Rosa Mayreder
Rosa Mayreder (pseudonim: Franz Arnold; ur. 30 listopada 1858 w Wiedniu jako Rosa Obermayer; zm. 19 stycznia 1938 w Wiedniu) – austriacka pisarka, bojowniczka o prawa kobiet, filozof kultury, librecistka i malarka.
Rosa Mayreder. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Franza Obermayer;
- Matka: Marie z d. Engel;
- Mąż: od 1881 Karl Mayreder.
Życiorys
Rosa Mayreder była córką właściciela gospody Franza Obermayera i jego drugiej żony Marie z d. Engel. Miała czworo rodzeństwa i ośmioro przyrodniego. Uczęszczała do prywatnej szkoły dla dziewcząt oraz otrzymała prywatne lekcje języka francuskiego, gry na fortepianie i malarstwa. Jednak chciała otrzymać podobne wykształcenie jak bracia i za zgodą ojca uczestniczyła w lekcjach łaciny i greki, które otrzymywał brat.
Od 1897 roku była uczennicą malarza Hugo Darnauta. Malowała przede wszystkim krajobrazy i martwą naturę. Jako malarka odniosła też zauważalne sukcesy. Akwarele Rosy Mayreder wystawiono pierwszy raz w 1891 roku w Künstlerhaus w Wiedniu, a później także w Dreźnie, Berlinie i Chicago. Poza tym jako pierwsza kobieta została przyjęta do Aquarellistenclub (Klub Akwarelistów). W latach 1898–99 pisała pod pseudonimem Franz Arnold informacje artystyczne dla Neue Freie Presse.
Rosa Mayreder dużą wagę przywiązywała do zmiany pozycji kobiet w społeczeństwie. Już w młodości krytykowała konwencjonalne role społeczne, które uzależnione były od rodzaju płci. Z upływem lat stała się jedną z najważniejszych teoretyczek pierwszego ruchu kobiet (Erste Frauenbewegung). W pismach filozoficznych i socjologicznych zajmowała się problemami płci i dyskryminacją kobiet, przy tym krytykowała tradycyjny obraz roli kobiet i ich sprowadzenie do obiektu seksualnego pożądania oraz domagała się zmiany stosunków władzy.
Już w 1894 roku aktywnie uczestniczyła w ruchu kobiet i prowadziła liczne odczyty. Obok Marianne Hainisch, Marie Lang i Auguste Fickert należała do centralnych postaci i prekursorek ruchu kobiecego. W 1893 roku założyła razem z Auguste Fickert i Marie Lang Allgemeiner Österreichischer Frauenverein (Powszechne Austriackie Stowarzyszenie Kobiet), którego wiceprzewodniczącą była w latach 1893–1903. Do głównych jej pism należą Zur Kritik der Weiblichkeit i Geschlecht und Kultur, które jednocześnie były najważniejszymi teoretycznymi podstawami pierwszego ruchu kobiet. W 1895 roku Hugo Wolf użył jej libretto w swojej operze Der Corregidor.
Razem z Olgą Prager i Kurtem Federnem założyła w 1897 roku Kunstschule für Frauen und Mädchen (Artystyczna szkoła dla kobiet i dziewcząt), ponieważ dotąd kobiety nie miały możliwości nauki w państwowych szkołach artystycznych. W 1899 roku wydawała razem z Augustem Fickertem i Marie Lang czasopismo Dokumente der Frauen, w którym publikowała również własne eseje.
Od 1912 do 1935 roku Rosa Mayreder opiekowała się chorym psychicznie mężem. Pomimo tego nadal była aktywna politycznie, angażowała się w ruchu pokojowym, dzięki czemu nawiązała kontakt z Berthą von Suttner. W 1919 roku została przewodniczącą Internationale Frauenliga für Frieden und Freiheit (Międzynarodowa Liga Kobiet dla Pokoju i Wolności).
Dzięki prowadzonej działalności mianowaną ją w 1928 roku honorową obywatelką Wiednia („Ehrenbürgerin der Stadt Wien“ - najwyższe wyróżnienie Wiednia). Po przyznaniu się w artykule do żydowskiego pochodzenia dziadka Rosa Mayreder została uznana tylko za „Bürgerin ehrenhalber der Stadt Wien“ (niższy stopień uznania za honorowego obywatela Wiednia). Pośmiertnie jej imieniem nazwano w 1965 roku ulicę Mayredergasse w Wiedniu-Donaustadt i w 2005 Rosa-Mayreder-Park w Wiedniu-Wieden.
Dzieła (wybór)
Eseje
- Zur Kritik der Weiblichkeit. Diederichs, Jena 1905.
- Die Frau und der Internationalismus. Frisch, Wien 1921.
- Geschlecht und Kultur. Diederichs, Jena 1923.
- Askese und Erotik. Diederichs, Jena 1926.
- Ideen der Liebe. Diederichs, Jena 1927.
- Mensch und Menschlichkeit. Braumüller, Wien 1928.
- Die Krise der Ehe. Diederichs, Jena 1929.
- Der letzte Gott. Cottasche Buchhandlung, Stuttgart 1932.
Proza
- Aus meiner Jugend (3 Novellen). Pierson, Dresden 1896.
- Übergänge (Novellen). Pierson, Dresden 1897.
- Idole. Geschichte einer Liebe. S. Fischer, Berlin 1899.
- Pipin. Ein Sommererlebnis. Seemann, Leipzig 1903.
- Fabeleien über göttliche und menschliche Dinge. Anzengruber, Wien 1921.
Libretto, sztuki teatralne, wiersze i aforyzmy
- Der Corregidor. Opera z muzyką Hugo Wolfa (prapremiera 1896, nowa wersja 1896/97 i prapremiera 1898).
- Anda Renata. Mysterium in zwei Teilen (zwölf Bildern). Krey, Wien 1932.
- Gaben des Erlebens. (aforyzmy) Darmstädter Verlag 1935.
- Diana und Herodias. Ein mythisches Spiel. 1937.
- Aschmedais Sonette an den Menschen. (wiersze) 1937.
Literatura
- Hilde Schmölzer: Rosa Mayreder – Ein Leben zwischen Utopie und Wirklichkeit. Biographie. Promedia, Wien 2002.
- Edith Prost: Weiblichkeit und bürgerliche Kultur am Beispiel Rosa Mayreder-Obermayer. Dysertacja. Wien 1983.
Linki
- Rosa Mayreder w de.wikipedia.org (online).