Wilhelm Wackernagel

Karl Heinrich Wilhelm Wackernagel (ur. 23 kwietnia 1806 r. w Berlinie; zm. 21 grudnia 1869 r. w Bazylei) - niemiecki filolog, germanista, historyk sztuki i kultury. (wyznania ewangelickiego)

Wilhelm Wackernagel
Wilhelm Wackernagel.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Wilhelm Wackernagel (1765-1815), drukarz, później komisarz policji kryminalnej; matka Agnes Sophia Schulze (17xx-1818); -ożenił się 1) w 1837 r. w Bazylei z Caroliną Louisą Bluntschli (1817-1848), 2) w 1850 r. w Bazylei z Marią Salomeą Sarasin (1816-1894); szwagrowie Johann Caspar Bluntschli z pierwszego małżeństwa miał pięcioro, a z drugiego czworo dzieci m.in. indoeuropeistę Jacoba.

Życiorys

Wilhelm Wackernagel był synem pochodzącego z Jeny ewangelickiego drukarza. Ojciec zmarł w 1815 r., a w 1818 r. ich matka. Od tego momentu wyrastał pod okiem czworga starszego rodzeństwa. Wilhelm uczęszczał do gimnazjum Grauen Kloster, z którego został wyrzucony w 1819 r.w wyniku sporu z innymi chłopcami, a oprócz tego musiał ponieść karę cielesną i odpokutować trzy dni w areszcie za plan nowego podziału i konstytucji Niemiec. Jesienią 1820 r. przyjęto go do gimnazjum Friedrich-Werder Gymnasium.

Po ukończeniu gimnazjum studiował od 1824 do 1827 na uniwersytecie Friedrich-Wilhelms-Universität w Berlinie. Interesował się przede wszystkim filologią i literaturą niemiecką, nie zaniedbując przy tym filologii klasycznej, której uczył go August Boeckh. Historii literatury i mitologii uczył go najpierw Friedrich Heinrich von der Hagen, ale od przybycia Karla Lachmanna stał się jego najgorliwszym uczniem.

Jego pierwsza większa praca Das Wessobrunner Gebet und die Wessobrunner Glossen opracowana w 1827 r. skierowana właściwie była przeciw braciom Jacobowi i Wilhelmowi Grimm, którzy nie słusznie chyba eliminowali każdy pogański element z przekazów. Wackernagel był także poetą i w zimie 1828 wydał zbiór wierszy Gedichte eines fahrenden Schülers. Jako współautor pisma Otto Bellmann und Berlin, M. G. Saphir und die intellectuelle Bildung. Gin namenloses Pamphlet (1828) wziął udział w walce przeciw pierwszym zawodowym reprezentantom czasopism, w których rozpowszechniano dowcipy o Żydach.

Przez półtorej roku przebywał we Wrocławiu, gdzie poznał Heinricha Hoffmanna von Fallerslebena i Karla Witte. Dzięki temu ostatniemu poszerzył swoje studia o języki romańskie. Bezpośrednim plonem naukowym okresu wrocławskiego jest w dużej części napisana rozprawa leksykograficzno-syntaktyczna o Die mittelhochdeutsche Negations-Partikel ne (Średnio-wysoko-niemiecki partykuła negacji ne) opublikowana w wydawanym przez Hoffmanna von Fallerslebena miesięczniku Monatsschrift von und für Schlesien i w pierwszym tomie jego Fundgruben. Z rozprawą tą, której wartość przez długi okres była bardzo wysoka, wiązał Wackernagel nadzieję na otrzymanie tytułu doktora. Wiosną 1833 r. otrzymał tytuł doctora honoris causa uniwersytetu w Getyndze. Po powrocie z Wrocławia do Berlina napisał Geschichte des deutschen Hexameters und Pentameters bis auf Klopstock (Historia niemieckiego heksametru i pentametru do czasu Klopstocka). Esej Ueber Conjugation und Wortbildung durch Ablaut im Deutschen, Griechischen und Lateinischen (O koniugacji i słowotwórstwie przez zmianę samogłoski rdzennej w języku niemieckim, greckim i łacińskim) i trudno zrozumieć dlaczego został niezauważony, choć w późniejszym czasie stał się przedmiotem żywej dyskusji z Adolfem Holtzmannem i Jacobem Grimmem. W ostatni okresie pobytu w Berlinie wstąpił do towarzystwa literackiego Mittwochsgesellschaft.

W 1833 r. został profesorem języka i literatury niemieckiej na uniwersytecie w Bazylei i jednocześnie nauczycielem w gimnazjum. W 1837 r. został honorowym obywatelem Bazylei i ożenił się ze Szwajcarką. W następnych latach odrzucił proponowane mu stanowisko profesora germanistyki w Monachium, Wiedniu i Berlinie. Bazylea stała się jego nową ojczyzną i angażował się w jej życie polityczne i kościelne.

Założył «średniowieczne zbiory», które stały się zaczątkiem Historisches Museum Basel i dzisiejszą dumę Bazylei. Począwszy od mowy inauguracyjnej Die Verdienste der Schweizer um die deutsche Litteratur (Zasługa Szwajcarów dla niemieckiej literatury, 1833), a skończywszy na monografii na temat Johanna Fischarta, prawie każdego roku napisał coś o przeszłości Bazylei i górnoreńskim kraju. Po śmierci pierwszej żony ożenił się drugi raz z Marią Sarasin.

Wilhelm Wackernagel należał obok braci Grimm do najwybitniejszych germanistów swojego okresu. W późniejszym okresie swojego życia został pionierem w badaniu malarstwa na szkle (Die deutsche Glasmalerei. 1855) i złotego antependium z katedry w Bazylei.

Uczniem Wackernagela był Jacob Burckhardt.

Dzieła (wybór)

  • Zwölf mittelhochdeutsche lyrische Gedichte, 1827.
  • Geschichte des deutschen Hexameters und Pentameters bis auf Klopstock, 1831.
  • Die Verdienste der Schweizer um die deutsche Literatur, 1833.
  • Deutsches Lesebuch, 3 części, 1835-43.
  • Ueber das vierte Säcularfest der Schlacht bei St. Jacob an der Birs, 1844.
  • Weinbüchlein, 1845.
  • Die goldene Altartafel von Basel. Erklaerung und Zeitbestimmung, 1857.
  • Johann Fischart von Strassburg und Basels Antheil an ihm, 1870.

Literatura

  • Edward Schröder: Wackernagel, Wilhelm. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 40, Duncker & Humblot, Leipzig 1896, s. 460-465.
  • Thomas Konrad Kuhn: Wackernagel, Karl Heinrich Wilhelm. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 13, Bautz, Herzberg 1998, ISBN 3-88309-072-7, s. 134-136.

Linki

Autor: Roman Penkała