Rudolf Alexander Schröder

Rudolf Alexander Schröder (ur. 26 stycznia 1878 w Bremie; zm. 22 sierpnia 1962 w Bad Wiessee (Bawaria)) – niemiecki, tłumacz, poeta, ewangelicki twórca pieśni kościelnych oraz architekt i malarz. Jego pieśń Hymne an Deutschland prezydent Republiki Federalnej Theodor Heuss (1884–1963) chciał w 1950 r. uczynić hymnem narodowym Niemiec. Uznanie zyskał jako tłumacz przede wszystkim literatury antycznej (Homer, Cyceron, Wergiliusz) i francuskiej (Corneille, Racine, Moliére), jak również dzieł Williama Szekspira. Po II wojnie światowej spopularyzował nową literaturę angielską w Niemczech (T.S. Eliot, Ronald Duncan). Wpływy jego liryki wykazują pisma Ingeborg Bachmann (1926–1973) i odrzucanego przez niego Paula Celana (1920–1970).

Rudolf Alexander Schröder
Rudolf Alexander Schröder ok. 1924 .
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johannes (1837–1916), kupiec, założyciel domu handlowego Schröder. Smidt & Co. w Indiach, w latach 1888–1916 prezydent ewangelickiego towarzystwa misyjnego Norddeutsche Missionsgesellschaft w Bremie; matka Elisabeth Meyer (1847–1911); rodzeństwo 2 braci i 5 sióstr; – kawaler; siostrzenieca Marie Luise Voigt (1923–70, poślubiła poetę Rudolfa Borchardta, 1877–1945), współzałożycielka Borchardt-Gesellschaft; krewny Adolph Heymel (1822–90), kupiec i konsul w Bremie, ojciec adoptowanego Alfreda Waltera Heymela (1878–1914).

Życiorys

Rudolf Alexander Schröder pochodził z rodziny kupieckiej. Po ukończeniu gimnazjum w Bremie studiował od 1897 r. architekturę, muzykę i historię sztuki w Monachium, gdzie zaprzyjaźnił się z Hugo von Hofmannsthalem (1874–1929), Juliusem Meierem-Graefe (1867–1935), Harrym Grafem Kesslerem (1868–1937) i Leo von Königem (1871–1944). Razem z Alfredem Walterem Heymelem (1878–1914) i Otto Juliusem Bierbaumem (1865–1910) założył w 1899 r. literacki miesięcznik Die Insel, z którego w 1902 r. powstało wydawnictwo o tej samej nazwie. W tym czasie opublikował już pierwszy tomiki wierszy Unmut (1899), Lieder an eine Geliebte (1900), Empedocles (1900). Po rocznym pobycie w Paryżu odbył w 1902/03 służbę wojskową w Friedrichsort koło Kilonii i ostatecznie osiadł w Bremie jako architekt. Końcem 1905 r. zamieszkał w domu Juliusa Meiera-Graefe w Berlinie, gdzie poznał Rainera Marię Rilke (1875–1926), Maxa Reinhardta (1873–1943) i Gerharta Hauptmanna (1862–1946). W 1908 r. wrócił do Bremy, gdzie nadal pracował jako architekt wnętrz. Razem z Hofmannsthalem, Rudolfem Borchardtem (1877–1945), Ludwigiem Wolde (1884–1949) i Willy Wiegandem (1884–1961) założył w 1911 r. na wzór angielskiego Doves Press wydawnictwo Bremer Presse, które specjalizowało się w wydaniach bibliofilskich.

Podczas I wojny światowej, którą przywitał zbiorami wierszy Neue Deutsche Oden i Heilig Vaterland, został cenzorem w Brukseli i tłumaczył w tym czasie flamandzką i niderlandzką literaturę. Po wojnie Rudolf Alexander Schröder wydał przekłady literatury antycznej, kolejne własne tomiki wierszy, jak również w 1923 r. 8 tomów dzieł Jeana Paula (1763–1825). W 1931 r. zrezygnował z zawodu architekta i jeszcze w tym samym roku zwrócił na siebie uwagę opowiadaniem Der Wanderer und die Heimat.

Jego protestancka pobożność, która pogłębiła się w czasie I wojny światowej i odrzucenie nacjonalizmu prowadziły w 1933 r. do współpracy z zainicjowanym przez wydawcę Kurta Ihlenfelda (1901–1972) kręgiem Eckart-Kreis skupiającym się wokół wydawnictwa Eckart-Verlag i czasopisma o tym samym tytule. Celem kręgu było zjednoczenie teologów i literatów, wiary i poezji oraz wydawanie książek o tematyce protestanckiej i literackiej. Oprócz protestantów takich jak Hermann Claudius (1878–1980), Martin Beheim-Schwarzbach (1900–1985), Albrecht Goes (1908–2000), Willy Kramp (1909–1986), Albrecht Schaeffer (1885–1950), Jochen Klepper (1903–1942), August Winnig (1878–1956), Siegbert Stehmann (1912–1945), Otto von Taube (1879–1973), Ricarda Huch (1864–1947) należeli do niego także katolicy Werner Bergengruen (1892–1964), Reinhold Schneider (1903–1958), Joseph Wittig (1879–1949). Później związał się z Kościołem Wyznającym (niem. Bekennende Kirche), któremu przewodzili m.in. Martin Niemöller (1892–1984), Dietrich Bonhoeffer (1906–1945), a z którym współpracował Karl Barth (1886–1968) . W 1935 r. otrzymał urzędowy zakaz występowania publicznego. Końcem 1935 r. opuścił Bremę i przeniósł się do Bergen w Bawarii, gdzie mieszkał do końca życia. Przeprowadzkę tę uważał jako krok w kierunku wewnętrznej emigracji. W Górnej Bawarii działał jako kaznodzieja i od 1942 r. był świeckim kaznodzieją w Rosenheim w Ewangelicko-Luterańskim Kościele Krajowym Bawarii (Evangelisch-Lutherische Kirche in Bayern) i od 1946 r. był członkiem tamtejszego synodu. Wniósł istotny wkład do odnowienia ewangelickich pieśni kościelnych w XX wieku. Jego pieśni Wir glauben Gott im höchsten Thron, Abend ward, bald kommt die Nacht, Es mag sein, dass alles fällt znajdują się do dzisiaj w ewangelickim śpiewniku kościelnym.

W latach 1946–1950 kierował reorganizacją muzeum sztuki Kunsthalle Bremen i od 1950 r. był jej honorowym przewodniczącym. Jego rodzinne miasto wybrało go na honorowego burmistrza. Z okazji 75 rocznicy jego urodzin senat miasta ustanowił nagrodę literacką Literaturpreis der Stadt Bremen, która miała być nadawana 26 stycznia każdego roku, w dniu urodzin Schrödera. Od 1953 do 1958 r. Schröder był przewodniczącym jury Literaturpreis der Stadt Bremen. W 1962 r. senat miasta Bremy ustanowił fundację Rudolf-Alexander-Schröder-Stiftung.

Rudolf Alexander Schröder uhonorowany został tytułem doktora honoris causa przez uniwersytety w Monachium, Tybindze, Frankfurcie nad Menem i Rzymie. Zmarł 22 sierpnia 1962 w Bad Wiessee po krótkim pobycie w tamtejszej klinice i został pochowany w grobie rodzinnym w Bremie na cmentarzu Riensberger Friedhof.

Dzieła (wybór)

  • Unmut, (wiersze), 1899.
  • Empedokles, (wiersze), 1900.
  • An Belinde, (wiersze), 1902.
  • Sonette zum Andenken an eine Verstorbene, (wiersze), 1904.
  • Elysium, (wiersze), 1906.
  • Die Zwillingsbrüder, (wiersze), 1906.
  • Lieder und Elegien, (wiersze), 1911.
  • Deutsche Oden, (wiersze), 1910.
  • Heilig Vaterland, (wiersze), 1914.
  • Audax omnia perpeti, (wiersze), 1922.
  • Der Herbst am Bodensee, (wiersze), 1925.
  • Mitte des Lebens, (wiersze), 1930.
  • Der Wanderer und die Heimat, (opowiadanie), 1931.
  • Aus Kindheit und Jugend, (autobiografia), 1935.
  • Dichtung und Dichter der Kirche, (esej), 1937.
  • Die Ballade vom Wandersmann, (wiersze), 1937.
  • Die Kirche und ihr Lied, (esej), 1937.
  • Die weltlichen Gedichte, (wiersze), 1940.
  • Alten Mannes Sommer, (wiersze), 1947.
  • Stunden mit dem Wort, (artykuły i kazania), 1948.

Literatura

  • Stefan Jordan: „Schröder, Rudolf Alexander” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, s. 574–576 (online).
  • Hans-Albrecht Koch (Hrsg.): Rudolf Alexander Schröder (1878–1962). Peter Lang, Frankfurt/M. 2013.
  • Rudolf Wentorf: Dichter der Kirche. Rudolf Alexander Schröder – Jochen Klepper – Siegbert Stehmann. Mit drei Handschriftenproben. Brunnen-Verlag, Gießen u.a. 1967.

Linki