Hans Ernst von Kottwitz

Genealogia

• Ojciec: Adam Melchior (1709–77), cesarski major;
• Matka: Johanna Luise (1728–1804), córka barona Hansa Ernsta von Hock, właściciela wsi Groß-Reichen (obecnie Raszowa na Dolnym Śląsku) i Henriette Eleonore von Niebelschütz;
• Żona: od 1782 Helene Charlotte (1756–1829), córka hrabiego Davida Sigismunda von Zedlitz und Leipe (1718–60), właściciela Kratzkau (obecnie Krasków) itd. oraz baronowej Helene Elisabeth von Hock;
• Dzieci: syn (wcześnie zmarł) i córka.

Życiorys

Hans Ernest von Kottwitz urodził się 1 września 1757 w Krzepielowie koło Głogowa jako syn barona Adama Melchiora von Kottwitz i jego żony baronowej Johanny Luisy z domu von Kock. Ukończył gimnazjum we Wrocławiu. Mając 13 lat został paziem na dworze Fryderyka II Wielkiego w Poczdamie. Od 1777 roku krótki czas studiował prawo na uniwersytecie w Frankfurcie nad Odrą. Po śmierci ojca i rodzeństwa w 1775 roku nastąpiła w nim wielka przemiana, trwale wpłynęło na niego zetknięcie z herrnhutami i ich biskupem Augustem Gottliebem Spangenbergiem, odtąd postanowił poświęcić się działalności społecznej. Długa podróż po Niemczech, w czasie której studiował warunki socjalne robotników i częste wizyty w sierocińcu w Bolesławcu skłoniły go do pracy na rzecz ubogich.

Hans Ernest von Kottwitz utworzył w swoich dobrach fabrykę obróbki lnu, aby zapewnić miejsca pracy żyjącym w nędzy tkaczom. W 1812 roku założył na polecenie króla przędzalnię w Krzeszowie (wówczas niem. Grüssau). Niektóre z przedsięwzięć von Kottwitza przetrwały dziesięciolecia, ale wymagały dotacji, gdyż nie zawsze przynosiły wystarczające dochody i, jak pisał 22 czerwca 1817 roku Radecke do Tholuck, były to „prawdziwe warsztaty i świątynie Boga”. Dzięki okazjonalnym dotacjom królewskim, zatrudniały one w 1819 roku w Krzeszowie, Kłodzku (niem. Glatz) i Pasieczniku (niem. Spiller) około 3700 prządek i tkaczy.

Przekonany, że dzięki takim działaniom spadnie bezrobocie i żebranie, von Kottwitz zaczął w 1806 roku zakładać warsztaty przędzalnicze i tkackie także w Berlinie. Powstały z tego „Zakład Dobrowolnego Zatrudnienia” („Freiwillige Beschäftigungsanstalt“), mieszczący się od 1808 roku w opuszczonych koszarach, pomyślany był jako placówka przejściowa, która zubożałym rodzinom oferowała zakwaterowanie, pracę i wyżywienie oraz opiekę medyczną i duszpasterską, póki nie staną na własnych nogach. Zapewniała także naukę szkolną. Król Prus Fryderyk Wilhelm III zapewnił placówce, która dawała schronienie setkom ludzi, roczne dofinansowanie w wysokości 3 600 talarów i inne środki wsparcia. Także wspierał Kottwitza w walce z biurokracją magistratu, która dążyła do większego kontrolowania placówki. W latach 1823–26 osiągnięto kompromis i byłe koszary nazwano „Domem rodzinnym” („Familienhaus“). Hans Ernest von Kottwitz mógł w nim mieszkać do końca życia i został członkiem nowo utworzonego dyrektoriatu.

Kottwitz dużą część swojego majątku lokował w prowadzonych przedsięwzięciach co doprowadziło go do bankructwa, ale nie doprowadziło do rozwodu z żoną (jak wielu twierdzi), lecz do podziału małżeńskich dóbr.

Chrześcijańska odpowiedzialność za współbraci, która odzwierciedlała się w jego krytycznych myślach dotyczących ówczesnego postępowania karnego, skromny styl życia, pokorna i głęboka pobożność oraz patriarchalna charyzma pozwalają nazwać „pobożnego barona” główną postacią berlińskiego ruchu nowego narodzenia. Kottwitz znany był w całych Niemczech. Do swojej pracy pozyskał młodego teologa Augusta Tholucka, stał się inspiracją dla Johanna Hinricha Wicherna, twórcy misji wewnętrznej w Kościele ewangelickim oraz reformatora więziennictwa. Z Theodorem Fliednerem prowadził korespondencję w sprawie założenia towarzystwa, którego celem byłaby resocjalizacja więźniów. Kottwitz uczestniczył w powstaniu Preußische Haupt-Bibelgesellschaft (Pruskie Główne Towarzystwo Biblijne) (1814) i Gesellschaft zur Beförderung des Christentums unter den Juden (Towarzystwo Szerzenia Chrześcijaństwa wśród Żydów). Zarzut, że Kottwitz przyczynił się istotnie do powstania związku między ruchem nowego narodzenia a polityczną restauracją, jest tylko częściowo prawdziwy. Z pewnością miał wpływ na nominacje urzędników, jednak czynniki polityczne nie odgrywały tutaj żadnej roli. Wierny swojej sentencji „W głębi duszy jest dobro” praktykował w okresie wczesnej industrializacji miłość bliźniego w formie „akcji pomocy środkami przemysłowymi” (M. Schmidt).

Do grona przyjaciół Hansa Ernesta von Kottwitza należeli bracia Leopold, Ernst Ludwik i Otto von Gerlach, Ernst Christian Westphal, August von Bethmann-Hollweg, Carl Wilhelm von Lancizolle, Johann Hinrich Wichern, August Neander, Ewald Rudolf Stier, Richard Rothe, Johannes Evangelista Goßner, Claus Harms, Ernst Wilhelm Hengstenberg, August Tholuck.

Hans Ernest von Kottwitz zmarł 13 maja 1843 roku w wyniku powikłań grypowych.

Dzieła (wybór)

• Über Armenwesen. 1809.
• Ueber öffentliche Strafanstalten, und die zweckmäßigsten Mittel, den gemeinen Mann zur Thätigkeit zu reizen. 1810.
• Baron Hans Ernst von Kottwitz und die Erweckungsbewegung in Schlesien, Berlin und Pommern. Briefwechsel, 1963.

Literatura

• Baur, Wilhelm, "Kottwitz, Hans Ernst Freiherr von" w: Allgemeine Deutsche Biographie 16 (1882), s. 765-772; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118715259.html#adbcontent
• Mieck, Ilja, "Kottwitz, Hans Ernst Freiherr von" w: Neue Deutsche Biographie 12 (1979), s. 622 f.; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118715259.html#ndbcontent