Auguste Renoir

Pierre-Auguste Renoir (ur. 25 lutego 1841 w Limoges, Limousin; zm. 3 grudnia 1919 w Cagnes-sur-Mer, Côte d’Azur) – francuski malarz, najwybitniejszy przedstawiciel impresjonizmu. W latach 80-tych XIX wieku ewoluował w kierunku realizmu. Malował akty, portrety, pejzaże, martwą naturę, obrazy marynistyczne i sceny rodzajowe. Był także pastelistą, sztycharzem, litografem, rzeźbiarzem i rysownikiem. Podczas około sześćdziesięciu lat namalował prawie cztery tysiące obrazy.

Auguste Renoir - Autoportret (1876)
Auguste Renoir – autoportret.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Léonard Renoir (1799-1874), krawiec;
  • Matka: Marguerite Merlet (1807-1896), krawcowa;
  • Żona: od 1890 Aline Charigot (1859–1915), krawcowa;
  • Dzieci: syn Pierre (14 wrzesień 1868–ok. 1930) i córka Jeanne Marguerite (21 lipca 1870–8 czerwca 1934) z związku z Lise Tréhot (1848-1922) oraz Pierre Renoir (1885-1952, aktor), Jean Renoir (1894-1979, reżyser, aktor i pisarz) i Claude Renoir (1901-1969, ceramik) z żoną Aline Charigot.

Życiorys i twórczość

Dzieciństwo i nauka

Auguste Renoir urodził się 25 lutego 1841 w Limoges jako szóste z siedmiorga dzieci krawca Léonarda Renoira (1799-1874) i jego żony Marguerite Merlet (1807-1896). W 1844 roku rodzina opuściła Limoges i przeprowadziła się do Paryża, z nadzieją na poprawę sytuacji finansowej. W wieku 13 lat August Renoir zaczął praktykę jako malarz porcelany w warsztacie Lévy Frères & Compagnie. Odtąd do 1862 roku uczęszczał na wieczorowe kursy rysunku. Szybkie postępy w nauce spowodowały, że już w wieku 15 lat powierzono mu w manufakturze wykonywanie malowideł, które zlecano jedynie bardzo doświadczonym dekoratorom. Z otrzymywanej pensji mógł już się utrzymać, a nawet pomagać rodzicom. Jednak w tym czasie również do zdobienia porcelany wkroczyła mechanizacja, i gdy miał 17 lat manufaktura została zamknięta. Odtąd na utrzymanie zarabiał malowaniem wachlarzy, markiz i kolorowaniem herbów.

Okres impresjonistyczny

W 1862 roku Auguste Renoir zdał egzamin do l’École des beaux-arts de Paris i został uczniem w atelier Charles'a Gleyre'a, gdzie spotkał Claude'a Moneta, Frédérica Bazille'a i Alfreda Sisleya. Razem z nimi często malował w plenerze w lesie Fontainebleau.

Relacje Renoira z Gleyrem stopniowo się pogarszały, a gdy ten przeszedł na emeryturę w 1864, młody malarz opuścił szkołę. Tymczasem, chociaż pierwsze dzieło, które wystawił w Salonie Paryskim (Esmeralda, 1864) odniosło prawdziwy sukces, to po wystawie je zniszczył. Portrety z tego okresu wykazują wpływ Jean-Auguste-Dominique'a Ingres'a i Alfreda Dehodencqa, a martwe natury Gustave'a Courbeta. Również zapożyczał tematy od Eugène'a Delacroix (np. orientalna kobieta). W 1865 roku zaakceptowano do Salonu Paryskiego jego prace: Portret Williama Sisleya i Letni wieczór, obraz uważany dzisiaj za zaginiony. W tym okresie ważną modelką była dla niego jego metresa Lise Tréhot. Pozowała mu m.in. do obrazu olejnego Liza z parasolką (1867), który wystawił w Salonie w 1868 roku. Obraz ten spotkał się z entuzjastyczną recenzją młodego krytyka Émila Zoli. Jednak generalnie, krytyki były raczej złe i w prasie ukazało się wiele karykatur.

Z związku Auguste Renoira z Lise Tréhot (1848-1922) urodziło się dwoje dzieci: syn Pierre (14 wrzesień 1868–ok. 1930) i córka Jeanne Marguerite (21 lipca 1870–8 czerwca 1934).

Pobyt Renoira z Monetem w Grenouillère (popularne miejsce wypoczynku na wyspie Croissy-sur-Seine) stał się decydujący dla jego kariery. Malował faktycznie w plenerze, co zmieniło jego paletę i podzieliło jego dotknięcia pędzla (mniej niż u Moneta, który poszedł dalej w tej dziedzinie). Nauczył się oddawać efekty światła i przestał używać czerni do pokazania cieni. Odtąd zaczął się okres impresjonizmu w twórczości Augusta Renoira. Monet z upodobaniem malował pejzaże, a Auguste Renoir postacie.

Podczas wojny francusko-pruskiej w latach 1870-1871, Auguste Renoir został zmobilizowany i przydzielony do kawalerii w Bordeaux, a następnie w Tarbes. Ciężko zachorował i przed zdemobilizowaniem w marcu 1871 roku był hospitalizowany w Bordeaux. W marcu 1872 roku spotkał handlarza dziełami sztuki Paula Durand-Ruela. We wrześniu 1873 roku opuścił swoje studio przy ulicy Notre-Dame-des-Champs i przeniósł się do większego atelier przy ulicy Saint-Georges. W 1876 roku wynajął skromne atelier przy rue Cortot nr 12, gdzie od 1960 roku mieści się Musée de Montmartre (Muzeum Montmartre).

Wraz z innymi impresjonistami brał udział w Pierwszej wystawie malarzy impresjonistycznych (Première exposition des peintres impressionnistes) w 1874 roku i w kolejnej w 1878 roku, podczas której zaprezentował swoje główne dzieło Bal w moulin de la Galette (1876). Obraz ten kupił Gustave Caillebotte, członek, mecenas grupy i wystawca prac impresjonistów. Obraz ten posiada charakterystyczny styl i odzwierciedla poszukiwania artysty trwające w latach 70-tych XIX wieku: płynne i barwne dotknięcia pędzla, barwne cienie bez użycia czerni, efekt tekstury, gra światła filtrowanego przez liście, chmury, smak scen z paryskiego życia, modele z jego otoczenia (przyjaciele i ludzie z bohemy Montmartru). Do aktów angażował przede wszystkim profesjonalne modelki, potem młode kobiety, które czasami spotkał na ulicy, a którym płacił oferując im portret, kwiaty lub modny kapelusz.

Malarstwo bardziej klasyczne

Około 1880 roku Auguste Renoir żył w nędzy, nie mógł sprzedać namalowanych obrazów, a recenzje jego prac były często złe. Postanowił już nie wystawiać z przyjaciółmi impresjonistami i wrócić do oficjalnego Salonu Paryskiego. W 1878 roku pokazał w czasie wystawy Salon de 1878 tylko jeden obraz zatytułowany Kawa (Le Café). Dzięki prestiżowym zleceniom portretowym - takim jak Madame Charpentier i jej dzieci w 1878 roku - stał się znany i zdobywał coraz więcej zleceń. Jego sztuka zyskiwała coraz większą aprobatę, szukał bardziej linearnych efektów, wyraźnych kontrastów, podkreślał kontury, jak w słynnym obrazie Śniadanie wioślarzy namalowanym w latach 1880-1881, chociaż temat pozostał bliski dziełom z lat 70-tych. Na tym obrazie można zauważyć jego nowy model, Aline Charigot, jego kochankę, która w 1890 roku zostanie jego żoną. O tej ewolucji świadczy namalowana w 1883 roku seria trzech obrazów Taniec w Bougival, Taniec w mieście i Taniec na wsi.

Między 1881 a 1883 rokiem Auguste Renoir odbył kilka podróży, które zaprowadziły go na południe Francji (do l'Estaque, gdzie odwiedził Paula Cézanne'a), Afryki Północnej, gdzie namalował liczne pejzaże i Włoch. Kontakt z dziełami Rafaela w Watykanie uzmysłowił mu, że dotarł do końca impresjonizmu, że jest w impasie i chce tworzyć dzieła ponadczasowe, bardziej „poważne”; miał wrażenie, że nie umie rysować. Wszedł w okres, który osiągnął kulminację w 1887 roku, kiedy zaprezentował w Paryżu słynne Wielkie kąpiące się (Grandes Baigneuses). Kontury tych postaci stały się bardziej precyzyjne. Rysował formy z większą surowością, kolory stały się zimniejsze, a jego malarstwo cechował nawrót do klasycyzmu i wpływ dawnej sztuki (zwłaszcza płaskorzeźba François'a Girardona w Wersalu dla obrazu Wielkie kąpiące się). Obraz Wielkie kąpiące się został bardzo źle przyjęty zarówno przez przedstawicieli awangardy (zwłaszcza Camille Pissarro), jak również akademików. Handlarz dziełami sztuki, Paul Durand-Ruel kilka razy go prosił, aby porzucił nowy styl.

Gdy został ponownie ojcem w 1885 roku, poświęcił się malarstwu o macierzyństwie (Macierzyństwo, 1886).

Dzięki Aline Charigot odkrył w 1888 roku jej miasteczko Essoyes.

Okres uznania

W latach 1890–1900 Auguste Renoir ponownie zmienił styl malowania. Nie był to ani czysty impresjonizm, ani styl okresu powrotu do klasyki i czystości linii Jean-Auguste-Dominique'a Ingresa, lecz połączenie ich obu. Zachował tematy Ingresa, ale odzyskał płynność rysów twarzy. Pierwszym dziełem z tego okresu był obraz Młode dziewczyny przy pianinie (Les jeunes filles au piano, 1892). Po narodzeniu kolejnego syna w 1894 roku ponownie podjął temat macierzyństwa, a zatrudniona przez malarza mamka, Gabrielle Renard (1878–1959), stała się jednym z jego częstych modeli i muzą.

Auguste Renoir mieszkał od 1889 w Paryżu w pawilonie nazwanym „Zamek Mgieł” („Château des Brouillards”) przy rue Girardon nr 13. W 1896 roku kupił dom w Essoyes, w którym spędzał miesiące letnie. Jego obrazy dobrze się sprzedawały, a krytycy zaczęli akceptować i cenić jego styl. W 1897 roku spadł z roweru koło Essoyes i złamał prawą rękę. Upadek ten uznano za przyczynę, przynajmniej częściowo, późniejszego pogorszenie się jego stanu zdrowia. W 1899 roku uczestniczył w pogrzebie Alfreda Sisleya. Namalowane tego samego roku płótno Zamiatająca kobieta( La Balayeuse) dał na sprzedaż zorganizowaną przez Moneta 1 maja 1899 roku w galerii Georges'a Petit'a, aby pomóc dzieciom Sisleya. W 1900 roku został Kawalerem Legii Honorowej, a w 1911 jej Oficerem.

Ze względu na zdrowie zamieszkał w 1903 roku z rodziną w Cagnes-sur-Mer. Postępujący reumatyzm spowodował, że około 1905 roku malarz przestał chodzić. Do prac z tego okresu zaliczają się przede wszystkim portrety, akty, martwe natury i sceny mitologiczne. Jego obrazy wystawiano w całej Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki. Nie zaprzestał próbować nowych technik, a w szczególności oddał się rzeźbiarstwu, mimo że jego ręce były zdeformowane przez reumatoidalne zapalenie stawów.

Ostatnie lata

Pomimo choroby i owiniętych dłoni bandażem (stąd legenda o pędzlu przymocowanym do ręki) Auguste Renoir malował aż do śmierci w 1919 roku. Będąc już na łożu śmierci, poprosił o płótno i pędzle, aby namalować bukiet kwiatów który znajdował się na parapecie okiennym. Oddając pielęgniarce ostatni raz pędzle miał powiedzieć: „Sądzę, że zaczynam coś rozumieć”.

Zmarł 3 grudnia 1919 roku i początkowo został pochowany obok małżonki na starym cmentarzu przy zamku w Nicei. Dwa i pół roku później, 7 czerwca 1922 roku szczątki małżonków przeniesiono zgodnie z ich wolą na cmentarz w Essoyes.

Dzieła (wybór)

  • Portret matki Renoira, 1860.
  • Kabaret matki Anthony, 1866, Nationalmuseum w Sztokholmie.
  • Szyjąca Lise Tréhot, 1866, Dallas Museum of Art.
  • Malarz przy sztaludze, 1867, Musée d’Orsay w Paryżu.
  • Lise z parasolem, 1867, Folkwang Museum w Essen.
  • W lecie, 1868, Alte Nationalgalerie w Berlinie.
  • La Grenouillère, 1869, Nationalmuseum w Sztokholmie.
  • Odaliska, 1870, National Gallery of Art in Washington, D.C.
  • Pont-Neuf, 1872, National Gallery of Art in Washington, D.C.
  • Madam Monet z synem, 1874, National Gallery of Art in Washington, D.C.
  • Tancerka, 1874, National Gallery of Art in Washington, D.C.
  • Jeanne Samary, 1878, Ermitaż w Sankt Petersburgu.
  • Śniadanie wioślarzy, 1880–81, Phillips Collection in Washington, D.C.
  • Parasole, 1881–1885, National Gallery w Londonie.
  • Richard Wagner, 1882, Musée d’Orsay w Paryżu.
  • Sąd Parysa, 1908, Phillips Collection in Washington, D.C.
  • Gabrielle z różą, 1911, Musée d’Orsay w Paryżu.

 

Auguste Renoir Szyjąca Lise

 

Szyjąca Lise, 1866.

Zamiatająca kobieta

 

Zamiatająca kobieta, 1899.

Pont-Neuf

 

Pont-Neuf, 1872.

Auguste Renoir Młode dziewczyny przy pianinie

 

Młode dziewczyny przy pianinie, 1892.

Auguste Renoir Koniec śniadania

 

Koniec śniadania, 1879. 

Madame Charpentier i jej dzieci

 

Madame Charpentier i jej dzieci,  1878.

Literatura

  • Michel Ferloni: Encyclopédie des Impressionnistes, Lausanne, Edita S.A., 1992.
  • Paul Joannides: Renoir sa vie, son œuvre, Courbevoie, Éditions Soline, 2000.

Linki

  • Pierre-Auguste Renoir w fr.wikipedia.org (online).