Willibald Pirckheimer

Willibald Pirckheimer (znany także jako Bilibald Pirkheimer, Bilibald Pirckheimer; ur. 4 grudnia 1470 w Eichstätt; zm. 22 grudnia 1530 w Norymberdze) - niemiecki humanista, przyjaciel Albrechta Dürera (1471-1528), doradca cesarza Maksymiliana I (1459-1519). (wyznania katolickiego)

Willibald Pirckheimer
Willibald Pirckheimer.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johannes Pirckheimer, prawnik; matka N.N.; siostra Caritas (1467-1532); - ożenił się w 1495 r. z Crescentią Rieter (zm. 1504); dzieci miał 1 syna (wcześnie zmarł) i 5 córek.

Życiorys

Willibald Pirckheimer studiował w latach 1488-1495 sztuki wyzwolone i prawo w Padwie i Pawii. Nabył tam niespotykaną wówczas w Niemczech znajomość języka greckiego, jak również podstawy wiedzy encyklopedycznej. Jesienią 1495 r. wrócił do Norymbergi i zgodnie z rodzinną tradycją został prawnikiem w radzie miejskiej. Po powrocie z Włoch znalazł się wkrótce w centrum norymberskiego kręgu humanistycznego, do którego należeli Conrad Celtis (1459-1508), Hartmann Schedel (1440-1514), Lazarus Spengler (1479-1534), Johannes Schöner (1477-1547), Christoph Scheurl (1481-1542) i Albrecht Dürer, z którym bardzo się zaprzyjaźnił.

Od 1496 do 1523 r. należał - z przerwą w latach 1502-1505 - do rady miasta. Wspierał humanistycznie ukierunkowaną »szkołę poetycką« (1496-1509). W latach 1499-1502 dowodził mało skutecznie kontyngentem norymberskim, który walczył po stronie Maksymiliana I w wojnie austriacko-szwajcarskiej. W 1500 r. Maksymilian I przyjął go na swojego doradcą, a w 1506 podobnie jak w 1526 r. przez cesarza Karola V (1500-1558) został mianowany radcą cesarskim. W 1511 i 1512 r. kierował poselstwami na sejmy Rzeszy w Trewirze i Kolonii.

Znaczenie

Jego integracyjny i uniwersalny program, który skierowany był na odnowę kulturalną we wszystkich obszarach sztuki i nauki, na odnowę publicznej i prywatnej moralności oraz religii, znalazł odzwierciedlenie w twórczości Dürera, Celtisa (Amores), jak również w jego dewizach życiowych (»Initium sapientiae timor Domini« (Początkiem mądrości bojaźń Pańska), »Vivitur ingenio, caetera mortis erunt« (Geniusz żyje (nadal), wszystko inne jest śmiertelne lub Duch twórczy żyje, wszystko inne jest śmiertelne), »Virtus interire nequit« (Władza nie może zginąć)).

Pirckheimer angażował się także w uczone dysputy swoich czasów. W szczególności wstawił się za Johannesem Reuchlinem (1455-1522) w piśmie Epistola apologetica (1517) i Marcinem Lutrem (1483-1546). Prawdopodobnie był autorem wydanej w 1520 r. pod pseudonimem Joannes Franciscus Cottalambergius satyry Eckius dedolatus, w której wyśmiany został przeciwnik Lutra Jan Eck (1486-1543). W każdym razie Eck kazał go poddać ekskomunice w bulli papieskiej z 29.09.1520 r. skierowanej przeciw Lutrowi i jego zwolennikom. Jednak skreślony został z listy ekskomunikowanych w bulli wydanej w 1521 roku. W wyniku tego Pirckheimer zrezygnował z dalszych teologicznych wypowiedzi i wziął udział w dyskusji o kwestiach wiary dopiero po wprowadzeniu Reformacji w Norymberdze w 1525 roku. Przy całej swojej sympatii do Lutra, który mieszkał w jego domu w 1518 r. i szerzonej przez niego nauki pozostał przy wierze katolickiej i wspierał swoją siostrę Caritas w jej zabiegach o zachowanie klasztoru klarysek w Norymberdze.

Na przełomie lat 1526/27 sformułował w dyskusji z Janem Oekolampadem (1482-1531) swoje stanowisko dotyczące realnej obecności Jezusa Chrystusa w Eucharystii. Pirckheimer rozwinął przy tym niezależną teologię humanistyczną, którą można określić jego sformułowaniem »Nec Lutheranus neque Eckianus, sed Christianus sum« (Nie jestem ani luteranin ani zwolennikiem Ecka, ale jestem chrześcijaninem).

Propagował także znajomość greckich pisarzy i ojców Kościoła, przy czym dokonał tłumaczenia ich pism na język łaciński i niemiecki. Razem z Dürerem rozwinął pewną nową symbolikę obrazu, która została zastosowana w Triumphwagen i Ehrenpforte i służyła propagowaniu koncepcji cesarza Maksymiliana.

Pirckheimer odegrał także wybitną rolę w recepcji prawa rzymskiego w Niemczech. Jego opinia oraz Filipa Melanchtona (1497-1560) przyczyniła się do wydania w Norymberdze w 1529 r. prawa rzymskiego, którego tekst został opracowany przez Gregora Haloandera (1501-1531) i wydany pt. DIGESTORVUM SEV PANDECTARVM LIBRI QVINQUAGINTA.

Dzieła (wybór)

  • Plvtarchi Chaeronei Stoici Ac Viri Clarissimi De His Qvi Tarde A Nvmine Corripivntvr Libellvs. tłum. Plutarcha, 1513.
  • Eccius dedolatus. 1520.
  • Apologia seu podagrae laus. 1522.
  • Bilibaldi Birckheimheri De vera Christi carne & vero eius sanguine. 1526.
  • De vera Christi carne et vero eius sanguine ad Ioan. Oecolampadium responsio. 1527.

Literatura

  • Bernhard Ebneth: Willibald Pirckheimer. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, s. 475.
  • Ludwig Geiger: Pirckheimer, Bilibald. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 26, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, s. 810-817.
  • Klaus-Stefan Krieger: Willibald Pirckheimer. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 7, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, s. 628-633.

Linki