Otton z Fryzyngi

Otton z Fryzyngi, właśc. Otto von Freising (ur. ok. 1111, zm. 22 września 1158 w opactwie Morimond) – niemiecki biskup rzymskokatolicki, jeden z najwybitniejszych kronikarzy średniowiecza.

Otton z Fryzyngi. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Leopold III Święty (1095/96-1136), margrabia Austrii z dynastii Babenbergów;
• Matka: Agnieszka von Waiblingen (1072–1143, [1 mąż książę Fryderyk I Szwabski, 1050–1105]), córka cesarza Henryka IV Salickiego (1050–1106);
• Rodzeństwo: Henryk Jasomirgott (1107–1177),Leopold IV Szczodry (1108–1141), Berta (zm. ok. 1150), Agnieszka Babenberg (zm. ok. 1160–1163, żona księcia Władysława II Wygnanńca, Ernst (zm. po 1137), Otto von Freising (1112–1158), Konrad, biskup Pasawy w latach 1148-1164, arcybiskup Salzburga w latach 1164-1168 (1115–1168), Elżbieta (zm. 1143), Gertruda (zm. 1151, żona króla czeskiego Władysława II), Judyta.

Biografia

Otton z Fryzyngi wcześnie już jako dziecko przeznaczony był do stanu duchownego i pełnił funkcję prepozyta w ojcowskim opactwie w Klosterneuburgu. Podczas okresu nauki w Paryżu (ok 1126–32) zapoznał się z wczesną literaturą scholastyczną oraz myślą Hugona ze Świętego Wiktora i Gilbert de la Porrée, która wywarła wpływ na jego twórczość. W 1132 roku wstąpił do klasztoru cystersów w Morimond (region Szampania-Ardeny we Francji). W 1138 roku wybrano go na opata, w związku z reorganizacją Bawarii przez króla Konrada III został w tym samym roku wyniesiony na biskupa Freisingu, a jego brat został księciem Bawarii.

Jako biskup zabezpieczył zagrożoną diecezję przed rządcami majątku Wittelsbachów i księcia bawarskiego Henryka Lwa. W ramach reformy kanonicznej założył lub zreformował kilka klasztorów dla kanoników regularnych (premonstratensi w Schäftlarn 1140 i Neustift 1140/43, augustianie w Schlehdorf 1140 i Schliersee 1141; reformy klasztorów i fundacji w Weihenstephan i Innichen), a w 1158 zreformował kapitułę katedralną. Otton z Fryzyngi starał się zabezpieczyć podstawy gospodarcze swojej diecezji poprzez przywileje, darowizny i transakcje wymienne, ale musiał pogodzić się z dużymi stratami, jakie przyniosło zniszczenie mostu na Isarze w Föhring przez Henryka Lwa w 1158 roku, co spowodowało koncentrację rynku w Monachium. Jako biskup cesarski występował także na różnych zjazdach cesarskich we wszystkich częściach cesarstwa, w latach 1141 i 1145/46 udał się do Viterbo i Rzymu na zlecenie cesarskie do papieża, a w latach 1148/49 wziął udział w nieudanej drugiej krucjacie. Otton z Fryzyngi zachował swój cysterski światopogląd także jako biskup, nadal nosił habit zakonu i od czasu do czasu brał udział w kapitułach generalnych w Cîteaux. Dlatego też w 1158 roku nie brał udziału w kampanii włoskiej Fryderyka Barbarossy, aby móc udać się do Cîteaux.

Trwałe znaczenie Otton z Fryzyngi osiągnął dzięki pismom historycznym „Chronica sive historia de duabus civitatibus” i „Gesta Friderici Imperatoris”. Pierwsze z nich, „Chronica sive historia de duabus civitatibus” (Historia dwóch państw), pisał w latach 1143–1146. Zachowała się druga wersja tego dzieła sporządzona w 1157 roku, którą zadedykował cesarzowi Fryderykowi I Barbarossa. Historiograficzne znaczenie tego pisma, które w siedmiu księgach opisuje historię od stworzenia do czasów współczesnych w roku 1146, a w ósmej księdze podsumowuje proroctwa i interpretacje egzegetyczne dotyczące końca świata i zaświatów, polega nie tyle w jego materialnej zawartości, ile w jego niezależnym opracowaniu i światopoglądzie, który się za nim kryje. Kronika Ottona z Fryzyngi, będąca teologiczno-filozoficzną interpretacją świata i planowanej historii jako objawienia Bożego (historii zbawienia), systematycznie streszczająca materiał historyczny, jest pierwszą uniwersalną syntezą historyczną w stylu wielkich dzieł patrystycznych Augustyna z Hippony (De civitate Dei) i Orozjusza (Historia adversum paganos), do których nawiązuje wraz z Boecjuszem, ale które reinterpretuje w sensie wysoko średniowiecznym. Kronika poświęcona jest przekształceniu idei augustiańskich względnie platońskich, zwłaszcza teorii dwóch państw. W centrum uwagi autora znajdują się imperia światowe, które – jak wszystkie kultury – wędrują ze Wschodu na Zachód i aż do końca świata znajdują swoją ostateczną formę w Imperium Romanum. Decydujące znaczenie ma tu fakt, że Ecclesia Christi, Kościół Chrystusowy, jednoczy się z Imperium Romanum i w ten sposób staje się Civitas Dei, doskonałą harmonią władzy duchowej i doczesnej. Główną cechą pisma jest jednak doktryna Ottona z Fryzyngi o stałej zmienności świata (mutabilitas mundi), dlatego kończy poszczególne księgi w każdym przypadku decydującym przewrotem historycznym i lamentującym komentarzem. Pogląd Ottona z Fryzyngi na teraźniejszość, często określany jako pesymistyczny, wyrósł z kryzysu tzw. kontrowersji inwestytury, spory między cesarzem a papieżem zburzyły światopogląd biskupa z Fryzyngi, który opierał się na harmonii i postępie. Zjednoczenie dwóch "civitates", "civitas Dei" i "civitas mundi", w jedną "civitas permixta", które dokonywało się od czasu chrystianizacji cesarstwa rzymskiego za czasów Teodozjusza, zdawało się ponownie rozpadać wraz z wygnaniem Henryka IV i zwiastować koniec świata, który Otton z Fryzyngi dostrzegał jedynie jako opóźniony dzięki pobożności nowych zakonów monastycznych i kleryckich. Kronika stanowi próbę ujęcia tradycyjnego obrazu świata i historii na podstawie współczesnych doświadczeń. Kryje się za tym pewna tendencja etyczna: człowiek, obdarzony intelektem, wiarą i wolnością wyboru, powinien nauczyć się z tej zmienności zwracać się do wewnątrz, ku Bogu i ku wieczności.

Napisana w 1157/58 na zlecenie Fryderyka Barbarossy „Gesta Friderici Imperatoris“, utrzymana w innym nastroju, ocenia teraźniejszość w świetle sukcesów nowego cesarza. Świadomie zaprojektowane „Gesta Friderici Imperatoris“ przedstawia jednocześnie historię domu Hohenstaufenów i historię królewską. Nie kontynuuje kroniki, lecz rozpoczyna ją na nowo w momencie sporu o inwestyturę. Pierwsza księga opisuje powstanie Hohenstaufów jako książąt szwabskich i królów niemieckich, druga – panowanie Fryderyka Barbarossy do września 1156 roku. Powiernik Ottona z Fryzyngi, Rahewin (zm. między 1170 a 1177), kontynuował „Gesta Friderici Imperatoris“ w dwóch kolejnych księgach aż do lutego 1160 roku.

Pisma

• Chronica sive historia de duabus civitatibus, 1143–1146, druga wersja 1157.
• Gesta Friderici Imperatoris, 1157/58.

Literatura

• Hans-Werner Goetz: "Otto von Freising" w: Neue Deutsche Biographie 19 (1999), s. 684-686, online.