Hans Denck

Hans Denck (ur. ok. 1495 r. w Habach; zm. w listopadzie 1527 r. w Bazylei) - bawarsko-szwajcarski teolog, antytrynitarz, reformator i członek ruchu anabaptystów.

Życiorys

Denck w 1517 r. studiował w Ingolstadt, utrzymywał kontakty z augsburskimi humanistami, przyjaźnił się z Janem Oekolampadem (1482-1531), pracował przez pewien czas jako korektor u drukarza i wydawcy Andreasa Cratandera (1490-1540) w Bazylei. W 1523 r. jako młody magister został rektorem szkoły Sebaldusschule w Norymberdze. Ponieważ został uwikłany w proces "trzech bezbożnych malarzy" m.in. braci Barthela Behama (1502-1540) i Sebalda Behama (1500-1550, w którym pokazał swój związek z Thomasem Müntzerem (1489-1525), został w styczniu 1525 r. za namową Andreasa Osiandera (1498-1552) wypędzony z miasta. Teraz rozpoczął wędrówkę, w czasie której w 1525 r. przebywał w Augsburgu, gdzie przyłączył się do ruchu anabaptystów, przyjął ponowny chrzest z rąk Balthasara Hubmaiera (1485-1528) i stąd również został wypędzony. W 1526 r. zatrzymał się w Strasburgu u Ludwiga Hätzera (1500-1529), z którym razem przetłumaczył starotestamentowych proroków na język niemiecki. Tłumaczenie to zostało wydane w 1527 r. w Wormacji i znane jest jako Wormser Propheten. Służyło ono między innymi Marcinowi Lutrowi (1483-1546) jako wzór dla jego tłumaczenia Starego Testamentu. Także stąd go wypędzono po dyspucie teologicznej (22.12.1526) z Marcinem Bucerem (1491-1551). Jakiś czas tułał się jeszcze po południowych Niemczech i Szwajcarii, aż znalazł schronienie w Bazylei u Jana Oekolampada, gdzie zmarł w listopadzie 1527 r. podczas epidemii dżumy.

W pismach polemicznych ostro atakował reformatorów, jednak w przeciwieństwie do wielu mu współczesnych odrzucał przemoc. Denck był pod silnym wpływem niemieckiej mistyki i zaliczono go do spirytualizmu. Dla Hansa Dencka żywe Słowo Boga jest ważniejsze niż litery Pisma Świętego. Biblię uznawał jako dzieło człowieka, poszczególne księgi jako różne świadectwa jednej prawdy. W przeciwieństwie do Marcina Lutra jedynym prawdziwym poznaniem religijnym nie było dla niego Pismo Święte, lecz Duch, który mieszka wewnątrz człowieka i od środka do niego mówi. Dlatego sakramenty uważał tylko za symbole. Chrzest rozumiał jako oznakę przymierza między Bogiem i człowiekiem, dlatego chrzest niemowląt w jego oczach był niewłaściwy, a Wieczerzę Pańską jako pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. Jezus Chrystus jest ucieleśnieniem człowieka doskonałego, który zawsze wypełniał wolę Boga i stanowi wzór postępowania. Jego śmierć na krzyżu w celu zbawienia grzeszników, jak uczy Luter, w myśli Dencka nie jest konieczna, ponieważ Bóg jako doskonała miłość pozwala wszystkim stać się błogosławionymi. Także sprzeciwia się nauce Lutra o predestynacji i niewolnej woli.

Dzieła (wybór)

  • Vom Gesatz Gottes. wie das Gsatz auffgehaben sey: und doch erfüllet werden muß. 1526.
  • Was geredt sey, das die Schrifft sagt, Gott th°ue und mache g°uts und böses. Ob es auch billich, das sich yemandt entschuldige der Sünden, und sy Gott uberbinde. 1526.
  • Micha der Prophet : ausgelegt. 1526.
  • Alle Propheten : Nach hebraischer sprach verteutscht. 1527.

Literatura

  • Julius Hartmann: „Denk, Hans” Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 53 (online).
  • Robert Stupperich: „Denk, Hans” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 599 (online).
  • Hegler: Denk, Hans. W: Realencyklopädie für protestantische Theologie und Kirche (RE). Tom 4, Hinrichs, Leipzig 1898, s. 576-580.
  • Friedrich Wilhelm Bautz: DENCK, Hans. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 1256-1257.

Linki

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autor: Roman Penkała