Johann Erich Biester
Johann Erich Biester (ur. 17 listopada 1749 w Lubece; zm. 20 lutego 1816 w Berlinie) - niemiecki publicysta, historyk literatury, prawnik, filolog. Razem z Friedrichem Nicolai i Friedrichem Gedike, z którym założył pismo naukowe „Berlinische Monatsschrift”, tworzyli tzw. triumwirat berlińskiego późnego oświecenia. (wyznanie ewangelickie)
 |
| Johann Erich Biester. Autor obraz Ferdinand Collmann, 1795, Gleimhaus Halberstadt. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Ernst August (zm. 1779), handlarz jedwabiem, syn hanowerskiego kupca Hansa Hinricha i Magdaleny Elisabeth Böckler z Kassel;
- Matka: Margarethe Elisabeth (1721–50), córka handlarza jedwabiem Joachima Hake z Lubeki i Anny Dorothei z domu von Melle;
- Żona: od 1781 Anna Dorothea (kuzynka), córka pastora w Lubece Johanna Hake;
- Dzieci: 2 córki, syn Karl (1788–1853), filolog klasyczny, profesor w Lyceum Hosianum w Braunsberg (obecnie Braniewo w Prusach Wschodnich); 4 dzieci wcześnie zmarło.
Biografia
Johann Erich Biester urodził się 17 listopada 1749 w Lubece w zamożnej rodzinie kupieckiej jako syn Ernsta Augusta Biestera (zm. 1779) i jego żony Margarethe Elisabeth z domu Hake. Po wczesnej śmierci matki opiekę sprawował nad nim ojciec, który już nigdy się nie ożenił. Początkowo otrzymywał prywatne lekcje, a w wieku jedenastu lat rozpoczął naukę w drugiej klasie szkoły łacińskiej w rodzinnym mieście. Ponieważ w ówczesnych czasach gimnazja poświęcały małą uwagę nauce obcych języków nowożytnych, zatem ojciec zatrudnił prywatnych nauczycieli, aby nauczył się francuskiego, włoskiego i angielskiego. Był wielkim miłośnikiem książek, a ponieważ ojciec zapewnił mu środki na to hobby w młodym wieku, już jako młody człowiek zgromadził sporą bibliotekę, której zazdrościło mu wielu uczonych.
W latach 1767-71 studiował w Getyndze prawo, historię literatury, historię i języki. Jego nauczycielami byli między innymi Johann David Michaelis (prawo mojżeszowe) i historyk August Ludwig von Schlözer, któremu pomagał w przygotowaniach do wydania jego czasopism „Briefwechsel meist statistischen Inhalts” i „Briefwechsel meist historischen und politischen Inhalts”. W tym czasie zaprzyjaźnił się także z poetą Gottfriedem Augustem Bürgerem i Matthiasem Christianem Sprengelem. Z Bürgerem czytał Shakespeare'a, a z Sprengelem tłumaczył poetów hiszpańskich. Po powrocie z uniwersytetu do rodzinnego miasta podjął pracę w lubeckim sądzie, pracował dla wydawanego przez Sprengela w Rostocku czasopisma „Erneute Berichten von gelehrten Sachen“ i dla „Allgemeine Deutsche Bibliothek“ Friedricha Nicolai. W Lubece poznał teologa i poetę Johanna Andreasa Cramera, zaprzyjaźnił się z jego synem Carlem Friedrichem, z którym studiował pisma Klopstocka i uczył się języków obcych, także duńskiego.
Niezadowolony z postępów w karierze prawniczej Johann Erich Biester wyjechał w 1773 r. do Bützow, gdzie uczył historii i języków w tamtejszym uniwersyteckim pedagogium oraz we wrześniu tego samego roku uzyskał tam tytuł doktora obojga praw. W lipcu 1775 r. opuścił Bützow, podróżował do Berlina, przez pewien czas uczył w Eickhof (Mecklemburgia) syna barona von Lützowa, a następnie wrócił do Lubeki. W 1777 r. został w Berlinie sekretarzem ministra do spraw kościoła i szkół Karla Abrahama von Zedlitza und Leipe.
W 1781 r. Johann Erich Biester poślubił córkę brata mamy, Annę Dorothe Hake. Razem z Friedrichem Gedike założył w 1783 r. czasopismo „Berlinische Monatsschrift“, które w 1796 r. przestało funkcjonować, od 1797 r. był kontynuowane jako „Berlinische Blätter”, a od 1799 do 1811 r. jako „Neue Berlinische Monatsschrift”. Czasopismo propagowało powszechną edukację i oświecenie oraz zwalczało przesądy, mistycyzm, jezuityzm i tajne zakony, które rozpowszechniły się w drugiej połowie XVIII wieku. Z czasopismem współpracowali między innymi Immanuel Kant, Johann Gottlieb Fichte, Justus Möser, bracia Wilhelm i Aleksander von Humboldt i Moses Mendelssohn. W latach 1784-1796 Kant opublikował w tym czasopiśmie nie mniej niż piętnaście artykułów, w tym „Was ist Aufklärung?” (1784; „Czym jest oświecenie?”), który wywołał debatę oświeceniową po tym, jak esej Biestera „Vorschlag, die Geistlichen nicht mehr bei Vollziehung der Marhen zu bemühen” („Propozycja, aby nie fatygować już duchownych przy zawieraniu małżeństw”) wywołał furorę. „Berlinische Monatsschrift” poświęcony był społecznym i społeczno-oświatowym dążeniom oświeceniowym, wyrażającym się w zakładaniu szkół przemysłowych i niedzielnych, instytucji dla głuchoniemych, niewidomych i ubogich oraz reformie systemu wychowania i nauczania, m.in. poprzez wydawanie propozycji reform Joachima Heinricha Campesa, ministra von Zedlitza i Eberharda von Rochowa, a także zaprezentowano publicznie założenia szkolne i podręczniki tego ostatniego. Liczne eseje w późniejszych rocznikach dotyczyło pedagogiki Johanna Heinricha Pestalozziego i jej wprowadzenie w Prusach. Po rezygnacji Gedike w 1791 r. Biester został jedynym redaktorem tego cenionego głównego organu berlińskiego oświecenia.
10 stycznia 1784 r. król Fryderyk II Wielki mianował go 2 bibliotekarzem w Königliche Bibliothek w Berlinie, a później awansował na pierwszego bibliotekarza. Po śmierci Fryderyka II i ministra Zedlitza kierownictwo biblioteki w nowym rządzie objął minister Johann Christoph von Wöllner, co nie stawiało Biestera w szczególnie korzystnej sytuacji, gdyż ton „Berlinische Monatsschrift“ nie odpowiadał poglądom kręgu Wöllnera. Z powodu problemów z cenzurą czasopismo drukowano od 1791 r. w Jenie, od 1793 r. w Dessau, a później ponownie w Berlinie. Stanowisko jego pisma było również powodem, dla którego Johann Erich Biester nie został członkiem Akademii, do której zaproponował go hrabia Herzberg; Wöllner wyjawił mu ten powód całkiem otwarcie. Ten nieprzychylny nastrój nie przeniósł się jednak na warunki działalności biblioteki, Wöllner aprobował wszystkie propozycje Biestera dotyczące pomocy bibliotece, która była w złym stanie. Zarządzono sprzedaż dubletów, zatrudniono nowych urzędników, uporządkowano zbiory i wzbogacono je o cenne nabytki. Za rządów Biestera i Philippa Karla Buttmanna biblioteka królewska została zreorganizowana, a jej pięć działów połączono na wzór biblioteki w Dreźnie i udostępniono szerokiej publiczności. W 1798 r. Fryderyk Wilhelm III mianował Biestera członkiem Pruskiej Akademii Nauk. Oficjalną działalność Biestera przerywały jedynie drobne podróże, częściowo w sprawach służbowych, częściowo w celach rekreacyjnych, np. podróż na Śląsk w 1782 r., podróż z bankierem Levym przez Niemcy w 1787 roku.
Osobiście Johann Erich Biester był chwalony za skromność, bezinteresowność i postawę obywatelską. Kant, Zedlitz i słynny filolog klasyczny Friedrich August Wolf cenili go jako przyjaciela.
Pisma
- Platonis Dialogi IV Meno, Crito, Alcibiades Uterque. Berlin 1780 (online).
- Abriss des Lebens und der Regierung Kaiserin Katharina II. von Russland. Berlin-Leipzig 1797.
- Die Geschichte von Polen, w: Hist.-geneal. Kal., Berlin 1796 u. 1797;
- (Jako tłumacz) Abbé Barthélemy: Reise des jüngern Anacharsis durch Griechenland. Berlin-Leipzig 1789.