Georges Brassens

Georges Brassens (ur. 22 października 1921 w Sète (Hérault); zm. 29 października 1981 w Saint-Gély-du-Fesc (Hérault)) – francuski piosenkarz, poeta i kompozytor. Napisał ponad 200 piosenek i skomponował muzykę do tekstów François Villona, Victora Hugo, Paula Verlaine'a, Francis'a Jammes'a, Paula Fort'a, Antoine'a Pola, Théodore'a de Banville'a czy Louis'a Aragona. W 1967 roku otrzymał nagrodę Grand Prix de Poésie Akademii Francuskiej.

Georges Brassens. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec : Jean-Louis (1881-1965), murarz, drobny przedsiębiorca budowlany;
• Matka : Elvira Dagrosa (1887-1962);
• Przyrodnia siostra: Simone Comte (1912-1994), z pierwszego małżeństwa mamy.

Biografia

Georges Brassens urodził się 22 października 1921 roku w Sète jako syn Elviry z domu Dagrosa (1887-1962) i murarza Jean-Louis'a Brassens'a (1881-1965). Matka, pochodząca z włoskiego regionu Basilicata, była pobożną katoliczką. Jej pierwszy mąż, Alphonse Comte (1881–1914), zginął na początku I wojny światowej. Przez pięć lat wychowywała samotnie córkę Simone, po czym w 1919 roku wyszła za mąż za Jean-Louis'a Brassens'a. Ojciec Georges'a był spokojnym wolnomyślicielem i antyklerykiem. Mimo, że rodzice mieli bardzo różne charaktery i poglądy, to łączyło ich zamiłowanie do śpiewu.

Zgodnie z życzeniem matki Georges Brassens rozpoczął w wieku 4 lat naukę w placówce katolickiej. Po dwóch latach, zgodnie z wolą ojca, wstąpił do szkoły publicznej. W wieku 12 lat rozpoczął naukę w Collège Paul-Valéry. W wieku około 14 lat zaczął pisać piosenki. Wiosną 1938 roku przyłączył się do bandy, która kradła, a ich ofiarami byli przeważnie bliscy. Kiedy policja zatrzymała winowajców, wybuchnął skandal, a w 1939 roku Georges Brassens dostał wyrok więzienia w zawieszeniu i nie wrócił już do szkoły.

W lutym 1940 roku Brassens zamieszkał w Paryżu u ciotki Antoinette Dagrosa. Aby nie żyć na koszt ciotki, podjął pracę w fabryce Renault w Boulogne-Billancourt. Po wkroczeniu Niemców do Paryża wrócił do rodzinnego miasta. Jednak wkrótce uznał, że nie ma tam dla niego przyszłości i wyjechał do okupowanego Paryża. Wolny czas spędzał w bibliotece studiując poezje francuskich mistrzów, takich jak Villon, Baudelaire, Verlaine, Hugo. Nabywszy pewną kulturę literacką napisał pierwsze poezje : Les Couleurs vagues, Des coups d'épée dans l'eau. W 1942 roku opublikował 13 wierszy w tomiku À la venvole.

Georges Brassens i Jeanne Planche.

8 marca 1943 roku Georges Brassens wyjechał na przymusowe roboty do Niemiec, do obozu pracy w Basdorfie pod Berlinem. Tam pracował w fabryce silników lotniczych BMW. W obozie nadal pisał piosenki. Nawiązał tam przyjaźnie, którym pozostał wierny przez całe życie – zwłaszcza z André Larue'em, René Iskinem i bibliotekarzem obozowym Pierre'em Onténiente'em. W marcu 1944 roku otrzymał dwutygodniowy urlop, z którego już nie wrócił do Niemiec. W Paryżu ukrywał się u Jeanne i Marcela Planche^[1], której w 1962 roku poświęcił piosenkę Jeanne. Z kolei piosenkę Chanson pour l’Auvergnat z 1954 roku poświęcił Marcelowi Planche'owi. W ich mieszkaniu przebywał do 1966 roku.

Po zakończeniu wojny wraz z przyjaciółmi z obozu z Niemiec założył czasopismo Le Cri des gueux, którego ukazał się tylko pierwszy numer. W 1946 roku odziedziczył fortepian po swojej ciotce Antoinette, która zmarła w lipcu. W tym samym roku wystąpiły u niego pierwsze problemy z nerkami, którym towarzyszyły ataki kolki nerkowej.

Jako pacyfista i antyklerykał, związał się w 1946 roku z działaczami liberalnymi i czytał pisma Michaiła Bakunina, Pierre-Josepha Proudhona i Piotra Kropotkina. Pod wpływem ich pism oraz spotkań z liberałami napisał pod pseudonimami Géo Cédille, Charles Brenns, Georges, Charles Malpayé, Pépin Cadavre i Gilles Colin kilka artykułów do czasopism Fédération anarchiste, Le Libertaire (od 1950 Le Monde libertaire). Jego artykuły były zjadliwe i zabarwione czarnym humorem. Publikował również przez pewien czas w biuletynie CNT, Krajowej Konfederacji Pracy (Confédération nationale du travail). W 1947 roku wydał na własny koszt pierwszą powieść zupełnie surrealistyczną La Lune écoute aux portes (pierwotny tytuł Lalie Kakamou, 50 egzemplarzy), którą pisał już przed wysłaniem do obozu pracy w Niemczech.

W 1951 roku Brassens spotkał Jacques'a Grello, śpiewaka w kabarecie Caveau de la République, który go wysłuchał i dał mu własną gitarę, aby jej używał zamiast pianina. Odtąd Brassens komponował swoje utwory na fortepianie i przepisywał je na gitarę.

Georges Brassens nie czuł się dobrze na scenie, był onieśmielony, sparaliżowany przez tremę. Nie chciał być piosenkarzem, wolał swoje piosenki oferować innym śpiewakom. Występował w kilku paryskich kinach, m.in. w Batignolles przy rue La Condamine, gdzie pomiędzy kronikami filmowymi i filmami śpiewał swoje pierwsze przeboje Le Parapluie (Parasol), Chanson pour l'Auvergnat i Le Gorille (Goryl).

Piosenka Le Gorille (Goryl), była pierwszą, którą Georges Brassens wykonał publicznie. Chociaż jej treść wydaje się frywolna, to zawiera też sprzeciw wobec kary śmierci. Goryl, przed którym uciekają wszystkie młode kobiety oprócz sędziwej damy i młodego sędziego, który właśnie wydał wyrok śmierci, wybrał sędziego i poddał najgorszym nadużyciom. Piosenka została zakazana we francuskich stacjach radiowych i Radio Luxembourg. Dopiero po utworzeniu Europe 1 w 1955 roku była nadawana na antenie. W Polsce tę piosenką wykonywała grupa muzyczna Zespół Reprezentacyjny, działająca w latach 80-tych.

24 stycznia 1952 roku przyjęła go Henriette Ragon (Patachou), której zaproponował swoje piosenki. Piosenkarka zaprosiła go do występu w jej kabarecie, w którym czasowo występowały, takie gwiazdy jak Jacques Brel, Édith Piaf, Charles Aznavour, Hugues Aufray, Michel Sardou, Claude Nougaro i Romuald. Następnego wieczoru zaśpiewała jego piosenki Brave Margot i Les Amoureux des bancs publics, a na zakończenie Brassens wykonał Le Gorille i Putain de toi. 23 grudnia 1952 roku Patachou nagrała album Patachou chante Brassens. Dziennik France-Soir z 16–17 marca ogłosił w wielkim tytule : « Patachou a découvert un poète ! » (Patachou odkryła poetę).

Wzrost popularności piosenkarza zaowocował w 1952 roku wydaniem pierwszych płyt Georges'a Brassens'a. Piosenka Le Parapluie (Parasolka), zauważona przez reżysera Jacquesa Beckera, który wykorzystał ją w filmie Rue de l'Estrapade (1953), ukazał się na płycie w momencie emisji filmu i została nagrodzona w 1954 roku Grand Prix du Disque Académie Charles-Crosa.

6 kwietnia 1953 roku wystąpił po raz pierwszy w programie telewizyjnym RTF, a od 28 lipca do 30 sierpnia odbył z Patachou i zespołem Les Frères Jacques pierwszą trasę koncertową po Francji, Szwajcarii i Belgii. We wrześniu występował w sali muzycznej Les Trois Baudets. W 1953 roku pragnęły go wszystkie kabarety, a jego płyty zaczęły się dobrze sprzedawać. W 1953 roku opublikował też drugą powieść La Tour des miracles (Wieża cudów).

W 1954 roku występował od 23 lutego do 4 marca i od 23 września do 12 października na scenie w paryskiej Olympii, a akompaniował mu na kontrabasie Pierre Nicolas, z którym współpracował do końca życia.

Dzięki zarobionym pieniądzom kupił w 1955 roku dom od Planchetów oraz z nim sąsiadujący przy 9, impasse Florimont w 14 dzielnicy Paryża. Doprowadził do nich elektryczność i wodę, a swoim dobroczyńcom z okresu wojny dał w nim nowe komfortowe mieszkanie. Tego samego roku spotkał poetę Paula Fort'a, którego piosenki śpiewał na początku kariery. W 1957 roku zagrał artystę–gitarzystę i piosenkarza w filmie René Claira Porte des Lilas.

Georges Brassens i Salvador Dalí.

W 1958 roku postanowił kupić młyn Bonde, położony nad brzegiem małej rzeki Ru de Gally, poza miejscowością Crespières, w departamencie Seine-et-Oise (dzisiejsze Yvelines). Tam przyjmował swoich przyjaciół z lat dzieciństwa, ze świata piosenki i show-biznesu, do których należeli: Marcela Amont, Guy Béart, Georges Moustaki, Jacques Brel, Pierre Louki, Jean Bertola, Boby Lapointe, Lino Ventura, Raymond Devos, Jean-Pierre Chabrol, Bourvil (jako sąsiad), Fred Mella (solista zespołu Compagnons de la chanson) i wielu innych. Od tej pory przestał występować w kabaretach i na zmianę grał w Bobino i Olympii. Kontynuował podróże zagraniczne (1958: Szwajcaria, Rzym, 1959: Belgia, Afryka Północna, 1961: Quebec).

W kwietniu 1962 roku świętował w sali koncertowej Bobino dziesięciolecie swojej kariery. 5 grudnia, w dniu premiery w Olympii z Naną Mouskouri, dostał ataku kolki nerkowej. Wprawdzie występował tam jeszcze do 24 grudnia (karetka czekała na niego każdego dnia), ale po tym bolesnym doświadczeniu nie wrócił już na scenę Olympii.

W lutym 1963 roku podpisał petycję do prezydenta Francji wzywającą do umożliwienia odbycia służby wojskowej w służbie cywilnej. W tym samym roku otrzymał nagrodę Prix Vincent-Scotto, Grand Prix du Disque Académie Charles-Crosa i przeszedł operację nerki. Po długiej rekonwalescencji powrócił na scenę w Bobinie we wrześniu 1964 roku. W 1965 roku do filmu Yves'a Robert'a Les Copains skomponował piosenkę Les Copains d’abordnote, która odniosła wielki sukces. Z kolei piosenka Les Deux Oncles, w której przywołał wspomnienia z okresu wojny, wywołała zamieszanie i przysporzyła mu wrogości wśród niektórych fanów.

W 1966 roku opuścił mieszkanie przy impasse Florimont i zamieszkał w pobliżu Place Denfert-Rochereaunote. Od 16 września do 22 października Georges Brassens występował w Théâtre National Populaire (TNP) z Juliette Gréco. W maju 1967 musiał przerwać trasę koncertową, aby poddać się kolejnej operacji nerek. 8 czerwca Akademia Francuska uhonorowała go nagrodą Grand Prix de Poésie.

Na początku lat 70-tych Georges Brassens zaangażował swojego przyjaciela Jeana Bertola jako sekretarza artystycznego i organizatora tras koncertowych. W 1971 roku skomponował muzykę do filmu Michela Audiarda Le drapeau noir flotte sur la marmite. W 1971 roku Brassens kupił w Bretanii willę Kerflandry położoną nad brzegiem rzeki Trieux w miejscowości Lézardrieux. 14 stycznia 1973 roku rozpoczął ostatnie tournée po Francji. W tym samym roku zagrał w filmie Pourquoi t'as les cheveux blancs… Jean-Marie Périera. Od 19 października 1976 do 20 marca 1977 roku występował przez pięć miesięcy w teatrze muzycznym Bobino.

Nasilające się dolegliwości spowodowały, że udał się na badania medyczne. Zdiagnozowano raka jelita grubego. W listopadzie 1980 roku był operowany w klinice w Montpellier. W następnym roku przeprowadzono kolejną operację w Paryżu. Georges Brassens zmarł wieczorem 29 października 1981 roku. Pochowany został w rodzinnym grobie w Sète na cmentarzu Le Py.

Życie prywatne

Georges Brassensi i Joha Heiman.

Połowę repertuaru Georges Brassens poświęcił kobietom, które zaznaczyły się w jego życiu. Pierwszą z nich była Jeanne Planche, szwaczka starsza od niego o 30 lat, której zadedykował piosenki Chez Jeanne i La cane de Jeanne. Aby nie budzić zazdrości u Jeanne ukrywał swoje romanse. Jeden z nich miał od czerwca 1945 do sierpnia 1946 roku z Jo (Josette)^[2], która być może inspirowała kilka jego piosenek : Une jolie fleur (1954), P… de toi i częściowo Le Mauvais Sujet repenti. Dokumentalny film Le Bout du cœur pokazuje wczesną wersję Une jolie fleur. W 1984 roku w książce Les hommes de ma vie Nadine de Rothschild ujawniła, że to ona, jeszcze jako prezenterka Nadine Lhopitalier w Olympii, była miłością Brassensa, i że to jej nieodwzajemniona miłość spowodowała powstanie piosenki Une jolie fleur^[3].

W 1947 roku spotkał urodzoną 28 czerwca 1911 roku w Tallinnie (wówczas jeszcze Rewal) Estonkę Joha Heiman, która była starsza od Brassensa o dziewięć lat. Pracowała jako krawcowa i uczyła języka niemieckiego. Gdy się spotkali była mężatką. Jednak jej małżeństwo z Jean-Paulem Ruskoné, z którym miała syna, było nieszczęśliwe i w 1954 roku rozwiodła się. Nazywał ją „Blonde chenille”^[4] lub „Püppchen” (na nagrobku wygrawerowano Püpchen). Chociaż wspólnie spędzali czas, to całe życie mieszkali w sąsiedztwie i nigdy się nie pobrali. Jej poświęcił piosenki J’ai rendez-vous avec vous, Je me suis fait tout petit, Saturne, Rien à jeter i La Non-Demande en mariage. Od spotkania z Joha żadna inna kobieta nie pojawiła się w życiu francuskiego barda. Z kobietą, którą uważał za swoją boginię, nie rozstał się aż do śmierci. « Jeśli ktoś zrobił z kobiet boginie, to właśnie ja! Kobiety? Kocham je wszystkie lub prawie wszystkie. » (fr. S'il y a quelqu'un qui a fait des femmes des déesses, c'est bien moi ! Les femmes ? Je les aime toutes ou presque) - powiedział Georges Brassens. Joha Heiman zmarła 19 grudnia 1999 roku w Dax i została pochowana u boku Georges'a Brassens'a na cmentarzu w Sète.

Grób Georges'a Brassens'a i Joha Heiman w Sète. Źródło: Wikimedia Commons

Dyrektor Théâtre de la Chouc’ (La Choucrouterie) w Strasburgu, Roger Siffer, napisał do burmistrza Sète, że widniejący na grobie przydomek "Püpchen" znaczy po niemiecku „mały pierdziel” (fr. petit pet), a nie "Püppchen" (mała laleczka, fr. petite poupée). Uznał, że przydomek ten wynikał z humoru skatologicznego Brassensa. Przydomek "Püppchen" został wymieniony w piosence z 1978 roku Je me suis fait tout petit (devant une poupée)^[5].

Dyskografia (wybór)

• 1953 : La Mauvaise Réputation
• 1954 : Le Vent
• 1954 : Les Sabots d'Hélène
• 1956 : Je me suis fait tout petit
• 1957 : Oncle Archibald
• 1958 : Le Pornographe
• 1960 : Les Funérailles d'antan
• 1961 : Le temps ne fait rien à l'affaire
• 1962 : Les Trompettes de la renommée
• 1964 : Les Copains d'abord
• 1966 : Supplique pour être enterré à la plage de Sète
• 1969 : Misogynie à part
• 1972 : Fernande
• 1976 : Trompe la mort
• 1979 : Georges Brassens joue avec Moustache et les Petits Français
• 1980 : Georges Brassens chante les chansons de sa jeunesse

Literatura

• Loïc Rochard : Les Mots de Brassens, Éditeur Le Cherche midi, Collection Brassens D'abord, 2009
• Agnès Tytgat : L'Univers symbolique de Georges Brassens, Éditeur Carpentier Didier Eds, 2004

Linki

• Julien Lucchini : BRASSENS Georges, Charles w Le Maitron, 20 październik 2008, ostatnia modyfikacja 10 maj 2019, online, dostęp 4.02.2022

Przypisy

1. ↑Didier Agid: L'impasse, dostęp 4.02.2022
2. ↑Püppchen w fr.wikipedia.org
3. ↑GEORGES BRASSENS – Une jolie fleur w Histoires des chansons, online
4. ↑Odile Morain: Brassens et les femmes à l'ombre de son coeur" une exposition inédite à Sète, 09.06.2017, online
5. ↑Une lettre au maire pour venir au secours de la "poupée" de Brassens w ladepeche.fr, 15.09.2008