Franz Pfemfert

Franz Pfemfert (pseudonimy: U. Gaday, Dr. S. Pulvermacher, August Stech; ur. 20 listopada 1879 w Lötzen, obecnie Giżycko; zm. 26 maja 1954 w mieście Meksyk w Meksyku) - niemiecki pisarz, publicysta polityczny, wydawca czasopisma »Die Aktion«. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia

Ojciec N. N. (zm. ok. 1892), handlarz delikatesami; matka Bertha N. N.; - ożenił się w 1912 z tłumaczką i publicystką Alexandrą Ramm (ur. 1883, właściwie Gilelewna Ramm) ze Staraduba w Rosji; miał córkę.

Życiorys

Franz Pfemfert urodził się 20 listopada 1879 w Lötzen, obecnie Giżycko na Mazurach. Krótko po jego narodzeniu rodzina przeniosła się do Berlina, gdzie uczęszczał do »Joachimsthalsches Gymnasium«. Po śmierci ojca musiał przerwać naukę i pomagać matce w prowadzonym przez nią handlu drobiem i rybami. Jednak to mu nie odpowiadało i pojechał do dziadka do Giżycka. Przez rok pracował w wędrownym cyrku i ok. 1900 r. zetknął się z literackimi i anarchistycznymi kręgami.

W 1904 r. ukazały się jego pierwsze wiersze w czasopiśmie »Der Kampf« wydawanym przez anarchistę i pisarza Senna Hoyę (1882-1914, właściwie Johannes Holzmann). Z czasopismem tym współpracowali oprócz Pfemferta także m.in. Erich Mühsam, Else Lasker-Schüler, Herwarth Walden i Paul Scheerbart, z którymi zawarł znajomość. Pisał także dla anarchistycznego czasopisma »Der arme Teufel« (1902-1904), które redagował Erich Mühsam. Od 1909 do 1910 r. Pfemfert był współpracownikiem tygodnika »Das Blaubuch«, a od 1910 r. publikował w czasopiśmie radykalno-demokratycznym »Der Demokrat«.

Po sporze z wydawcą »Der Demokrat«, który bez omówienia z nim usunął z kolejnego zeszytu czasopisma tekst Kurta Hillera założył w lutym 1911 r. własne antyklerykalne i pacyfistyczne czasopismo »Die Aktion«, jak również wydawnictwo o tej samej nazwie z siedzibą w Berlinie-Wilmersdorfie. Czasopismo stało się szybko nie tylko czołowym organem politycznym lewicy, lecz także forum wybitnych artystów i pisarzy ekspresjonizmu. Czasopismo organizowało tzw. »wieczory promocyjne«, czyli spotkania z autorami publikowanych np. wierszy, jak również »bale promocyjne«. Franz Pfemfert utrzymywał kontakty z Georgiem Heymem i Jakobem van Hoddisem oraz Karlem Liebknechtem, którego listy i pisma wydał pośmiertnie (»Briefe aus dem Felde, aus der Untersuchungshaft und aus dem Zuchthaus«, 1919). Od 1917 r. wydawał serię »Der Rote Hahn«, w której ukazały się pisma Hedwig Dohm, Jakoba van Hoddisa, Franza Mehringa, Carla Sternheima, Maxa Herrmanna-Neiße i wielu innych. Po zakończeniu I wojny światowej czasopismo »Die Aktion« stało się forum politycznym, przez co straciło na znaczeniu i zostało zamknięte w 1932 r. z powodu problemów finansowych.

W 1915 r. Franz Pfemfert należał do grona założycieli partii »Antinationale Sozialistenpartei« (ASP), po wojnie wspierał działalność i politykę marksistowskiego »Związku Spartakusa« (niem. Spartakusbund) i »Komunistycznej Partii Niemiec« (niem. Kommunistische Partei Deutschlands, KPD). W styczniu 1920 r. doszło do rozłamu w partii i wiosną tegoż roku został współzałożycielem »Niemieckiej Komunistycznej Partii Robotniczej« (niem. Kommunistische Arbeiter-Partei Deutschlands, KAPD), z której jednak już w 1921 r. został wykluczony. W latach 1922-26 wspierał »Powszechną Unię Robotników« (niem. Allgemeine Arbeiter-Union) i sympatyzował ze zwolennikami Lwa Trockiego (1879-1940). W wyniku tych działań izolował się coraz bardziej politycznie.

W marcu 1933 r. emigrował z żoną najpierw do Czechosłowacji, w 1936 do Francji i wiosną 1941 r przez Stany Zjednoczone Ameryki przybył do miasta Meksyk. W Meksyku zarabiał na utrzymanie rodziny prowadząc atelier fotograficzne. Tam rodzina Pfemferta otrzymała pomoc jedynie od wdowy po Trockim, Natalii Iwanowownej Siedowej. W 1952 r. zdiagnozowano u Franza Pfemferta raka wątroby, na którego zmarł 26 maja 1954 roku.

Dzieła (wybór)

  • 1914 - 1916 : eine Anthologie. 1916.
  • Das Aktionsbuch. 1917.
  • Die Aktions-Lyrik : Nummern 1-7, 1916 - 1922. 1916-1922.

Literatura

  • Ursula Walburga Baumeister: Die Aktion: 1911–1932. Publizistische Opposition und literarischer Aktivismus der Zeitschrift im restriktiven Kontext. Erlanger Studien, Erlangen und Jena 1996.
  • Karin Bruns: "Pfemfert, Franz" w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, s. 330 ( online).

Linki

Autor: Roman Penkała