Ludwig I von Anhalt-Köthen
Ludwig I von Anhalt-Köthen (ur. 17 czerwca 1579 r. w Dessau; zm. 7 stycznia 1650 r. w Köthen) - pochodzący z dynastii askańskiej książę Anhalt-Köthen i założyciel Towarzystwa Owocodajnego, pierwszego niemieckiego towarzystwa językowego działającego w latach 1617-1680.
 |
| Ludwig I von Anhalt-Köthen. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec książę Joachim Ernst von Anhalt (1536-86), syn księcia Johanna IV von Anhalt-Zerbst (1504-51) i Margarete von Brandenburg; matka Eleonore (1552-1618), córka księcia Krzysztofa Wirtemberskiego (1515-1568) i Anny Marii von Brandenburg-Ansbach; - ożenił się 1) w Rheda w 1606 r. z Amoeną Amalią (1586-1625), córka grafa Arnolda von Bentheima, 2) w 1626 r. z Sophie (1599-1654), córką grafa Simona VI. zur Lippe; miał syna i córkę z pierwszego małżeństwa oraz syna i córkę z drugiego małżeństwa.
Życiorys
Ludwig otrzymał staranne wychowanie w kalwinistycznym duchu na dworze w Dessau. W towarzystwie guwernera udał się w 1596 r. w podróże edukacyjne, które prowadziły przez Holandię do Anglii i Francji. Decydujący wpływ na jego życie wywarł sześcioletni pobyt we Włoszech. 23 sierpnia 1600 r. przyjęto go jako pierwszego niemieckiego członka do włoskiej akademii lingwistyczno-literackiej, Accademia della Crusca.
Po podziale spadku Księstwa Anhalt otrzymał w 1603 r. część kraju Köthen, co stworzyło mu możliwość założenia tutaj własnego dworu muz we włoskim stylu. Przy pomocy Wolfganga Ratke (1571-1635) zreformował szkolnictwo w swoim kraju i założył w tym celu własną drukarnię i wydawnictwo. Sprowadził na swój dwór uczonych z wielu rejonów Niemiec.
Podczas uroczystości pogrzebowych swojej zmarłej siostry, księżnej Dorothei Marii von Anhalt (1574-1617) powołał do życia 24 sierpnia 1617 r. pierwsze niemieckie towarzystwo językowe Towarzystwo Owocodajne (niem. Fruchtbringende Gesellschaft). Jako wieloletni zarządca towarzystwa wywarł silny wpływ na nowy porządek gramatyczny i modernizacją języka niemieckiego. Do towarzystwa przyjmowani byli oprócz członków protestanckiej szlachty przede wszystkim czołowi przedstawiciele poezji i retoryki z niemieckiego obszaru językowego. Krótko po wojnie trzydziestoletniej i tuż po śmierci Ludwiga I von Anhalt-Köthen w dniu 7 stycznia 1650 r. Towarzystwo Owocodajne liczyło ponad 600 członków i było najbardziej istotną organizacją tego rodzaju w Niemczech. Ludwig I von Anhalt-Köthen został pochowany w ewangelickiej katedrze św. Jakuba (niem. St.-Jakobs-Kirche) w Köthen (Anhalt).
Oprócz wierszy, które pisał z okazji przyjęcia każdego nowego członka do Towarzystwa Owocodajnego dokonał w 1638 r, tłumaczenia »Księgi Hioba« w prawie 7000 wersów napisanych aleksandrynem, a już w następnym roku ukazało się jego tłumaczenie prozą »Denckwürdige Geschichte des grossen Tamerlanis« (fr. Histoire du Grand Tamerlanes où sont décrits les rencontres...) Jeana du Bec-Crespina (1540-1610). W następnych latach dokonał kolejnych tłumaczeń z języka francuskiego i włoskiego. Nieukończone pozostało jego ostatnie dzieło, olbrzymi wiersz z podróży, w którym próbował wyrazić wrażenia ze swoich młodzieńczych podróży edukacyjnych, a z którego zachowało się 7800 wersów.
Dzieła (wybór)
- Verzeichnus und Taxa Deren Gewürtz und Specereyen/ so vornemlich und fast alle Märckte steigen oder fallen. 1613.
- Von Gottes gnaden wir Ludwig/ Fürst zu Anhalt/ Graff zu Ascanien/ Herr zu Bernburgk und Zerbst/ [et]c. Entbieten allen und jeden/ so in diesen unsern Gasthoff einkehren/ unsern gruß/ gnad und alles guts/ und fügen ihnen hiermit zuwissen/ Nach dem wir zu gemeinem besten/ in bequemer beherbergung tractation und verpglegung der Durchreisenden/ nach gelegenheit deß Orts/ diesen offenen Gasthoff und Herberg zu gegenwertigem stande und wesen erbawen/ anrichten und bestellen lassen/ Daß wir denselben auch zu hand hab/ Schutz/ Schirm/ und beförderung der Gottselig: und Erbarkeit/ mit nachfolgenden billich: und rechtmässigen freyheiten/ Ordnung und satzungen zuversehen vor nötig und gut erachtet/ verordnet und gesetzt haben/ Ordnen und setzen in krafft dieses mit gutem wissen/ zeitigem Raht/ und auß vollkommenen gewalt/ Als hernach folget ... 1617.
- Johannis Baptistae Gelli Vornehmen Florentinischen Academici Anmutige Gespräch Capricci del Bottaio genandt. 1619.
- Der Fruchtbringenden Gesellschafft Abgegangenes Schreiben An den Leimenden Und dessen Antwort An die gantze Gesellschafft. 1623.
- Kurtzer Bericht Von der Fruchtbringenden Gesellschafft Vorhaben/ auch dero Nahmen/ Gemählde und Wörter. 1628.
- Von Gottes Gnaden Wir Ludwig/ Fürst zu Anhalt ... Fügen Jedermänniglich/ bevorab höchstermelter Königl. Mayst. und der Cron Schweden etc. wie auch der Evangelischen Chur: Fürsten unnd Stände ... hiermit zu wissen ... ; So geschehen und geben Halla am 15. Martii Anno 1633. 1633.
- Das Buch Hiob. 1638.
- Francisci Petrarchae, Des vornemen alten Florentinischen Poeten Sechs Triumphi oder Siegesprachten,I. Der Liebe, II. Der Keuschheit, III. Des Todes, IV. Des Gerüchtes, V. Der Zeit, und VI. Der Ewigkeit. 1643.
- Der gekrönte David. 1648.
Literatura
- Ferdinand Siebigk: „Ludwig, Fürst von Anhalt-Köthen.” W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 19, Duncker & Humblot, Leipzig 1884, s. 476-483 (online).
- Gerhard Dünnhaupt: „Ludwig.” W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 15, Duncker & Humblot, Berlin 1987, ISBN 3-428-00196-6, s. 347 (online).