 1863 r. odszedł z uniwersytetu w Jenie i zamieszkał w Dreźnie, gdzie pisał podręcznik antropologii. W tym samym roku powołano go na uniwersytet w Dorpat (obecnie Tartu), gdzie pracował do 1864.

Jako prywatny uczony poświęcił się w Dreźnie w latach 1864–71 badaniom antropologicznym i kulturowo-historycznym i napisał obszerną monografię Das Meer (1865). W 1871/72 mieszkał we Frankfurcie nad Menem, w 1872/73 w Darmstadt, do 1881 w Wiesbaden, gdzie napisał ostatnią dużą monografię Das Salz (1875). Na ten okres przypadły też publikacje kulturowo-historyczne dotyczące judaizmu, w których występował przeciw antysemityzmowi i opowiadał się za równouprawnieniem Żydów jako obywateli.

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑