Karl Straube

Montgomery Rufus Karl Siegfried Straube (ur. 6 stycznia 1873 r. w Berlinie; zm. 27 kwietnia 1950 r. w Lipsku) był niemieckim organistą i kierownikiem chóru chłopięcego »Thomanerchor« działającego przy szkole »Thomasschule« i kościele św. Tomasza w Lipsku. (wyznanie ewangelickie)

Karl Straube. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann, organista w kościele Heilig-Kreuz-Kirche w Berlinie i budowniczy harmonii; matka Sarah Palmer z Anglii; brat William (1871–1954), malarz; – ożenił się w 1903 r. z Herthą Küchel (1876–1974) z Wesel.

Życiorys

Pierwszych lekcji gry na organach udzielali Karlowi Straube jego ojciec, później pochodzący z okolic Bolesławca organista w kościele Mariackim (niem. Marienkirche) w Berlinie, Otto Dienel (1839–1905). U Alberta Beckera, który był nauczycielem kompozycji w Berlińskiej Akademii Sztuki, studiował teorię muzyki, a dalsze lekcje gry na instrumentach pobierał u Heinricha Reimanna (1850–1906), organisty w kościele Pamięci Cesarza Wilhelma (niem. Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche).

Straube został natychmiast jego stałym zastępcą, ale już w 1897 r. otrzymał powołanie do katedry w Wesel, gdzie rozpoczął błyskotliwą karierę wirtuoza. We Frankfurcie nad Menem poznał Maxa Regera i zaczął propagować jego muzykę organową, grając prawie wszystkie jego utwory.

Od stycznia 1902 r. Straube był organistą w kościele Tomasza w Lipsku i objął także kierownictwo stowarzyszenia »Bach-Verein«, założonego w 1874 r. przez działających w Lipsku kompozytorów Heinricha von Herzogenberga (1843–1900), Franza von Holsteina (1826–1878), muzykologa i biografa Jana Sebastiana Bacha i dyrygenta Alfreda Volklanda (1841–1905). Był znaczącym twórcą organizowanych przez »Neue Bachgesellschaft« festiwali »Deutsche Bach-Feste« w Lipsku (1904, 1920, 1923, 1929, 1935 i 1938) i zorganizował własny festiwal muzyki Bacha, który odbył się w 1908 r. (z okazji odsłonięcia 2 pomnika Bacha), 1911 i 1914. Wreszcie z powodu zasług poniesionych w pielęgnowaniu pamięci o wielkim kompozytorze został w 1918 r. kantorem chóru chłopięcego »Thomanerchor« jako następca Gustava Schrecka (1849–1918). W repertuarze chóru duży nacisk położył na dzieła Bacha i w latach 1931–37 razem z »Thomanerchor« opracował prawie wszystkie kantaty wielkiego mistrza dla rozgłośni. Po początkowym stylu interpretacji zorientowanym na późnoromantyczne organy zwrócił się z ruchem budowy organ »Orgelbewegung«, zapoczątkowanym przez Alberta Schweitzera, ku historycznej praktyce przedstawiania i zdystansował się od wielkich rozmiarów składu zespołu. W 1935 r. wystawił »Pasję wg św. Mateusza« Bacha pierwszy raz nie z chórem mieszanym, lecz tylko z chórem chłopięcym.

Już od 1907 r. był nauczycielem gry na organach w Konserwatorium Lipskim, gdzie w 1908 r. otrzymał tytuł profesora. W 1921 r. założył Instytut Muzyki Kościelnej (niem. Institut für Kirchenmusik), który w 1926 r. awansował na Muzyczno-kościelny Instytut Ewangelicko-luterańskiego Kościoła Krajowego Saksonii (niem. Kirchenmusikalisches Institut der Ev.-luth. Landeskirche Sachsens). Pielęgnacja starej muzyki wkrótce uczyniła Instytut centrum »Orgelbewegung«, a liczni młodzi kompozytorzy stali się »lipską szkołą« ery Straube, nawet pewnym mitem w historii muzyki kościelnej. Ich szczególna renoma nie mogła pozostać bez sprzeciwu w obliczu konfrontacji z nacjonalistycznym państwem po 1933 roku.

Bliskość muzyczno-kościelnej praktyki do zsekularyzowanego życia muzycznego i ich religijno-artystycznych tendencji jest u Straube zauważalna już w 1920 r. w połączeniu »Bach-Verein« z chórem Gewandhaus. W 1926 r. wstąpił do NSDAP, w 1937 r. »Thomanerchor« stał się członkiem Hitlerjugend. Jednocześnie Straube próbował członków chóru zaangażować trwale w służbę liturgiczną. Postawa Straube w okresie nacjonalizmu jest balansem między dopasowaniem i dystansem i do dzisiaj nie jest dogłębnie zbadana.

Założony przez niego Instytut Muzyki Kościelnej przy Konserwatorium Lipskim został za namową saksońskiego gauleitera Martina Mutschmanna (1879–1947) rozwiązany wraz z założeniem 8 czerwca 1941 r. nowego Konserwatorium. Po ciężkim okresie przejściowym mógł Straube go ponownie otworzyć 1 października 1946 r. i do 1949 r. uczył gry na organach.

Karl Straube był 11 następcą Jana Sebastiana Bacha jako kantor »Thomanerchor«, ale pierwszym który sam nie komponował, lecz całkowicie poświęcił się interpretacji jego dzieł oraz pracy z chórem, z którym od 1920 r. odbywał też zagraniczne podróże. Jako organista i dyrygent wykształcił całą rzeszę wybitnych instrumentalistów takich jak: Joseph Haas, Fritz Lubrich, Hermann Keller, Wolfgang Fortner i Karl Richter.

Literatura

• Anderson, Christopher: Max Reger and Karl Straube, Aldershot, Hants : Ashgate, 2003.
• Christoph Held, Ingrid Held (wydawcy): Karl Straube. Wirken und Wirkung. Evangelische Verlagsanstalt, Berlin (Ost) 1976.
• Hartmann, Günter: Karl Straube, Lahnstein, [Adolfstrasse 14] : G. Hartmann, 1994.
• Hartmann, Günter: Karl Straube und seine Schule, Bonn : Verl. für Systematische Musikwiss., 1991.
• Bernhard Hemmerle: Straube, Montgomery Rufus Karl Siegfried w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 23, Bautz, Nordhausen 2004, ISBN 3-88309-155-3, s. 1445–1449.
• Loos, Helmut: Straube, Karl w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 25 (2013), s. 491-492.