Theodor Kirchner

Theodor Fürchtegott Kirchner (ur. 10 grudnia 1823 w Neukirchen/Erzgebirge; zm. 18 września 1903 w Hamburgu) – niemiecki kompozytor, dyrygent, organista i pianista.

Jako „mistrz miniatury” skomponował około 1000 utworów fortepianowych, przyczyniając się do rozwoju muzyki w gronie domowym. Nawiązywał do muzyki Roberta Schumanna (1810–1856), Felixa Mendelssohna (1809–1847) i Fryderyka Chopina (1810–1849). Opracował na fortepian liczne dzieła Schumanna i Johannesa Brahmsa (1833–1897). Pisał aranżacje do kompozycji Ludwiga van Beethovena (1770–1827), Josepha Haydna (1732–1809), Franza Schuberta (1797–1828) i wielu innych. Uważany jest za głównego przedstawiciela miniatury fortepianowej w dobie romantyzmu. (wyznanie luterańskie)

Theodor Kirchner. Portret wykonany pastelą przez Julie de Boor, 1898. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Johann Gottfried (1798–1880), od 1826 nauczyciel w Wittgensdorf, syn mistrza krawieckiego Johanna Gottfrieda w Altranstädt i Rosiny Löwe;
• Matka: Amalie (1803–40), córka mistrza tkactwa i kupca Wittbera w Chemnitz;
• Żona: od 1868 śpiewaczka Maria Schmidt, z Czech;
• Dzieci: 2 córki Emmy (1870–1942), Blanka (ur. 1871, zmarła 3 miesiące po urodzeniu) i syn Theodor (1872–1927).

Życiorys i twórczość

Theodor Kirchner już jako ośmiolatek grał na organach. Po trzyletniej nauce u dyrektora muzycznego w Chemnitz Adolfa Stahlknechta (1813–1887) kontynuował w latach 1838–40 naukę w Konserwatorium Lipskim u Carla Ferdinanda Beckera (1804–1877, organy i teoria) i Juliusa Knorra (1807–1861). W Lipsku poznał Roberta Schumanna (1810–1856) i Felixa Mendelssohna (1809–1847). W 1842 roku doskonalił swoje umiejętności u drezdeńskiego organisty Johanna Gottloba Schneidera (1789–1864).

Dzięki poleceniu Mendelssohna powołano Theodora Kirchnera w 1843 roku jako organistę do kościoła ewangelickiego w Winterthur w Szwajcarii, gdzie przez następne dwie dekady pracował także jako pianista i nauczyciel muzyki. Odbywał także podróże koncertowe. Szczególnie zajmował się twórczością Roberta Schumanna i Johannesa Brahmsa (1833–1897). W 1862 roku zamieszkał w Zurychu, gdzie występował także jako dyrygent podczas koncertów abonamentowych (Abonnementskonzerte) towarzystwa muzycznego Allgemeinen Musik-Gesellschaft (AMG). W Zurychu uznanie zyskał przede wszystkim jako pianista i akompaniator. Tutaj poznał osobiście Johannesa Brahmsa, Clarę Schumann (1819–1896), śpiewaka Juliusa Stockhausena (1826–1906) i kompozytora Friedricha Hegara (1841–1927).

Grób Theodora Kirchnera w Hamburgu. Źródło: Wikimedia Commons

Jednak ekscentryczny styl życia Kirchnera utrudniał mu pobyt w Zurychu, a hazard wpędzał w długi. Z tego też powodu w 1872 roku przyjął posadę nadwornego pianisty u księcia Jerzego II w Meiningen i nauczyciela księżniczki Marii. Już rok później zrezygnował z tej posady, aby zostać dyrektorem w Królewskiej Szkole Muzycznej w Würzburgu. W 1876 roku osiadł w Lipsku, gdzie utrzymywał rodzinę dzięki tworzonym kompozycjom i opracowaniom fortepianowym. Dopiero w wieku sześćdziesięciu lat znalazł skromną posadę nauczyciela w Konserwatorium Drezdeńskim, gdzie pracował przez 7 lat.

Przez całe życie Theodor Kirchner miał problemy finansowe. W 1884 roku, aby mu pomóc zainicjowano zbiórkę pieniędzy, w której uczestniczyli m.in. Edvard Grieg (1843–1907), Hans von Bülow (1830–1894) i Carl Reinecke (1824–1910). Cały czas był też wspierany finansowo przez swojego przyjaciela Johannesa Brahmsa. W 1890 roku wyjechał sam do Hamburga, gdzie zaopiekowała się nim jego była uczennica Mathilde Schlüter (ur. 1834).

Theodor Kirchner zmarł 18 września 1903 w Hamburgu i został pochowany na tamtejszym cmentarzu w dzielnicy Ohlsdorf (Ohlsdorfer Friedhof).

Dzieła (wybór)

Utwory fortepianowe

• Zehn Clavierstücke op. 2
• Grüsse an meine Freunde. Fünf Clavierstücke op. 5
• Albumblätter. Neun Clavierstücke op. 7
• Scherzo op. 8
• Präludien op. 9
• Skizzen. Kleine Clavierstücke op. 11
• Adagio quasi Fantasia op. 12
• Lieder ohne Worte. 7 Klavierstücke op. 13
• Neun Phantasiestücke op. 14
• Kleine Lust- und Trauerspiele. Zwölf Clavierstücke op. 16
• Neue Davidsbündlertänze. Zwölf Charakterstücke op. 17
• Legenden. Neun Dichtungen op. 18
• Zehn Clavierstücke nach eigenen Liedern op. 19
• Aquarellen. 12 Klavierstücke op. 21
• Acht Romanzen op. 22
• Zwölf Walzer op. 23
• Album für Klavier. 12 kleine Stücke op. 26
• Capricen op. 27
• Aus meinem Skizzenbuch. 6 Stücke op. 29
• 25 Studien und Stücke op. 30
• Sieben Walzer op. 34
• Mazurkas. 7 Stücke op. 42
• Vier Polonaisen op. 43
• Sechs Humoresken op. 48
• Miniaturen. 15 leichte Stücke op. 62
• Sechzig Präludien op. 65
• Lieblinge der Jugend. 30 kleine Studien für Klavier nach alten Volks- und Kinderliedern op. 66
• Fünf Sonatinen op. 70
• Hundert kleine Studien op. 71
• Stille Lieder und Tänze op. 72
• Polonaise, Walzer und Ländler. 20 Klavierstücke op. 77
• Les Mois de l’année. 12 kleine Klavierstücke im Kabinettformat op. 78
• Sieben Walzer für zwei Klaviere op. 86
• Erinnerungsblätter. 4 kleine Stücke op. 101
• 36 rhythmische und melodische Etüden op. 105

Pieśni

• Zehn Lieder op. 1
• Mädchenlieder op. 3
• Vier Lieder op. 4
• Vier Lieder op. 6
• Zwei Könige. Ballade op. 10
• Drei Lieder nach Texten von F.v.Holstein op. 40
• Sechs Lieder nach Texten von Victor Blüthgen op. 50
• Liebeserwachen op. 67
• Nähe des Geliebten op. 68
• Sechs Lieder op. 81
• Ich wandre durch die stille Nacht op. 95
• Heinrich IV. auf dem Schlosshof zu Canossa. Ballade op. 102
• Ein schöner Stern geht auf op. 103
• Bitte: Weil auf mir WoO
• Preislied: Du wundersüßes Kind WoO
• Wiegenlied: Eia popeia WoO

Muzyka kameralna

• Serenada na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 15
• Kwartet smyczkowy op. 20
• Trio dziecięce na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 58
• Kwartet fortepianowy c–moll op. 84
• Serenada na fortepian, skrzypce i wiolonczelę E-Dur WoO

Literatura

• Würz, Anton, "Kirchner, Theodor" w: Neue Deutsche Biographie 11 (1977), S. 663-664; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd119430606.html#ndbcontent.

Linki

• Biografia Kirchnera w Schumann-Portal (online).