Erich Fried

Erich Fried (ur. 6 maja 1921 w Wiedniu; zm. 22 listopada 1988 w Baden-Baden) – pochodzenia żydowskiego austriacki poeta, tłumacz i eseista. W okresie powojennym był głównym przedstawicielem politycznej liryki w Niemczech. Przez wielu uważany jest za najwybitniejszego tłumacza pism Shakespeare'a, któremu jako pierwszemu udało się przetłumaczyć kalambury językowe angielskiego dramaturga na język niemiecki. Poza tym przetłumaczył pisma T. S. Eliota, Dylana Thomasa, Grahama Greene'a i Johna Synge'a.

Erich Fried Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Hugo, spedytor;
• Matka: Nellie, grafik;
• Żona: 1) od 15 stycznia 1944 Maria Marburg (rozwód 1952), 2) od 1952 Nen Spence-Eichner (rozwód 1965), 3) od 1965 Catherine Boswell;
• Dzieci: z 1) małżeństwa syn Hans, z 2) syn David (ur. 1958) i córka Katherine (ur. 1961), z 3) córka Petra (ur. 1965) oraz bliźniacy Klaus i Tom urodzeni w 1969.

Życiorys i twórczość

Erich Fried już jako pięciolatek występował z grupą dziecięcych aktorów na różnych wiedeńskich scenach, a potem ukończył Gymnasium Wasagasse w dzielnicy Wiednia Alsergrund. Wkrótce po aneksji Austrii przez Niemcy zmarł 24 maja 1938 roku jego ojciec podczas przesłuchania przez gestapo. W wyniku tego początkiem sierpnia emigrował przez Belgię do Londynu, gdzie mieszkał do końca życia. Założył tam grupę samopomocy młodzieży na emigracji Emigrantenjugend, której udało się sprowadzić wiele osób zagrożonych przez reżim nazistowski do Anglii, w tym jego matkę. Niestety nie udało mu się uratować babci, którą w marcu 1943 roku zamordowano w obozie koncentracyjnym w Auschwitz (Oświęcim). W trakcie wojny pracował jako bibliotekarz, pracownik fabryki, został ostatecznie współpracownikiem licznych nowo powstałych czasopism. Od 1940 roku należał do Austrian Centre i Reier Deutscher Kulturbund. Od 1950 był stałym współpracownikiem programu German Service rozgłośni BBC, a w latach 1952 do 1968 roku jej komentatorem politycznym.

W latach 50-tych XX wieku Erich Fried dał się poznać jako tłumacz literatury angielskojęzycznej. Jego pierwsze niemieckojęzyczne tomiki wierszy Deutschland (Niemcy, 1944) oraz Österreich (Austria, 1945) ukazały się w londyńskim wydawnictwie. Wspomnieć też należy, że Erich Fried zebrał wokół siebie w 1947 roku grupę niemieckojęzycznych poetów, tzw. londyńską Grupę 47 (Gruppe 47), do której należeli H. G. Adler, Hans Werner Cohn, Hans Eichner, Georg Rapp, Franz Baermann Steiner i Tuviah Rübner.

W 1960 roku ukazała się jego bardzo poczytna powieść Żołnierz i dziewczyna (Ein Soldat und ein Mädchen), nad którą pracował od końca 1945 roku, od procesu oprawców z obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen.

Obecność na niemieckojęzycznym rynku księgarskim doprowadziła do zaproszenia go w kwietniu 1962 roku przez Wolfganga Krausa do Austriackiego Towarzystwa Literackiego (Österreichische Gesellschaft für Literatur). W październiku 1963 roku uczestniczył pierwszy raz w posiedzeniu Grupy 47 w Saulgau koło Ulma. Do historii przeszła jego obrona Petera Weissa, gdy podczas spotkania Grupy 47 w 1966 roku został zaatakowany przez Güntera Grassa z powody niezdecydowanej postawy wobec Niemieckiej Republiki Demokratycznej. O zaangażowaniu politycznym Erich Frieda świadczy jego poparcie rezolucji Grupy 47 przeciwko wojnie algierskiej oraz deklaracji w sprawie wojny w Wietnamie w 1965 roku. To zaangażowanie odzwierciedla znany tomiku poezji und Vietnam und (1966).

W latach 60-tych Erich Fried zaczął tłumaczyć na język niemiecki dzieła Shakespeare'a (w sumie przełożył 27 sztuk tego autora). W kwietniu 1967 roku odwiedził obóz zagłady Auschwitz i napisał podczas sześciodniowej wojny izraelsko–arabskiej kontrowersyjny poemat Höre Israel (Słuchaj Izraelu). Niezwykle istotny był dla pisarza ruch studencki w roku 1968. W związku z nim odbył liczne podróże z odczytami, solidarnościowe dyskusje i wystąpienia, w których zajmował stanowisko w kwestiach politycznych i protestował między innymi przeciwko niemieckiemu ustawodawstwu i zastrzeleniu studenta Benno Ohnesorga. Ścisła przyjaźń połączyła go z przywódcą berlińskich studentów Rudi Dutschke, któremu po zamachu na jego życie umożliwił ucieczkę do Londynu. Czuł się też związany z Ulrike Meinhof. Krytykę publiczną ściągnął na siebie po wygłoszonej mowie nad grobem Ulrike Meinhof, w której określił ją jako „największą niemiecką kobietę po Róży Luksemburg”. Również wypowiedzi w wykładach w 1977 roku na uniwersytecie w Gießen przysporzyły mu krytykę publiczną, co zaowocowało pozwem do sądu. Oskarżono go na przykład o znieważenie szefa policji Berlina Zachodniego, Klausa Hübnera, ponieważ w liście do redaktora czasopisma Der Spiegel z 7 lutego 1972 r. opisał zastrzelenie Georga von Raucha przez policjanta jako "morderstwo prewencyjne". Proces przed Sądem Okręgowym w Hamburgu, w którym Heinrich Böll zeznawał w charakterze biegłego na korzyść Frieda, zakończył się uniewinnieniem w dniu 24 stycznia 1974 roku.

Chociaż jego stanowisko i poglądy polityczne zaowocowały wieloma oskarżeniami, to nadal był szanowany jako zadziorny pisarz z humanistycznie motywowaną odwagą cywilną. Jako taki brał udział w marcu 1981 roku w pierwszym austriackim kongresie pisarzy, gdzie wystąpił z odczytem Die Freiheit zu sehen, wo man bleibt (Widzieć wolność, tam gdzie się przebywa). W 1982 roku otrzymał ponownie obywatelstwo austriackie. Z okazji austriackiego święta narodowego w 1984 roku wygłosił w wiedeńskim Volkstheater mowę Einige Worte zu Österreichs kultureller Eigenart (Kilka słów o oryginalności kulturowej Austrii).

Chociaż Erich Fried kilkakrotnie rozważał możliwość zamieszkania w Niemczech lub Austrii, to zachował otrzymane w 1949 roku obywatelstwo brytyjskie i nadal mieszkał w Londynie. Zmarł z powodu raka jelita grubego 22 listopada 1988 w Baden-Baden w czasie podróży z odczytami. Pochowany został na londyńskim Kensal Green Cemetery, a jego spuścizna znajduje się w Literaturarchiv der Österreichischen Nationalbibliothek.

Pisma (wybór)

• Blutiger Freitag (Krwawy piątek), 1929.
• Deutschland (Niemcy), 1944.
• Österreich (Austria), 1945.
• Nacht in London (Noc w Londynie), 1946.
• Gedichte (Wiersze), 1958.
• Ein Soldat und ein Mädchen (Żołnierz i dziewczyna), 1946.
• Kinder und Narren (Dzieci i głupcy, nowele), 1965.
• und Vietnam und, 1966.
• Die Beine der größeren Lügen (Nogi większych kłamstw), 1969.
• Die Freiheit den Mund aufzumachen (Wolność otwierania ust), 1972.
• Höre, Israel (Słuchaj Izraelu), 1974.
• 100 Gedichte ohne Vaterland (100 wierszy bez ojczyzny), 1978.
• Liebesgedichte (Wiersze miłosne), 1979.
• Lebensschatten (Cienie życia), 1981.
• Angst und Trost (Strach i otucha, opowiadania i wiersze o Żydach i nazistach), 1983.
• Mitunter sogar Lachen (Niekiedy nawet śmiech, wspomnienia), 1986.
• Am Rand unserer Lebenszeit (Na krawędzi naszego życia), 1987.

Literatura

Linki

Ten artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.