Justus Friedrich Wilhelm Zachariae

Justus Friedrich Wilhelm Zachariae (ur. 1 maja 1726 roku w Frankenhausen, zm. 30 stycznia 1777 roku w Brunszwiku) - niemiecki poeta, tłumacz i wydawca. (wyznania ewangelickiego)

Justus Friedrich Wilhelm Zachariae
Justus Friedrich Wilhelm Zachariae.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Friedrich Sigismund Zachariae(zm. 17.07.1747), prawnik; matka Martha Elisabeth z domu Müller (zm. 5.06.1772); - ożenił się 6.01.1773 roku w z 37 letnią Henriette Sophie Elisabeth Wegener (1735-1825); Jak się wydaje nie miał dzieci, ale informacja wydawcy "Renommisten" (Berlin 1840) sugeruje, że miał wnuka poetę, co wydaje się być mistyfikacją. (wg ADB)

Życiorys

Dzieciństwo i studia w Lipsku

Zarówno jego ojciec jak i dziadek Johann Balthasar Zachariae pisali wiersze i byli przez to bardzo cenieni we Frankenhausen. Justus Friedrich Wilhelm Zachariae wyrastał w domu o dużych tradycjach humanistycznych. Uczęszczał do szkoły książęcej w rodzinnej miejscowości, po czym od 22 maja 1743 roku studiował nauki prawnicze w Lipsku. Wyniesione z domu zainteresowanie do „nauk pięknych“ przyczyniło się jednak do tego, że z większym zainteresowaniem zajmował się literaturą niż prawniczą edukacją. Ten trzyletni okres pobytu w Lipsku zadecydował o całym jego przyszłym życiu. Wstąpił w krąg Johanna Christopha Gottscheda. Od 1744 należał do grupy literatów związanych z czasopismem Bremer Beiträger, założonym przez   Karla Christiana Gärtnera. Grupa ta, do której należeli Johann Andreas Cramer, Johann Arnold Ebert,  Gottlieb Wilhelm Rabener, Johann Adolf Schlegel, Konrad Arnold Schmid, Christian Fürchtegott Gellert,  Nikolaus Dietrich Giseke, Friedrich Gottlieb Klopstock, Christlob Mylius  sprzeciwiała się ścisłym regułom, które Gottsched ustalił dla "dobrej literatury”. W tym czasopiśmie ukazał się w 1744 roku jego pierwszy epos Der Renommist.... W 1746 roku opuścił grono lipskich przyjaciół. Po krótkim pobycie w domu wyjechał do Getyngii.

Pobyt w Getyndze

12 maja 1747 immatrykulował na uniwersytet w Getyndze, gdzie prorektorem był wówczas Albrecht von Haller. Już wcześniej, bo po ukazaniu się Der Renpmmist... został członkiem nadzwyczajnym tutejszego towarzystwa "Deutsche Gesellschaft" założonego w 1738 roku. W imieniu tego towarzystwa gratulował w 1748 roku konrektorowi Johannowi Michaelowi Heinze z okazji jego powołania do Lüneburgu. Zawarł tu znajomość z baronem Eberhardem Friedrichem von Gemmingenem, któremu zadedykował w 1754 swój pierwszy zbiór wierszy.

Życie w Brunszwiku

Dzięki znajomościom zawartym w Deutschen Gesellschaft, a zwłaszcza z prawnikiem Justusem Claprothem został powołany do Brunszwiku, gdzie spędził resztę swego życia. Claproth polecił go prepozytowi Johannowi Friedrichowi Jerusalem do założonego tam w 1745 roku Collegium Carolinum, które zajmowało pośrednie miejsce między gimnazjum a uniwersytetem. 8 kwietnia 1748 roku został ochmistrzem w Collegium Carolinum z pensją 150 talarów. 14 maja 1748 roku awansował na docenta, a 22 stycznia 1749 roku na profesora w/w instytucji.
Na Wielkanoc 1748 roku przybył do Brunszwiku jego lipski towarzysz Johann Arnold Ebert. Brunszwik stał się w tym czasie centrum kulturalnym. Przebywali tu Gellert i Klopstock przed ich wyjazdem do Danii, Nicolaus Dietrich| Giseke był ok. 1750 roku guwernerem w domu Jerusalema, Konrad Arnold Schmid został powołany w 1761 roku do Collegium Carolinum, Gleim w Halberstadt, Johann Andreas Cramer w Quedlinburg. Do kręgu tego należał także Johann Peter Uz.
30 stycznia 1761 roku został profesorem poezji w Collegium Carolinum.
Justus Zachariae sprawował także od 1767 do 1774 roku nadzór nad drukarnią, wydawnictwem i księgarnią, które były finansowane przez fundację Großes Waisenhaus Beatae Mariae Virginis.
W 1767 roku przebywal w Lipsku na targach, gdzie poznał osobiście Goethego i Johanna Georga Ecka. W lecie tegoż roku poznał przeciwnika Gottholda Ephraima Lessinga, Christiana Adolpha Klotza i jego ucznia Johanna Georga Jacobi w Bad Lauchstedt.
W 1774 roku w wszedł w stan spoczynku i 15 kwietnia 1775 roku otrzymał jako zaopatrzenie emerytalne kanonikat w kolegiacie St.-Cyriakus-Stift w Brunszwiku. 30 stycznia 1777 roku zmarł z powodu „puchliny wodnej“ jak wówczas określano wodobrzusze.

Znaczenie

Zachariae jako pedagog

Justus Friedrich Wilhelm Zachariae odniósł wielki sukces jako nauczyciel. Do jego uczniów należał późniejszy minister baron Karl Abraham von Zedlitz, któremu w 1760 roku zadedykował Schöpfung der Hölle oraz August Siegfried von Goué, towarzysz młodości Johanna Wolfganga von Goethego, który dla Zachariaego postawił pomnik w Notuma nicht Ex-Jesuit über das Ganze der Maurerey.
Zachariae w każdym semestrze regularnie prowadził dwa wyklady: jeden czterogodzinny o sztuce poezji na podstawie Charles'a Batteux, a drugi dwugodzinny o mitologii według własnych zeszytów. W 1774 roku przeprowadził reorganizację Collegium wprowadzając charakterystyczny wykład tak zwane "kolegium czasopismowe". Miało to związek z jego działalnością redaktorską, którą prowadził od końca 1760 roku w Gelehrten Beiträgen, a od 1768 w Neuen Braunschweigischen Zeitung. Oba czasopisma odegrały istotną rolę w niemieckiej krytycy. Współpracownikiem Neue Zeitung był również Gotthold Ephraim Lessing.

Der Renommist

Jako pisarz należy do nielicznej rzeszy tych, którzy wraz z ukazaniem ich pierwszego dzieła osiągnęli szczytowy punkt swoich poetyckich możliwości. W Der Renommist. Ein scherzhaftes Gedicht. (1744) z świeżą młodzieńczą odwagą osiągnął swoje wyżyny i jednocześnie niemieckiej poezji dał nowe obszary do zdobycia. Wśród jego poprzedników można wymienić wprawdzie Jakoba Immanuela Pyrę ( Bibliotartarus ), ale Der Renommist jest pierwszym komicznym eposem nowej niemieckiej literatury, który rzeczywiście zasługuje na to miano i może stanąć u boku pokrewnych dzieł literatury włoskiej, francuskiej czy angielskiej. Jako wzór formy książki wykorzystał wprawdzie pisma Nicolas'a Boileau Le Lutrin (niem. Chorpult) i Alexandra Pope'a The Rape of the Lock (niem. "Lockenraub"), ale jego zawiera wiecznie młody oryginalny materiał o niemieckich studentach. Pokazał z humorem i z wielką wiernością kulturowo-historyczną kontrast pomiędzy starymi, szorstkimi, hałaśliwymi studentami, którzy mieli swoją siedzibę w Jenie i nowoczesnymi eleganckimi, których charaktery mógł studiować sam w Lipsku. Dzieło tu uważane jest za "niedoścignione" pod względem opisu życia studenckiego w XVIII wieku i znalazło licznych naśladowców w XIX-tym wieku. Szczęśliwy wybór metrum na wzór Pyry, którego rymowany, uroczysty i ociężały aleksandryn, przyczynia się znacznie do komicznego efektu całego utworu. W późniejszych utworach zastąpił go heksametrem i sporadycznie nawet wracał do prozy. W 1754 roku ukazało się ponowne wydanie Der Renommist, w dużym stopniu zmienione, pod dużym wpływem Alexandra Pope'a i Johanna Petera Uz Sieg des Liebesgottes (Zwycięstwo miłości Boga). Ogólnie rzecz biorąc, jego praca zyskała po tej metamorfozie przez ograniczenie epizodów, jednolite ukształtowanie podstawowych motywów i wykluczenie przypowieści opisujących charakter.
Do wydania w 1840 roku rysunki wykonał Theodor Hosemann, które zawiera także ostatnie wydania z 1989 roku.
Poeta Wilhelm Hauff opracował w swoim poemacie Die Seniade. Ein scherzhaftes Heldengedicht in vier Gesängen  wspomnienia ze swojego okresu studiów w Tybindze biorąc za wzór utwór Der Renommist. Huff w swoim utworze bezpośrednio powołuje się na Zachariaego:
Zwar muß ich Kühnster euch tief um Verzeihung bitten,
Daß ich das Roß bestieg, das Bessere geritten,
Auf das begeistert einst sich Zachariä schwang,
Als unvergleichlich er den Renommisten sang.

Inne utwory

W 1754 roku ukazał się zbiór Scherzhaften Epischen Poesien nebst einigen Oden und Liedern, który poza Der Renommist zawierał Das Schnupftuch, Der Phaeton, ody i pieśni.
Późniejsze eposy pokazują wyraźnie, że pomysłowość Zachariae'ego była kompletnie wyczerpana i poruszał się ustawicznie w dawnych kręgach. Napisany heksametrem Murner in der Hölle (1757) (pol. Murner w piekle) jest trawestacją śmierci Elpenor w jedenastej księdze Odysei Homera, właściwie pozbawioną dowcipu historią śmierci Thomasa Murnera, który dopóty nawiedza cały dom, dopóki jego zwłoki nie zostaną uroczyście pochowane. W Lagosiade oder Jagd ohne Jagd (pol. Lagosiade lub polowanie bez polowania)(1749) powraca do prozy i przedstawia banalną przygodę pewnego swojego angielskiego słuchacz imieniem Shore, który chce zabić laską zająca. Jeszcze mniej komiczna jest pisana prozą tu i ówdzie wierszem Hercynia (1763), ponieważ nie jest niczym więcej niż tylko suchym opisem podróży zimą.

Dzieła (wybór)

  • De re militari veterum Ebraeorum dissertatio I., militum conditionem statumque exhibens. Kilia, 1735.
  • Scherzhafte epische Poesien nebst einigen Oden und Liedern. Braunschweig u.a., 1754.
  • Die Tageszeiten: nebst anderen Gedichten. Rostock, 1756.
  • Murner in der Hölle: Ein scherzhaftes Heldengedicht. Rostock, 1757.
  • Die Schöpfung der Hölle. Altenburg, 1760.
  • Zwey schöne Neue Mährlein. als I. Von der schönen Melusinen ... Leipzig, 1772.
Tłumaczenia
  • Milton, John: Das verlohrne Paradies. Altona, 1762 - 1763.

Literatura

Linki

Autor: Roman Penkała