Valerius Herberger

Valerius Herberger (ur. 21 kwietnia 1562 r. we Wschowie; zm. 18 maja 1627 tamże) - śląski luterański teolog, autor wielu pism i pieśni kościelnych działający w Polsce.

Valerius Herberger, Były kościół ewangelicki <i>Kripplein Christi</i> (pol. Żłóbek Chrystusa)
Były kościół ewangelicki Kripplein Christi (pol. Żłóbek Chrystusa).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Martin Herbrigk (zm. 1571), mistrz kuśnierski, członek cechu śpiewaków (niem. Meistersinger); matka Anna Hoffmann (1541-1608); - ożenił się we Wschowie w 1590 r. z Anną (1569-1629), córką Bartholomäusa Rüdigera (1539-1606), kupca i rajcy miejskiego; szwagier Matthäus Rüdiger, pisarz miejski w Legnicy, potem profesor we Frankfurcie nad Odrą; syn Zacharias (1591-1631), diakon i pastor we Wschowie.

Życiorys

Valerius Herberger uczył się w szkole łacińskiej w rodzinnym mieście i w latach 1579-1582 Kożuchowie (niem. Freystadt in Schlesien). Po studiach teologicznych w latach 1582-1584 we Frankfurcie nad Odrą i Lipsku rozpoczął w 1584 r. pracę jako kaznodzieja i nauczyciel w szkole łacińskiej we Wschowie. 21 marca 1590 r. mianowano go diakonem we wschowskim kościele Mariackim. Po śmierci pastora Leonharda Krenzheima (1532-1598) został pierwszym pastorem w mieście.

Jego działalność przypadła na czas zawirowań religijnych i walki wyznaniowej, która w Polsce, pomimo zawartej w 1570 r. Ugody sandomierskiej (łac. Consensus Sendomiriensis) i uchwalonego podczas Konfederacji warszawskiej w 1573 r. pax dissidentium, na nowo rozgorzała za panowania sprzyjającego jezuitom króla Polski Zygmunta III Wazy (1566-1632). Kiedy w wyniku prowadzonej przez jezuitów kontrreformacji odebrano zborom ewangelickim ich kościoły, w tym również kościół miejski, który obiecano nowo przybywającym katolikom, Herberger postanowił wznieść nowy mały kościół. W tym celu kupił dwa budynki przy Bramie Polskiej i przekształcił je w kościół, który został 25 grudnia 1603 r. poświęcony i nazwany Kripplein Christi (pol. Żłóbek Chrystusa). Dzięki założeniu tego ewangelickiego kościoła w diasporze, jak i dzięki zorganizowaniu innych fundacji (skarbonka szpitalna Kästlein Lazari, zapomoga dla uczniów Brotschüler itd.) nazwisko jego stało się szerzej znane. Wielki szacunek i miano "pastora dżumy" zyskał podczas epidemii tej choroby w 1613 r., kiedy nie opuścił chorych i umierających oraz osobiście pochował każdego zmarłego śpiewając przy tym, napisaną przez siebie pieśń, »Valet will ich dir geben« (pol. Już z tobą się rozstaję, ŚE nr 918), do której w 1614 r. muzykę napisał kantor Melchior Teschner (1584-1635). W tej pracy u boku jego stał diakon Johann Timäus, który sam padł ofiarą dżumy.

Herberger był autorem też wielu pism, z których najbardziej znane były trzy książki z kazaniami (»Evangelische Herzpostille«, »Epistolische Herzpostille« i »Geistreiche Stoppelpostille«) i opracowania ksiąg starotestamentowych (»Magnalia Dei s. de Jesu Scripturae nucleo et medulla«). Jego praca kościelna, pisarska i postawa życiowa przyniosły mu w świecie protestanckim miano "drugiego Lutra". W późniejszym czasie jego życie opisane zostało w wielu książkach (np. Samuel Friedrich Lauterbach »Vita, fama et fata Val. Herbergeri«, 1708) i literaturze hymnologicznej. Pieśń »Valet will ich dir geben« (pol. Już z tobą się rozstaję) jest do dzisiaj śpiewana w zborach ewangelickich i znalazła swoje miejsce w nowym »Śpiewniku Ewangelickim« z 2002 roku.

Valerius Herberger chorował od 1623 r. z powodu doznanego udar mózgu, który powtórzył się w lutym 1627 r., w wyniku którego zmarł 18 maja 1627 r. i został pochowany na nowym wówczas cmentarzu zlokalizowanym poza miastem.

Dzieła (wybór)

  • Christliche Leichvermanung bey der Begrebnus des... Herrn Leonhart Krentzheims von Iphofen... gethan in... volckreicher Versammlung... im Jahr 1598., den 20. Decembris ... 1599.
  • Magnalia Dei, de Iesu, scripturae nucleo & medulla. Die grossen Thaten Gottes: wie Gott mit ... Iesu Christo von anfang der Welt hat Gros gethan, und die gantze heilige Schrifft von ihm hat zeugen lassen ... Valerii Hergbergeri. 1601.
  • Hochzeitliche Ehrenfreude des edlen... Junckern Johansen von Czweck... christlichen Breuttgams mit der... Jungfrauen Margaretha, gebornen Rosenowsken... holdseligen Braut... 1603.
  • Gloria Lutheri & Evangelicorum. 1608.
  • Hertzgrund quillt in Mund S. Pauli vnd [und] aller frommer Christen. 1610.
  • HertzPostilla Valerii Herbergeri. 1613.

Literatura

  • Julius August Wagenmann: „Herberger, Valerius”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 12, Duncker & Humblot, Leipzig 1880, s. 28.
  • Wilhelm Jannasch: „Herberger, Valerius”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 8, Duncker & Humblot, Berlin 1969, ISBN 3-428-00189-3, s. 576.
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Herberger, Valerius. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 2, Bautz, Hamm 1990, ISBN 3-88309-032-8, s. 729-732.

Linki

Autor: Roman Penkała