Max Bruch

Max Karl August Bruch (ur. 6 stycznia 1838 w Kolonii; zm. 2 października 1920 we Friedenau koło Berlina) – niemiecki kompozytor i dyrygent. Sławę i uznanie przyniosły mu przede wszystkim I Koncert smyczkowy g-moll i Fantazja Szkocka. (wyznanie ewangelickie)

Max bruch
Max Bruch.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec August (1799–1861), radca policyjny w Kolonii; matka Wilhelmine Almenräder (1799–1867), nauczycielka muzyki, sopranistka; rodzeństwo siostra Mathilde; – ożenił się w 1881 z śpiewaczką Clarą Tuczek (1854–1919) pochodzącą z austriackiej rodziny emigrantów przybyłej do Niemiec; dzieci Hans (1887–1913), pejzażysta, Max Felix (1884–1943), nauczyciel muzyki, Ewald (ur. 1890), podpułkownik, założyciel Max Bruch-Archiv w Lövenich koło Kolonii, Margaretha (ur. 1882), pisarka, współpracowniczka Brucha w podeszłym wieku.

Życiorys

Max Bruch pierwsze lekcje muzyki i gry na fortepianie otrzymał od matki. W wieku 9 lat napisał pierwszą kompozycję, pieśń z okazji urodzin mamy. Odtąd muzyka stała się jego pasją. W krótkim czasie napisał motety, muzykę do psalmu, miniatury fortepianowe, sonatę skrzypcową, kwartet smyczkowy i nawet uwerturę do planowanej opery Dziewica z Orleanu (Jungfrau von Orléans). Tylko nieliczne z tych utworów młodzieńczych ostały się.

Pierwsze lekcje teorii muzyki otrzymał Max Bruch w 1849 r. w Bonn od profesora Heinricha Carla Breidensteina (1796–1876). W tym czasie pierwszy raz przyszedł na dawną dworską osadę Igeler Hof, majątek w Bergisch Gladbach, należący do prawnika i notariusza Neißena. Tam pisał większą część swoich kompozycji.

Jako 11-latek zaprezentował publicznie swoje większe kompozycje. W marcu 1852 r. jego Symfonia f-moll zagrana została przez Kolońskie Towarzystwo Filharmoniczne. Dzięki Kwartetowi smyczkowemu uzyskał w 1852 r. czteroletnie stypendium fundacji Frankfurter Mozart-Stiftung. Dzięki niemu mógł w latach 1853–57 studiować w Kolonii kompozycję u Ferdinanda Hillera (1811–1885) i grę na fortepianie u Carla Reinecke (1824–1910).

W 1858 Max Bruch dokończył studia muzyczne w Lipsku, po czym w latach 1858–61 pracował w Kolonii jako nauczyciel muzyki. Od 1861 do 1865 r. odbył liczne podróże artystyczne po Niemczech, Austrii, Francji i Belgii. W 1865 r. otrzymał posadę dyrektora muzycznego w Koblencji, gdzie napisał najbardziej znany jego utwór I Koncert smyczkowy g-moll. Po dwóch latach został kapelmistrzem w Sondershausen (Turyngia), skąd w 1870 r. udał się do Berlina, aby pracować tam jako nauczyciel muzyki. W 1873 r. przeniósł się do Bonn. W 1878 r. wrócił do Berlina jako dyrygent do Koła Śpiewaczego Sterna (Stern'scher Gesangsverein). Od 1880 do 1883 kierował orkiestrą symfoniczną w Liverpoolu (Royal Liverpool Philharmonic Orchestra). Od 1883 do 1891 r. kierował orkiestrą we Wrocławiu. W 1891 r. powołany został do Królewskiej Akademii Sztuki jako profesor kompozycji. Do jego tamtejszych uczniów zaliczali się m.in. Oscar Straus (1870–1954), Eduard Künneke (1885–1953), Fartein Valen (1887–1952) i Feliks Nowowiejski (1877–1946).

 Max Bruch nawiązał kontakty m.in. z Ferdinandem Davidem (1810–1873), Juliusem Rietzem (1812–1877), Moritzem Hauptmannem (1792–1868), Josephem Joachimem (1831–1907), Johannesem Brahmsem (1833–1897), Hansem Erichem Pfitznerem (1869–1949) i wielu innymi wybitnymi muzykami tego okresu. Wysokie wyróżnienia i uhonorowania (m.in. order Pour le Mérite für Wissenschaften und Künste – za zasługi w dziedzinie nauki i sztuki, doktor honoris causa Cambridge 1894, doktor honoris causa filozofii i teologii Berlin 1918) potwierdzają szacunek jakim się cieszył.

Max Bruch zmarł 2 października 1920 we Friedenau koło Berlina i został pochowany obok rok wcześniej zmarłej małżonki na cmentarzu Alter St.-Matthäus-Kirchhof w Berlinie-Schöneberg.

O twórczości

Max Bruch od początku twórczości miał stały ideał muzyczny, który nigdy nie uległ zmianie- – stawiał na melodyjność (to najważniejsza cecha jego muzyki) w tradycji Felixa Mendelssohna–Bartholdyego (1809–1847) i Roberta Schumanna (1810–1856). Trwał przy tradycyjnej formie. Niewątpliwie wysoko cenił swojego przyjaciela Johannesa Brahmsa (1833–1897) i Mendelssohna. Dzięki niemu nastąpiło w drugiej połowie XIX w. ponowne zainteresowanie muzyką Mendelssohna. Niestety stał zawsze w cieniu swego przyjaciela Brahmsa, z którym całe życie musiał się porównywać. Od początku był przeciwnikiem „nowej szkoły niemieckiej” (die Neudeutsche Schule) skupiającej się wokół Ferenca Liszta (1811–1886) i Richarda Wagnera (1813–1883).

W twórczości Max Bruch wykazywał wielkie zainteresowanie muzyką ludową, nie tylko niemiecką, lecz także rosyjską, szwedzką, szkocką i żydowską. Chociaż muzyka ludowa go interesowała, to najlepszymi jego kompozycjami są utwory instrumentalne (symfonie, koncerty). Już za jego życia uwaga publiczna ograniczyła się do I Koncertu smyczkowego g-moll, nad czym bardzo ubolejegował. Bronił swojego romantycznego pojmowania sztuki i był krytykowany za ostre ataki na Richarda Straussa (1864–1949) i Maxa Regera (1873–1916). Po dojściu do władzy nacjonalistów, stał się w Niemczech kompozytorem zakazanym, z powodu domniemanego pochodzenia żydowskiego i fascynacji folklorem żydowskim, czego dowodem była kompozycja oparta na melodiach hebrajskich Kol Nidrei (op. 47) na wiolonczelę i orkiestrę. Od tego momentu w obszarze niemieckojęzycznym dzieła Maxa Brucha w dużej mierze zostały zapomniane.

Dzieła (wybór)

Opery

  • 1858: Scherz, List und Rache, op. 1
  • 1863: Die Loreley, op. 16
  • 1872: Hermione, op. 40

Utwory orkiestrowe

  • 1868: I Symfonia Es-dur op. 28
  • 1870: II Symfonia f-Moll op. 36
  • 1903: Suita według rosyjskich melodii ludowych (Suite nach russischen Volksmelodien) op. 79b
  • 1906: Suita według szwedzkich melodii ludowych (Nordland-Suite)

Koncerty

  • 1865-67: I Koncert skrzypcowy g-moll, op. 26
  • 1877: II Koncert skrzypcowy d-moll, op. 44
  • 1879/80: Fantazja Szkocka (Schottische Fantasie) Es-dur na skrzypce i orkiestrę, op. 46
  • Adagio appassionato, miniatura na skrzypce i orkiestrę, op. 57
  • Ave Maria na wiolonczelę (lub skrzypce) i orkiestrę, op. 61
  • 1899/1900: Serenada na skrzypce i orkiestrę, op. 75
  • 1910: Koncert fis-moll na skrzypce i orkiestrę, op. 84
  • 1911: Koncert e-moll na klarnet, altówkę i orkiestrę, op. 88

Utwory wokalne

  • Trzy duety na sopran, alt i fortepian, op. 4
  • Siedem pieśni na 2- i 3- głosy żeńskie i fortepian, op. 6
  • Hymn na sopran (lub alt) i fortepian, op. 13
  • Cztery pieśni na głos solowy i fortepian, op. 15
  • Kapłanka Izydy w Rzymie (Die Priesterin der Isis in Rom), kantata, op. 30
  • Dzwon (Die Glocke), oratorium według poematu Pieśń dzwonu (Das Lied von der Glocke) Fryderyka Schillera op. 45
  • Odyseusz, oratorium op. 41

Muzyka kameralna

  • 1849: Septet Es-dur na klarnet, róg, fagot, 2 skrzypiec, wiolonczelę i kontrabas
  • 1852: Kwartet smyczkowy
  • 1857: Trio c-moll na fortepian, skrzypce i wiolonczelę, op. 5
  • 1856: I Kwartet smyczkowy c-moll, op. 9
  • 1860: II Kwartet smyczkowy E-dur op. 10
  • 1908/09: Osiem miniatur na klarnet, altówkę i fortepian lub skrzypce, wiolonczelę i fortepian, op. 83
  • 1918: I Kwintet smyczkowy a-moll
  • 1918: II Kwintet smyczkowy Es-dur

Muzyka fortepianowa

  • Kaprys fis-moll na fortepian na cztery ręce, op. 2
  • Fantazja d-moll, op. 11
  • Sześć miniatur fortepianowych, op. 12
  • Dwie miniatury fortepianowe, op. 14

Literatura

  • Fifield, Christopher: Max Bruch : Biographie eines Komponisten, Zürich : Schweizer Verl.-Haus, 1990.
  • Alfons Ott: Bruch, Max Karl August w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 641 f. (online).

Linki

Autor: Roman Penkała