Wilhelm von Scholz

Franz Josef Wilhelm von Scholz (pseudonimy: Steen i Josef Wengler; ur. 15 lipca 1874 w Berlinie; zm. 29 maja 1969 w majątku Seeheim koło Konstancji) – niemiecki pisarz i oficer.

Genealogia


Ojciec Adolf (1833–1924), pruski minister finansów pochodzący ze Świdnicy, właściciel zamku Seeheim koło Konstancji; matka Anna Mentzel (1847–1938) z Berlina; – ożenił się 1) w Monachium w 1897 z córką pruskiego generała Irmgard Wallmüller (ur. 1876 w Szczecinie), 2) w Berlinie w 1939 z pianistką Gertrud (Gertie) (1899–1986) z Berlina, córką pastora Adolfa Richtera i Léa Gloor; dzieci z pierwszego małżeństwa miał syna Wilhelma (1899–zginął na wojnie w 1917) i córkę Irmgard (ur. 1897).

Życiorys


Wilhelm von Scholz uczęszczał do gimnazjum w Berlinie, a po przeprowadzce rodziny w 1890 r. do majątku Seeheim naukę kontynuował w Konstancji. Po zdanej maturze w 1892 r. studiował - z przerwą na służbę wojskową w 1894/95 - historię literatury i filozofię w Berlinie, Lozannie, Kilonii i Monachium, gdzie w 1897 r. uzyskał stopień dr filozofii dzięki dysertacji pt. Annette von Droste-Hülshoff als westfälische Dichterin.

Już w 1896 r. wydał zbiór wierszy Frühlingsfahrt, który zaliczany jest do neoromantyzmu. Jako dramaturg debiutował w 1899 r. "dramatem mistycznym" Der Besiegte. Od 1901 r. mieszkał w Weimarze, a od 1907 w Hohenschäftlarn w Bawarii. Dzięki przyjaźni z Paulem Ernstem (1866–1933) nawiązał kontakty z neoklasykami. Równolegle do dzieł dramatycznych, z których najbardziej znana jest tragedia Der Jude von Konstanz (1905), pisał eseje na temat teatru i dramaturga Friedricha Hebbela (1813–1863) (Gedanken zum Drama und andere Aufsätze über Bühne und Literatur; Hebbel, oba pisma opublikowane w 1905). Do wybuchu I wojny światowej, w której brał udział jako oficer, napisał wiele pism, co ugruntowało jego pozycję jako renomowanego autora w wilhelmowskich Niemczech. Scholz działał także jako wydawca i opublikował m.in. wiersze Annette von Droste-Hülshoff (1904), Josepha von Eichendorffa (1788–1857) (1909) i Friedricha Hölderlina (1770–1843) (1913), jak również dzieła zebrane Novalisa (1772–1801) (1922), Hebbela (1923), Eduarda Mörike (1804–1875) (1923) i Eichendorffa (1924).

W latach 1916–22 był dramaturgiem w teatrze dworskim (względnie w Staatstheater Stuttgart) w Stuttgarcie. W 1920 r. wielki sukces odniosła tam jego sztuka Der Wettlauf mit den Schatten. W latach 1920–33 sztuki Scholza były najczęściej wystawiane na scenach niemieckich teatrów, a wydana w 1926 r. powieść Perpetua osiągnęła do 1949 r. nakład 100.000 egzemplarzy. W listopadzie 1926 r. został prezydentem Sekcji Sztuki Poetyckiej w Pruskiej Akademii Sztuki. Z tego stanowiska zrezygnował w 1928 r. i przeprowadził się do swojego majątku Seeheim koło Konstancji.

Wilhelm von Scholz był zwolennikiem reżimu nazistowskiego. W 1933 r. opublikował pismo Sechs Bekenntnissen zum neuen Deutschland, w którym odpowiadał laureatowi Nagrody Nobla Romain Rollandowi (1866–1944), który odmówił przyjęcia wyróżnienia Goethe-Medaille z powodu palenia książek w Niemczech. W październiku 1933 r. należał do 88 pisarzy, którzy podpisali lojalkę wobec Adolfa Hitlera (1889–1945). W 1941 r. wstąpił do NSDAP. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Polski publikował w nacjonalistycznej krakowskiej gazecie Krakauer Zeitung.

Po wojnie w czasie denazyfikacji określono go jako współpodążającego (Mitläufer). W 1949 r. został prezydentem (od 1951 honorowym członkiem) organizacji zrzeszającej pisarzy scenicznych i kompozytorów Verband deutscher Bühnenschriftsteller und Komponisten. W 1952 r. wystąpił z P.E.N.-Zentrum. Od 1955 do 1969 r. był członkiem Sekcji Literatury w Akademii Sztuki w Berlinie Zachodnim.

Wilhelm von Scholz zmarł 29 maja 1969 w majątku Seeheim koło Konstancji i został pochowany na cmentarzu Allmannsdorfer Friedhof w Konstancji.

Dzieła (wybór)


  • Frühlingsfahrt. (wiersze), München 1896.
  • Der Gast. (dramat), München 1900.
  • Der Spiegel. (wiersze), Leipzig 1902.
  • A. v. Droste-Hülshoff. (biografia, praca doktorska), Berlin, Leipzig 1904.
  • Hebbel. (biografia), Berlin, Leipzig 1905.
  • Gedanken zum Drama und andere Aufsätze über Bühne und Literatur. München, Leipzig 1905.
  • Der Jude von Konstanz. (tragedia), München, Leipzig 1905.
  • Meroe. (tragedia), Berlin 1906.
  • Der Bodensee. (dziennik z podróży), Stuttgart 1907.
  • Deutsche Mystiker. Leipzig 1908.
  • Die unsichtbare Bibliothek. (esej), München 1910.
  • Die Unwirklichen. (opowiadania), Konstanz 1916.
  • Der Plunder von Jahrmarktsweiler. (komedia), Stuttgart 1917.
  • Erzählungen. Leipzig 1924.
  • Im Spiegel der Zeit. Stuttgart 1924.
  • Gesammelte Werke. 5 tomów, Stuttgart 1924.
  • Wanderungen. (autobiografia), Stuttgart 1924.
  • Perpetua. (powieść), Berlin 1926.
  • Unrecht der Liebe. (powieść), Leipzig 1931.
  • Mein Leben. (autobiografia), Berlin 1934.
  • Spiel in Lüften. (wiersze i esej), Hamburg 1937.
  • Das deutsche große Welttheater. (dramat), Leipzig 1941.
  • Die Nacht der Entscheidung. (nowela), Stuttgart 1944.
  • Irrtum und Wahrheit. (aforyzmy), Gütersloh 1950.
  • Das Inwendige. (opowiadania), Stuttgart u. a. 1958.
  • Kunst der kurzen Erzählung. (esej), Würzburg 1963.
  • Mein Theater. Tübingen 1964.
  • Theodor Dorn. (powieść), Ulm 1967.

Literatura


  • Emil Bleuler: Wilhelm von Scholz. Zurych 1929 (praca doktorska).
  • Doris Beckers: Wilhelm von Scholz’ Theatertätigkeit in Stuttgart. Als Dramaturg, Regisseur und Schauspieler. München 1956 (praca doktorska).
  • Johannes John: Scholz, Franz Johannes Wilhelm w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, ISBN 978-3-428-11204-3, s. 451–453.

Linki