Theodor Gottlieb von Hippel

Theodor Gottlieb von Hippel (ur. 31 stycznia 1741 w Gerdauen (obecnie Żeleznodorożnyj w obwodzie kaliningradzkim w Rosji); zm. 23 kwietnia 1796 w Königsbergu (Królewiec, obecnie Kaliningrad)) - pruski urzędnik państwowy i pisarz w okresie późnego oświecenia. (wyznania ewangelickiego)

Theodor Gottlieb von Hippel. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Ojciec Melchior (1693-1762), rektor szkoły w Gerdauen, syn pastora Georga w Löwenstein (obecnie Lwowiec na Mazurach) i Anny Cathariny Rolant; matka Eleonore Timm z Barten (obecnie Barciany na Mazurach); kawaler.

Życiorys ↑

Theodor Gottlieb von Hippel wstąpił na uniwersytet w Królewcu mając 15 lat. Po czteroletnim studiowaniu teologii towarzyszył w 1760 r. rosyjskiemu oficerowi von Keyser w misji dyplomatycznej do Rosji. Pobyt w domu rodzinnym Keysera w Kronstadt (na wyspie Kotlin w Zatoce Fińskiej) skłonił go do zrezygnowania z kariery duchownej, chociaż już ukończył studia teologiczne i rozpoczął studia prawnicze. Uczęszczał też na wykłady z filozofii prowadzone przez Immanuela Kanta. W 1765 r. został adwokatem w sądzie miejskim w Królewcu, później w sądzie dworskim i ostatecznie rajcą miejskim i dyrektorem sądu karnego. W 1780 r. był członkiem komisji, która przygotowywała wprowadzenie pruskiego prawa krajowego. W tym samym roku został burmistrzem Królewca i radcą wojenny. W 1786 r. awansował na tajnego radcę wojny i prezydenta miasta. W 1795 r. przebywał w Gdańsku, gdzie wprowadzał pruską administrację, po tym jak miasto po 2 rozbiorze Polski przypadło Prusom. W Gdańsku rozchorował się i w wyniku ostrego zapalenia stracił jedno oko.

Jego przyjaciółmi byli m.in. Johann Georg Hamann i Johann Georg Scheffner.

Theodor Gottlieb von Hippel zmarł 23 kwietnia 1796 r. w Królewcu z powodu puchliny wodnej.

Twórczość ↑

Hippel bardzo był chwalony przez jemu współczesnych za jego działalność polityczno-społeczną. Jego prawość i poprawność zyskały powszechny szacunek co przyniosło mu wyróżnienia, m.in. pismo pochwalne ministra von Carmera i osobiste uznanie króla Friedricha II. Sławny był jego dar krasomówczy, który rozwinął na lekcjach aktorstwa. Swoją twórczość literacką ukrywał, nawet przed bliskim kręgiem znajomych, a wszystkie publikacje wydawał anonimowo. Dopiero po jego śmierci odkryto jego drugą naturę, co zbudziło nie tylko zdumienie, lecz także złość niektórych prominentnych obywateli, którzy zostali sportretowani w jego powieściach.

W swoich pismach często drwił z królewieckiej szlachty. Jego dążenia reformacyjne odnośnie administracji w Królewcu nie mógł doprowadzić do końca. Trudna była dla niego podwójna rola jako sędziego dzieciobójczyni, którą musiał skazać na karę śmierci i anonimowego publicysty krytykującego z psychologicznego punktu widzenia karę śmierci.

Hippel napisał dwie komedie w stylu francuskim: »Der Mann nach der Uhr« (1760), »Die ungewöhnlichen Nebenbuhler« (1763), pewną liczbę listów, pisma prawnicze, ody i przede wszystkim pieśni religijne. Najbardziej znane są jego powieści »Lebensläufe in aufsteigender Linie« (1778-81) i »Die Kreuz- und Querzüge des Ritters A-Z« (1793/94). Szczególnie książka »Lebensläufe« wpłynęła na niemiecką literaturę powieściową. Były one wzorem dla Jeana Paula. Przeniosły one na grunt niemiecki nowy styl reprezentowany przez pisarza angielskiego Laurence Sterne. Konsekwentne utrzymanie formy »Ja« i programowa fragmentaryzacja wyróżniały ją spośród pozostałej twórczości tego okresu. Interesujące jest, że spod pióra urzędnika administracji wyszła główna teza powieści, że uczucie i serce czynią zbędnym państwowo-społeczne instytucje administracji, szkoły, sądy: »Wrażliwość...chroni przed wyuzdaniem« (Empfindsamkeit … schützt vor Zügellosigkeit).

Książka »Über die Ehe« (O małżeństwie), która ukazała się w 1774 r., był cztery razy na nowo opracowana. W poszczególnych jej fragmentach Theodor Gottlieb von Hippel okazuje się prekursorem emancypacji kobiet i atakuje humorystycznie patriarchalny charakter małżeństwa. Myśli te kontynuował w piśmie »Über die bürgerliche Verbesserung der Weiber« (1792, O poprawie obywatelskiego stanu kobiet).

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑