Friedrich Meinecke

Friedrich Meinecke (ur. 20 października 1862 w Salzwedel; zm. 6 lutego 1954 w Berlinie) – niemiecki historyk, jeden z założycieli Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego. W Niemczech uważany jest za głównego reprezentanta »historii ideii« (Ideengeschichte).(wyznanie ewangelickie)

Genealogia

Ojciec Friedrich Ludwig (1810–97) z Quedlinburgu; matka Sophie Julie (1821–92), córka pastora Johanna Samuela Heinemanna (1769–1848) z Erfurtu i Charlotte Moeller (1782–1848) z Schmoditten (obecnie Rjabinowka koło Kalingradu); przodek Samuel Rodigast (1649–1708), poeta religijny; – ożenił się w Berlinie w 1895 z Antonie Delhaes (1875–1971); dzieci 4 córki.

Życiorys

Po ukończeniu w 1882 r. Köllnisches Gymnasium w Berlinie Friedrich Meinecke studiował w Berlinie i Bonn germanistykę, historię i filozofię. Jego nauczycielami byli germanista Wilhelm Scherer (1841–1886), filozofowie Friedrich Paulsen (1846–1908) i Wilhelm Dilthey (1833–1911), historycy Johann Gustav Droysen (1808–1884), Heinrich von Treitschke (1834–1896), w Bonn Moriz Ritter (1840–1923) i Karl Gotthart Lamprecht (1856–1915). W 1886 r. doktoryzował się u Reinholda Kosera (1852–1914).

Przelotnie Meinecke pracował jako nauczyciel domowy w meklemburskim majątku rycerskim Altvorwerk u rodziny von Oertzen. Od kwietnia 1887 r. był pracownikiem pomocniczym w pruskim archiwum państwowym, od 1892 etatowym archiwistą, cieszył się protekcją dyrektorów archiwum Heinricha von Sybela (1817–1895) i Kosera. Owocem tej pracy były eseje dotyczące brandenburskiej historii i współpraca przy siedmiotomowym dziele Die Begründung des Deutschen Reiches durch Wilhelm I. vornehmlich nach den preußischen Staatsacten Sybela. W 1893 r. Sybel powierzył mu redagowanie czasopisma Historische Zeitschrift, którego wydawcą został po śmierci Sybela i Treitschke, i funkcję tę pełnił do 1935 roku.

Po opublikowaniu pierwszego tomu biografii feldmarszałka Hermanna von Boyena (1771–1848) został - po propozycji Treitschke - bez ustnego kolokwium habilitowany na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Berlińskiego i rozpoczął tam pracę jako Privatdozent. W 1901 r. został profesorem zwyczajnym w Strasburgu, w latach 1905–14 był profesorem we Fryburgu Bryzgowijskim. Tam też powstało jego najsłynniejsze pismo Weltbürgertum und Nationalstaat (1908). W 1914 r. przeniósł się na uniwersytet do Berlina, gdzie 15 lutego 1915 został członkiem Pruskiej Akademii Nauk. W Berlinie przyjaźnił się z Otto Hintzem (1861–1940), Ernstem Troeltschem (1865–1923) i Hansem Delbrückiem (1848–1929).

Friedrich Meinecke początkowo reprezentował poglądy konserwatywno-monarchistyczne, później znalazł upodobanie w liberalizmie Friedricha Naumanna (1860–1919). Po I wojnie światowej stał się republikanienem i stanął po stronie Republiki Weimarskiej. W czasie I wojny światowej i po niej jako publicysta wypowiadał się przeciw nieograniczonej wojnie U-bootów (1916), przeciw bolszewizmowi (zbiór esejów Nach der Revolution, 1919), przeciw zburzeniu demokracji weimarskiej przez radykalizm prawicowy i lewicowy (1930). Jest także autorem zdania, że Niemcy w wyniku doświadczenia napoleońskiej okupacji z »obywateli świata« stali się »nacjonalistami«. On sam przyznawał się do tego nacjonalizmu, ale odrzucał w czasie I wojny plany aneksji wykraczające poza niemieckie granice, rozważał wprawdzie do 1917 r. akcję przesiedleńczą na Wschodzie. Konsekwentnie odrzucał od początku Trzecią Rzeszę. Pomimo kontaktu z przeciwnikami reżimu nigdy nie należał do niemieckiego ruchu oporu. W Die deutsche Katastrophe (1946) wyjaśniał historyczne korzenie Trzeciej Rzeszy.

W 1948 r. został pierwszym rektorem nowo powstałego Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego i prowadził tam nadal wykłady. W 1951 r. jego imieniem nazwane zostało seminarium historyczne Seminar für Mittelalterliche und Neuere Geschichte na Wolnym Uniwersytecie Berlińskim. Z okazji 90-tych urodzin otrzymał order Pour le mérite.

Meinecke rozumiał nauki historyczne nie tylko jako związek kwestii fachowych, lecz jako filozoficzną dyscyplinę o egzystencjalnym znaczeniu, jako niezastąpione dobro wychowawcze i jako polityczną odpowiedzialność. Z tego też wynikało u niego upodobanie do określonych tematów i okresów historycznych, jak również jego metody i styl. Pomijając obszerną publicystykę historyczną i działalność pedagogiczną, Meinecke był od 1928 do 1935 r. przewodniczącym Historische Reichskommission.

Dzieła (wybór)

  • Die deutschen Gesellschaften und der Hoffmannsche Bund. Ein Beitrag zur Geschichte der politischen Bewegungen in Deutschland im Zeitalter der Befreiungskriege. 1891.Das Leben des Generalfeldmarschalls Hermann von Boyen. Band 1: 1771 bis 1814 (praca habilitacyjna), 1896.
  • Das Leben des Generalfeldmarschalls Hermann von Boyen. Band 2: 1814 bis 1848, 1899.
  • Das Zeitalter der deutschen Erhebung 1795–1815. 1906.
  • Um welche Güter kämpfen wir? 1914.
  • Preußen und Deutschland im 19. und 20. Jahrhundert. Historische und politische Aufsätze. 1918.
  • Die Entstehung des Historismus. 1936.
  • Schiller und der Individualitätsgedanke. Eine Studie zur Entstehungsgeschichte des Historismus. 1937.
  • Erlebtes. 1862–1901. (Autobiografia), 1941.
  • Die deutsche Katastrophe. Betrachtungen und Erinnerungen. 1946.

Literatura

  • Heinz Dollinger: „Meinecke, Friedrich” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 16, Duncker & Humblot, Berlin 1990, ISBN 3-428-00197-4, a. 657–660 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała