Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen

Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen (pseudonimy były anagramami jego nazwiska: Melchior Sternfels von Fuchshaim, Samuel Greifnson vom Hirschfeld, Erich Stainfels von Grufensholm; ur. ok. 1622 r. w Gelnhausen; zm. 17 sierpnia 1676 r. w Renchen) - niemiecki pisarz i poeta. (wyznania ewangelickiego, później katolickiego)

Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Ojciec Johannes Christoffel Grimmelshausen (ok. 1595- przed 1627), piekarz i obywatel Gelnhausen, syn mistrza piekarskiego Melchiora Christoffela Grimmelshausena (zm. 1634/35 ?) w Gelnhausen i Cathariny Amend; matka Gertraud N. N.; przybrany ojciec od 1627 Johnnes Burgk, barwiarz z Frankfurtu nad Menem; - ożenił się w Offenburgu 30.8.1649 z Cathariną z domu Henninger (1628-83) z Zabern; miał 4 synów i 6 córek.

Życiorys ↑

Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen pochodził ze zubożałego rodu szlacheckiego. O jego pierwszej połowie życia dowiadujemy się głównie z jego cyklu »Simplicianische Zyklus«. Po śmierci ojca matka wyszła ponownie za mąż i zamieszkała we Frankfurcie nad Menem, a Christoffel pozostał w Gelnhausen u dziadka i uczęszczał do tamtejszej szkoły łacińskiej. We wrześniu 1634 r. podczas wojny trzydziestoletniej miasto opanowały cesarskie oddziały. Duża część mieszkańców, wśród nich przypuszczalnie także Grimmelshausen, uciekła do pobliskiej twierdzy Hanau, w której stacjonowały szwedzkie wojska luterańskie.

Podobnie jak główny bohater jego powieści Simplicissimus, został uprowadzony i wcielony do służby w cesarskim wojsku, z którym w 1636 r. brał udział w oblężeniu Magdeburga, a w 1637 r. trafił do bawarskiego regimentu dragonów grafa Götza. W 1639 r. walczył w regimencie Hansa Reinharda von Schauenburga. Do 1647 r. Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen przebywał w twierdzy w Offenburgu ( w powieści "Philippsburg"). W 1648 piastował ważne stanowisko sekretarza regimentu pułkownika Johanna Burkarda von Eltera w Wasserburgu am Inn. W tym czasie musiał także przestąpić na katolicyzm i przyjął stary szlachecki tytuł rodowy, z którego zrezygnował w 1592 r. jego dziadek. W 1649 r. zawarł katolicki ślub z córką wachmistrza regimentu. W latach 1649-60 był zarządcą u barona von Schauenburg w Gaisbach k. Oberkirch, blisko Offenburga. Dodatkowo od 1656 do 1658 prowadził w domu administratora w Gaisbach karczmę »Zum Silbernen Stern«. W latach 1662-1665 był kasztelanem w pobliskim Ullenburgu, który był własnością lekarza Johannesa Küffera d. J. (1614-1675) ze Strasburga. Po kolejnej próbie prowadzenia karczmy wstąpił w 1667 r. na służbę biskupa Strasburga, arcyksięcia Leopolda Wilhelma Habsburga (1614-1662). Zajmował się tutaj ściąganiem podatków i danin oraz utrzymywaniem porządku publicznego.

W tym czasie ukazały się jego pierwsze pisma »Satyrischer Pilgram«, »Joseph«, oba w 1666, a wiosną 1669 r. jego główne pięciotomowe dzieło »Der Abenteuerliche Simplicissimus«. Szybko nastąpiła jego kontynuacja i w następnych latach opublikował kolejne tomy. Do 1675 r. ukazało się 10 tomów. W 1667 r. Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen został zarządcą biskupiej miejscowości Renchen, gdzie pozostał aż do śmierci.

Twórczość ↑

Duchowo-literackie uwarunkowania jego pisarskich dokonań leżą przypuszczalnie w lekturze eposu »Parsifal« Wolframa von Eschenbacha, ludowych poezji niemieckich autorów XVI wieku, począwszy od Hansa Sachsa a skończywszy na Johannie Fischarcie. Wpływ miały na niego pisma astrologiczne i charakterologiczne niemieckich renesansowych teologów i filozoficzne traktaty. Właściwym fundamentem jego twórczości narratorskiej stała się hiszpańska powieść szelmowska. Jednak najsilniejszy wpływ wywarli na niego współcześni mu narratorzy i pisarze niemieccy Otto Praetorius, Quirinus Moscherosch (1623-1675), a przede wszystkim Georg Philipp Harsdörffer.

W powieści »Der abenteuerliche Simplicissimus Teutsch« zawarł historię własnego życia na tle historycznych wydarzeń tamtego czasu. Jej znaczenie jest do dzisiaj bezsporne. Formalnie opiera się na hiszpańskiej powieści szelmowskiej, przy czym realistycznie przedstawia i komentuje historię przygód człowieka z niższych warstw społecznych. Obfituje ona w obfitość wydarzeń i okoliczności, przedstawia samotność, okropności wojny, sukces itd. Podobnie jak przygodowy charakter dzieła kształtowało się jego oddziaływanie. Sukces książki spowodował, że wprowadzano w niej zmiany, rozszerzano i naśladowano. Wśród naśladowców Grimmelshausena znaczenie uzyskał jedynie Johann Beer. Już po śmierci Grimmelshausena wydanie zbiorowe jego pism ukazało się pod znamiennym tytułem »Der aus dem Grabe der Vergessenheit wieder erstandene Simplicissimus« (1684 , Z grobu zapomnienia znowu powstały Simplicissimus). W XVIII w. zapomniano już o autorze i jego działach. Uwagę na niego zwrócił ponownie Goethe. Dopiero, gdy ok. 1838 r. kilku autorów jednocześnie rozszyfrowało pseudonim autora, mógł powstać naukowy obraz dzieła (za wyjątkiem trzech książek wszystkie wydał pod pseudonimami). Pozostała jednak niepewność w określeniu sensu i istoty dzieła. Podczas gdy Joseph von Eichendorff widział w »Simplicissimusie« "niezręczną", "niezdarną" i naiwną powieść, Wilhelm Scherer postrzegał w niej wielki rozwój powieści między »Persifalem« a »Latami nauki Wilhelma Meistra« Goethego, której droga prowadziła od naiwności do grzechu, od grzechu do nawrócenia. Ernst Stadler poświęcił mu wiersz »Simplizius wird Einsiedler im Schwarzwald und schreibt seine Lebensgeschichte«.

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.