Max Reger

Johannes Joseph Max Reger (ur. 19 marca 1873 w Brand; zm. 11 maja 1916 w Lipsku) - niemiecki kompozytor, dyrygent, pianista i organista. Znany przede wszystkim dzięki kompozycjom organowym. (wyznania katolickiego)

Max Reger podczas pracy (autor: Franz Nölken, 1913)
Max Reger podczas pracy (autor: Franz Nölken, 1913).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Joseph (1847-1905), z Rannersdorf (Górny Palatynat), nauczyciel w Brand i Weiden; matka Katharina Philomena Reichenberger (1852-1911); - ożenił się w Monachium w 1902 r. z Elsą von Bagenski(1870-1951, rozwiedziona z Franzem von Berckenem (1863-1922); miał 2 córki adoptowane.

Życiorys

Max Reger otrzymał w Weiden lekcje gry na fortepianie i organach. Z powodu ograniczonych środków finansowych musiał sam zarobić na naukę komponowania i gry. W 1890 podążył za Hugo Riemannem (1849-1919) z Sondershauser do konserwatorium w Wiesbaden, gdzie sam również pracował jako nauczyciel. Już w 1891 r. wydrukowana została jego kompozycja z muzyką kameralną. Z powodów finansowych wstąpił na przełomie 1896/97 jako ochotnik do wojska, co rozpoczęło jego katastrofę osobistą, pogłębioną dodatkowo przez ponowne odrzucenie jego kolejnych prac (kwintet fortepianowy c-moll, opracowania Bacha itd.) przez wydawcę. W 1898 r. wrócił do domu rodzinnego chory i uzależniony od alkoholu. W 1901 r. zamieszkał w Monachium.

W 1902 r. ożenił się z rozwiedzioną protestantką Elsą von Bercken, co w następstwie spowodowało jego ekskomunikę. Jako kompozytor i pianista koncertujący był nad wyraz produktywny. W 1905 r. powołano go jako następcę Rheinbergera (1839-1901) do Konserwatorium Muzycznego, ale już w następnym roku zrezygnował z tej pracy z powodu rozbieżności z przeważającym konserwatywnym ciałem pedagogicznym.

Jego uczniami byli m.in. Joseph Haas (1879-1960), Othmar Schoeck (1886-1957), Botho Sigwart zu Eulenburg (1884-1915), Hermann Keller (1885-1967), Hermann Grabner (1886-1969), Fritz Lubrich (1888-1971), Aarre Merikanto (1893-1958) jak również późniejszy kompozytor muzyki filmowej Willy Schmidt-Gentner (1894-1964). Podczas pobytu koncertowego w Karlsruhe Max Reger otrzymał w 1907 r. powołanie do Konserwatorium Królewskiego w Lipsku jako uniwersytecki dyrektor muzyczny i profesor. W 1910 r. mianowano go w Berlinie doctorem honoris causa medycyny. Wprawdzie w 1908 zrezygnował ze stanowiska uniwersyteckiego dyrektora muzycznego, ale w 1911 przyjął posadę kapelmistrza w sławnej Meininger Hofkapelle. Już dużo wcześniej, przed objęciem tej posady, sformułował zdanie: »Istnieje tylko jedna orkiestra, którą chciałbym: Meiningen.«

Po koncercie 28 lutego 1914 r. w Hagen Reger załamał się. Spędził kilka miesięcy w sanatorium w Meran w towarzystwie Fritza Steina, potem wziął urlop zdrowotny i przebywał w Berchtesgaden. W tym samym czasie zrezygnował z posady kapelmistrza.

Wkrótce prowadził jednak nadal działalność kompozytorską i koncertową, nawet wtedy gdy w 1915 r. przeprowadził się do Jeny, skąd raz w tygodniu dojeżdżał do Lipska, aby prowadzić tam zajęcia. W czasie jednej z tych podróży w maju 1916 r. zmarł z powodu niedomagań serca. Urna Regera została w 1930 r. przewieziona na prośbę żony z Jeny na cmentarz monachijski Waldfriedhof, po tym gdy ta w 1929 wróciła do Monachium.

Znaczenie

Max Reger stał się sławny przede wszystkim dzięki kompozycjom organowym. Już w Wiesbaden rozwinął się w nim podziw dla protestanckich chorałów, które łączył ze swoim wielkim wzorem Janem Sebastianem Bachem, chociaż sam był »katolikiem do szpiku kości«. Reger odkrył na nowo stare barokowe chorały, fantazje i fugi i dalej je rozwinął. Wzmiankować w tym miejscu można jego fantazje chorałowe. Także w zakresie muzyki kameralnej miał znaczne dokonania oraz jest autorem wielu pieśni. Kameralna muzyka Regera przeznaczona jest głównie na instrumenty smyczkowe. Jako pierwszy kompozytor od czasów Bacha pisał sonaty solowe na skrzypce, a także na altówkę oraz wiolonczelę.

Kompozycje Regera są opisane między innymi przez niego samego, jako technicznie bardzo trudne i są w stanie w pewnym stopniu przestraszyć wykonawcę, zwłaszcza, że oddziałują one wciąż podobnie na szerszą publiczność jak te Brahmsa (1833-1897), Brucknera (1824-1896) i Wagnera (1813-1883).

Dzieła (wybór)

Muzyka organowa

  • Fantazja na temat "Ein feste Burg ist unser Gott" (Warownym grodem jest nasz Bóg) op. 27.
  • Fantasie über "Freu dich sehr, o meine Seele" op. 30.
  • Fantazje organowe op. 27, 30, 40, 52.
  • Fantazja i fuga na temat B-A-C-H op. 46.
  • Fantazja i fuga symfoniczna op. 57 "Inferno".
  • Introdukcja, wariacje i fuga fis-moll op. 73.

Dzieła fortepianowe

  • Wariacje na temat Beethovena op. 86 na dwa fortepiany.
  • Wariacje na temat BACH.
  • Wariacje i fuga na temat Telemanna.

Dzieła symfoniczne

  • Wariacje i fuga na temat Mozarta op. 132.
  • Koncert fortepianowy f-moll op. 114.
  • Koncert skrzypcowy.

Sonaty na wiolonczelę

  • Sonata na wiolonczelę Nr 1 op. 1.
  • Sonata na wiolonczelę i fortepian op. 22.
  • Sonata na wiolonczelę solo op. 42 Nr 1,2,3,4 op. 91 Nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

Preludia

  • Cztery preludia i fugi op. 85 Nr 1.
  • Preludium i fuga na wiolonczelę solo op. 117 Nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
  • Preludium i fuga na wiolonczelę solo op. 131a Nr 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Pieśni

  • Gebet op. 4 Nr 1.
  • Im April op. 4 Nr 4.
  • Ein Paar op. 55 Nr 9.
  • Hat gesagt op. 75 Nr 12.
  • Die Nonnen op. 112.

Literatura

  • Karl Josef Schmitz: Max Reger. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 7, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, s. 1469-1480.
  • Susanne Popp: "Reger, Johannes Joseph Max." W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 261–263, online.

Linki