Rasmus Rask
Rasmus Christian Rask (ur. 22 listopada 1787 r. w Brændekilde (wyspa Fionia); zm. 14 listopada 1832 r. w Kopenhadze) - duński indoeuropeista i poliglota. Mówił 25 językami i dialektami, a ponad 50 studiował. (wyznania ewangelickiego)
Rasmus Rask. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Niels Hansen Rasch (1749-1810), krawiec; matka Birthe Rasmusdatter (zm 6.08.1801).
Życiorys i działalność
Rasmus Rask uczęszczał do szkoły w Odense na wyspie Fionia, po czym od 1807 r. studiował teologię ewangelicką, ale z upływem czasu coraz bardziej poświęcał się filologii. Jego świetna znajomość języka islandzkiego zwróciła uwagę tamtejszego profesora Rasmusa Nyerupa (1759-1829), który stał się jego mecenasem i zapewnił mu nieodpłatne studiowanie.
Po podróży na Islandię opublikował w 1818 r. pracę Undersøgelse om det gamle Nordiske eller Islandske Sprogs Oprindelse (pol. Badanie początków staronordyjskiego i islandzkiego języka). W pracy tej postulował pokrewieństwo między językami germańskimi, słowiańskimi oraz łaciną i greką. Wprawdzie swoją pracę ukończył już cztery lata wcześniej, ale opublikował ją dopiero po ukazaniu się w 1816 r. książki Über das Conjugationssystem der Sanskritsprache in Vergleichung mit jenem der griechischen, lateinischen, persischen und germanischen Sprache (pol. O systemie koniugacji sanskrytu w porównaniu z greckim, łacińskim, perskim i germańskim językiem) Franza Boppa (1791-1867) co spowodowało, że nie zwrócono uwagi na jego dzieło.[1]
Aby studiować język tracki Rasmus Rask przedsięwziął w 1816 r. podróż do Indii, którą finansowo wsparła duńska rodzina królewska. Podróż prowadziła przez Sztokholm, Petersburg, Moskwę, Astrachań, Tyflis (obecnie Tbilisi) i Persję do Bombaju, gdzie przybył w 1820 r. oraz na Cejlon (obecnie Sri Lanka). Tutaj nabył wartościowe rękopisy w języku pahlawi i pali. Po powrocie został w 1823 r. profesorem historii literatury na uniwersytecie w Kopenhadze, a później także orientalistyki. W 1825 r. założył razem z Carlem Christianem Rafnem (1795-1864) towarzystwo Det kongelige nordiske oldskriftselskab.
W 1823 r. zaprojektował teoretyczny język planowy (sztuczny), który opublikowany został dopiero po jego śmierci na podstawie jego spuścizny. Osobliwość tego projektu tkwi w jego nowoczesnej argumentacji. Koncepcja ta była nowatorska i dopiero w drugiej połowie XIX wieku nastąpiła fala projektów języków sztucznych (np. esperanto).[2]
Jego gruntowne i systematyczne badania języka staronordyjskiego pod kątem syntaktyki (składni), fonologii i fonetyki dostarczyły dowód, że jest on ściśle spokrewniony z językami germańskimi, ale także ze słowiańskimi i bałtyckimi, jak również z łaciną i greką.
Równie przełomowa była jego praca o staroirańskim języku awestyjskim, w której wykazał, że jest spokrewniony z sanskrytem. Przed swoją śmiercią Rasmus Rask zajmował się także językami uralo-ałtajskimi i kaukaskimi.
Tak zwane Prawo Grimma, opublikowane przez Jacoba Grimma (1785-1863) w 1822 r., a opisujące przebieg pierwszej (starogermańskiej) i drugiej (staro-wysoko-niemieckiej) przesuwki spółgłoskowej zostało sformułowane już w 1818 r. przez Raska i często jest nazywane Regułą Raska lub Raska-Grimma. Czy Grimm znał prace Raska trudno dzisiaj to udowodnić, choć jest to bardzo prawdopodobne.
Rasmus Rask przyczynił się także do odczytania staroperskiego pisma klinowego.
Dzieła (wybór)
- Vejledning til det Islandske eller gamle Nordiske Sprog. 1811.
- Undersøgelse om det gamle Nordiske eller Islandske Sprogs Oprindelse. 1818.
- Den gamle Ægyptiske Tidsregning. 1827.
- Den ældste hebraiske Tidsregning indtil Moses efter Kilderne på ny bearbejdet og forsynft med et Kart over Paradis. 1828.
- A Grammar of the Danish language for the use of Englishmen. 1830.
- Engelsk formlære. 1832.
Literatura
- Rask Rasmus Christian. W: Meyers Konversations-Lexikon (1878), tom 13, s. 440.
Linki
Przypisy
- ↑ Fritz Lochner von Hüttenbach: "Jacob Grimm und die Wurzeln der historisch-vergleichenden Sprachwissenschaft". S. 116.
- ↑ Rasmus Kristian Rask: Traktatu d’ un Linguaz universale (Abhandlung über eine allgemeine Sprache/Traktato pri generala lingvo). Teil II aus der Handschrift "Optegnelser til en Pasigraphie" (1823).