Hugo Schuchardt

Hugo Ernst Mario Schuchardt (ur. 4 lutego 1842 w Gotha; zm. 21 kwietnia 1927 w Grazu) był niemiecko-austriackim romanistą, autorem teorii falowej w językoznawstwie historycznym i dialektologii oraz założycielem kreolistyki. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia

• Ojciec: Ernst Julius (1809–85), dr prawa, notariusz książęcy w Gotha;
• Matka: Malvina (1815–99), dama dworu księżnej Marie von Gotha, córka Samuela Elisée von Bridel-Brideri (1761–1828), wychowawca książąt Ernsta i Alberta von Sachsen-Gotha, briolog, autor dzieła „Muscologia recentorium“, 7 tomów, 1797–1819 i Luitgardy von Bärenstein;
• Dziadek: Philippe-Sirice (zwany Doyen) Bridel (1757–1845), pastor ewangelicko-reformowany m.in. w Bazylei, Château-d'Œx, Montreux i Lozannie-Vevey, pisarz, autor słownika „Glossaire du patois de la Suisse romande“ (1866);
• Stan cywilny: kawaler.

Życiorys

Po ukończeniu gimnazjum w Gocie Hugo Schuchardt rozpoczął w 1859 r. studia prawnicze w Jenie, które później zmienił na filologiczne. Jego nauczycielami byli tam m.in. Kuno Fischer (1824–1907) i August Schleicher (1821–1868). W 1861 r. przeniósł się na uniwersytet w Bonn, gdzie słuchał wykładów m.in. Otto Jahna (1813–1869), Friedricha Ritschla (1806–1876), Antona Heinricha Springera (1825–1891) i Friedricha Christiana Dieza (1794–1876). W 1864 r. promował się dysertacją De sermonis Romani plebei vocalibus u Ritschla i Dieza na doktora filozofii. Następnie w latach 1867–69 przebywał we francuskojęzycznej Szwajcarii i Włoszech. Po powrocie habilitował się w 1870 r. w Lipsku i jako Privatdozent zaczął prowadzić tam wykłady O klasyfikacji dialektów romańskich (Über die Klassifikation der romanischen Mundarten). W 1873 r. otrzymał powołanie na profesora zwyczajnego na uniwersytet w Halle, a od 1876 r. kierował Katedrą Filologii Romańskiej na uniwersytecie w Grazu. W 1890 r. odrzucił propozycję pracy w Budapeszcie i Lipsku. W latach 70- i 80-tych odbył podróże do Walii, Andaluzji i Baskonii. Po przejściu na emeryturę w 1900 r.  podróżował do Egiptu, Skandynawii, Katalonii, na południe Francji i Włoch.

Dokonania i teoria falowa

Hugo Schuchardt przyczynił się do ugruntowania filologii romańskiej i dalszego rozwoju językoznawstwa. Był autorem teorii falowej (niem. Wellentheorie) w językoznawstwie historycznym i dialektologii oraz przeciwnikiem programowym młodogramatyków (niem. Junggrammatiker) (Über die Lautgesetze. Gegen die Junggrammatiker, 1885). Jego teorię falową w lingwistyce rozwinął później Johannes Schmidt (1843-1901). Teoria falowa skierowana była przeciw wówczas pojawiającemu się poglądowi o bezwyjątkowości prawa głosowego i do 1930 r. miała decydujący wpływ w językoznawstwie indoeuropejskim. W analogii do teorii fal w fizyce widział rozwój języków indoeuropejskich i innych rodzin językowych jako wynik nakładania się. Ta interferencja i drobne zmiany powstawały w małych grupach i rozpowszechniały się.

Na podstawie Studiów kreolskich (Kreolische Studien, 4 tomy, 1882–90) i Artykułów o znajomości romańskości kreolskiej (Beiträge zur Kenntnis des kreol. Romanisch, 4 tomy, 1888/89) uważany jest za założyciela kreolistyki. Na podstawie ponad 100 publikacji można uznać go za baskologa. Poza tym Hugo Schuchardt był badaczem kontaktów językowych, językoznawcą historycznym i etymologiem. Jego prace miały zasadnicze znaczenie dla badania typologicznego i genealogicznego badania pokrewieństwa języków. Liczne jego pisma uchodzą do dzisiaj za prekursorskie i stanowią klasykę w dziedzinie językoznawstwa. W 1877 r. działał przy założeniu fundacji Diez-Stiftung, towarzystwa promującego językoznawstwo romańskie i porozumienie między narodami. O szerokich kontaktach Hugo Schuchardta świadczy jego korespondencja, która liczy ok. 13.000 listów.

Dzieła (wybór)

• Der Vokalismus des Vulgärlateins, części 1–3 (1866–1868).
• Kreolische Studien, części 1–9 (1882–1891).
• Über die Lautgesetze. Gegen die Junggrammatiker (1885).
• Romanische Etymologien, części 1/2 (1898/1899).
• Die iberische Deklination (1907).
• Die iberische Deklination (1908).
• Sprachursprung, części 1–3 (1919/1920).

Literatura

• K. Lichem: Schuchardt Hugo w Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ÖBL). Tom 11, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1999, ISBN 3-7001-2803-7, s. 282–283.
• Bernhard Hurch: Schuchardt, Hugo Ernst Mario w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, ISBN 978-3-428-11204-3, s. 623.

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.